โยนิโสมนสิการ คืออะไร มีกี่ประเภทอะไรบ้าง และมีวิธีการนำมาใช้อย่างไร
โยนิโสมนสิการ คือวิธีคิดที่พระพุทธเจ้าทรงแนะนำไว้เพื่อนำไปสู่ขบวนการสร้างปัญญา (Intelligence Movement) ซึ่งเป็นวิธีคิดที่จะดัดนิสัยการคิดแบบเพื่อสนองตัณหา หรือการคิดด้วยความไม่ชอบใจเป็นพื้นฐาน
โยนิโสมนสิการ จะแบ่งอย่างง่าย ๆ ได้ 2 ประเภท คือ
1. ประเภทพัฒนาปัญญาโดยตรง เน้นที่การได้รู้ และเข้าใจตามสภาพแห่งความจริงนั้น ๆ เป็นการขจัดอวิชชา หรือที่เรียกว่า “โยนิโสมนสิการระดับสัจธรรม”
2. ประเภทสร้างเสริมคุณภาพจิต เน้นที่การปลุกเร้าให้เกิดคุณธรรมและกุศลธรรมต่าง ๆ หรือที่เรียกว่า “โยนิโสมนสิการระดับจริยธรรม”
การนำมาใช้นั้นบางอย่างก็นำมาใช้เพียงอย่างใด อย่างหนึ่ง หรือใช้ผสมผสานกัน บุคคลต้องฝึกวิธีคิดแบบนี้ให้เป็นปกตินิสัย ส่วนระยะเวลาที่จะใช้ในการฝึกนั้น อาจจะไม่เท่ากันขึ้นอยู่กับพื้นฐานเดิมที่สั่งสมมา
โยนิโสมนสิการ 10 วิธี มีอะไรบ้าง และจะได้ประโยชน์ในการนำมาใช้อย่างไร
1. วิธีคิดแบบสืบสาวเหตุปัจจัย
2. วิธีคิดแบบแยกแยะองค์ประกอบ
3. วิธีคิดแบบรู้เท่าทันธรรมดา
4. วิธีคิดแบบแก้ปัญหา
5. วิธีคิดแบบอรรถธรรมสัมพันธ์
6. วิธีคิดแบบคุณโทษและทางออก
7. วิธีคิดแบบรู้คุณค่าแท้ - คุณค่าเทียม
8. วิธีคิดแบบอุบายปลุกเร้าคุณธรรม
9. วิธีคิดแบบเป็นอยู่ในขณะปัจจุบัน
10. วิธีคิดแบบวิภัชชวาท
ผมอ่านข้อความนี้ใน Blog เขียน โดย คุณ อนุชา หนูน่น ขณะที่กำลังฟังบรรยาย ของอาจารย์ ผ่องพรรณ ธนา ซึ่งมาช่วยในหลักสูตร HA 301 รุ่นที่ ๙ ซึ่งจัดโดย HACC_KKU ประเด็นที่อาจารย์มากล่าวเสริม คือ การวิเคราะห์รากเหง้าแห่งปัญหา หรือ ที่เรียกว่า RCA หรือ Root cause analysis น่าจะเป็นเรื่องเดียวกัน โดยเฉพาะ สี่ข้อแรกข้างบนนี้ ทำให้เห็นว่าการพัฒนาคุณภาพนั้นเป็นเรื่องที่เราสามารถนำ พระพุทธศาสนามาช่วยได้อย่างดีครับ
JJ
บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย JJ ใน จากใจของJJ ฮาเฮ ร่วมสร้างสรรค์