ตัวอย่างหน่วยการเรียนรู้ระดับชั้น ป. 1 ที่บูรณาการปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

มาร่วมสร้างประชาคมการสอนภาษาไทย ที่มีหลักการ มีทฤษฎี และมีชีวิต

เฉลิมลาภ ทองอาจ

      หน่วยการเรียนรู้เป็นหัวใจสำคัญของการนำหลักสูตรไปสู่การสอน ด้วยความคิดเห็นส่วนตัวว่า สมรรถนะสำคัญของวิชาชีพครูก็คือการจัดทำหน่วยการเรียนรู้ และยิ่งการจัดการเรียนการสอนในระดับประถมศึกษา หน่วยการเรียนรู้แบบบูรณาการเป็นสิ่งที่สำคัญ เพราะจะแสดงให้เห็นชัดเจนว่า ความรู้และทักษะที่ผู้เรียนจะต้องพึงมีและพึงปฎิบัติได้นั้นมีอะไรบ้าง จะทราบได้อย่างไร จะประเมินจากอะไร ด้วยวิธีการใด และจะจัดกิจกรรมการเรียนการสอนอย่างไรจึงจะสอดคล้องกับกระบวนการทั้งหมด และที่สำคัญคือสัมพันธ์กับชีวิตของผู้เรียน ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างหน่วยการเรียนรู้ที่เขียนขึ้น โดยบูรณาการกับปรัญชาเศรษฐกิจพอเพียง มีลักษณะเป็นหน่วยการเรียนรู้ที่บูรณาการแบบสหวิทยาการ (multidisciplinary) ระหว่างกลุ่มสาระการเรียนรู้ต่างๆ  ซึ่งเขียนอย่างละเอียด สามารถที่จะเป็นต้นแบบให้แก่ครูผู้สนใจจะพัฒนาสมรรถนะของตนเองอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้ผู้เขียนจะได้ใช้ตัวอย่างหน่วยการเรียนรู้นี้เป็นตัวอย่างแก่การอบรมและพัฒนาสมรรถนะครู     โดยจะเริ่มในเดือนกุมภาพันธ์  2554 นี้ หวังว่าจะเป็นประโยชน์สำหรับครูภาษาไทย นักสอนภาษาไทย และนักหลักสูตรและการสอนทุกท่าน

ตัวอย่างหน่วยการเรียนรู้ที่บูรณาการปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (รูปแบบ TPC)

หน่วยการเรียนรู้เรื่อง  ข้าวหลามเมืองชลฯ

รหัสวิชา-ชื่อรายวิชา  ส 11101    กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม

ชั้น  ประถมศึกษาปีที่ 1  ภาคเรียนที่.................  เวลา    12 ชั่วโมง 

ผู้สอน..................................................  โรงเรียน ...............................................................

___________________________________________________________________________________

1.  มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด

          1.1  มาตรฐานการเรียนรู้  ท 2.1  ใช้กระบวนการเขียนเขียนสื่อสาร เขียนเรียงความ       ย่อความ และเขียนเรื่องราวในรูปแบบต่างๆ  เขียนรายงานข้อมูลสารสนเทศและรายงานการศึกษาค้นคว้าอย่างมีประสิทธิภาพ 

                   ตัวชี้วัด ป. 1 ข้อ 2  เขียนสื่อสารด้วยคำและประโยคง่ายๆ   

          1.2  มาตรฐานการเรียนรู้  ค 1.2  เข้าใจถึงผลที่เกิดขึ้นจากการดำเนินการของจำนวนและความสัมพันธ์ระหว่างการดำเนินการต่างๆ และสามารถใช้การดำเนินการในการแก้ปัญหา

                   ตัวชี้วัด ป. 1 ข้อ  1  บวก ลบ และบวก ลบระคนของจำนวนนับไม่เกิดหนึ่งร้อยและศูนย์  พร้อมทั้งตระหนักถึงควาทสมเหตุสมผลของคำตอบ

          1.3  มาตรฐานการเรียนรู้  ค 2.1  เข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับการวัด  วัดและคาดคะเนขนาดของสิ่งที่ต้องการวัด

                   ตัวชี้วัด ป. 1 ข้อ  1  บอกความยาว  น้ำหนัก  ปริมาตรและความจุ โดยใช้หน่วยที่ไม่ใช่หน่วยมาตรฐาน

          1.4  มาตรฐานการเรียนรู้  ว 1.2  เข้าใจกระบวนการและความสำคัญของการถ่ายทอดลักษณะพันธุกรรม  วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต  ความหลากหลายทางชีวภาพ  การใช้เทคโนโลยีชีวภาพที่มีผลกระทบต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม  มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์  สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ไปใช้ประโยชน์

                   ตัวชี้วัด  ป. 1  ข้อ 1  ระบุลักษณะของสิ่งมีชีวิตในท้องถิ่น  และนำมาจัดจำแนกโดยใช้ลักษณะภายนอกเป็นเกณฑ์

          1.5  มาตรฐานการเรียนรู้  ส 3.1  เข้าใจและสามารถบริหารจัดการทรัพยากรในการผลิตและการบริโภค  การใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัดได้อย่างมีประสิทธิภาพและคุ้มค่า  รวมทั้งเข้าใจหลักการของเศรษฐกิจพอเพียง  เพื่อการดำรงชีวิตอย่างมีดุลยภาพ

                   ตัวชี้วัด ป. 1  ข้อ 1  ระบุสินค้าและบริการที่ใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวัน

                   ตัวชี้วัด ป. 1 ข้อ 2  ยกตัวอย่างการใช้จ่ายเงินในชีวิตประจำวันที่ไม่เกินตัวและ  เห็นประโยชน์ของการออม

          1.6  มาตรฐานการเรียนรู้  พ 4.1  เห็นคุณค่าและมีทักษะในการสร้างเสริมสุขภาพ        การดำรงสุขภาพ  การป้องกันโรค  และการเสริมสมรรถภาพเพื่อสุขภาพ

                   ตัวชี้วัด ป. 1  ข้อ  1  ปฏิบัติตนตามหลักสุขบัญญัติแห่งชาติตามคำแนะนำ

          1.7  มาตรฐานการเรียนรู้  ต 1.1  เข้าใจและตีความเรื่องที่ฟังและอ่านจากสื่อประเภทต่างๆ และแสดงความคิดเห็นอย่างมีเหตุผล

                   ตัวชี้วัด ป. 1  ข้อ  1  ตอบคำถามจากการฟังเรื่องใกล้ตัว

          1.8  มาตรฐานการเรียนรู้  ต 4.1  ใช้ภาษาต่างประเทศในสถานการณ์ต่างๆ ทั้งในสถานศึกษา  ชุมชนและสังคม

                   ตัวชี้วัด ป. 1 ข้อ 1  ฟังหรือพูดในสถานการณ์ง่ายๆ ที่เกิดขึ้นในห้องเรียน 

2.  สาระสำคัญ

          ข้าวหลามเป็นผลิตภัณฑ์อาหารที่เป็นสินค้ามีชื่อของจังหวัดชลบุรี  ซึ่งนักเรียนจะได้ศึกษาเกี่ยวกับลักษณะของพืชที่นำมาเป็นวัตถุดิบในการผลิตข้าวหลาม  ประเภทหรือชนิดของข้าวหลาม การสังเกตและบอกลักษณะของข้าวหลาม  การบวกและลบจำนวน การเขียนสื่อสารด้วยคำและประโยค  หลักการเลือกซื้อและรับประทานข้าวหลามที่ถูกสุขลักษณะ  และคำนึงถึงหลักการ    ออมทรัพย์  การปฏิบัติตนตามสุขบัญญัติแห่งชาติ  และการสนทนาเกี่ยวกับประโยชน์และโทษของการบริโภคอย่างไม่ถูกต้องเป็นภาษาอังกฤษ

3.  จุดประสงค์การเรียนรู้

          เมื่อจบหน่วยการเรียนรู้นี้ ผู้เรียนสามารถ

                   1)  ระบุสินค้าที่ใช้ในชีวิตประจำวันได้

                   2)  ระบุลักษณะของพืช ซึ่งนำมาเป็นวัตถุดิบในการผลิตข้าวหลามได้

                   3)  ยกตัวอย่างการใช้จ่ายเงินในชีวิตประจำวันได้

                   4)  เขียนสื่อสารด้วยคำและประโยคได้

                   5)  บวกและลบจำนวนนับที่ไม่เกินหนึ่งร้อยได้

                   6)  เปรียบเทียบและบอกความยาว น้ำหนัก ปริมาตรหรือความจุ โดยใช้หน่วยที่ไม่ใช่หน่วยมาตรฐานได้

                   7)  สนทนาถามตอบโดยใช้ Wh-questions ได้

4.  สาระการเรียนรู้

          4.1  ความรู้

                    1)  คำศัพท์ภาษาไทยที่เกี่ยวกับข้าวหลามและวิธีการผลิต

                   2)  หลักการแต่งประโยคสามัญ

                   3)  หลักการบวกและลบ และการบวก ลบระคน

                   4)  หลักการเปรียบเทียบความยาว น้ำหนัก ปริมาตรและความจุ

                   5)  ลักษณะของสิ่งมีชีวิตในท้องถิ่นและความหลากหลายทางชีวภาพ

                   6)  ประเภทหรือชนิดของผลิตภัณฑ์ข้าวหลาม ลักษณะ ราคา การซื้อและ         การจำหน่าย

                   7)  หลักการเลือกซื้อและการรับประทานข้าวหลามตามหลักสุขบัญญัติแห่งชาติ

                   8)  การใช้ประโยคคำถาม Wh-questions และการตอบคำถาม  และการสนทนาง่ายๆ เป็นภาษาอังกฤษ

          4.2  ทักษะ/กระบวนการ

                   1)  ทักษะการสังเกต

                   2)  ทักษะการเขียนประโยค

                   3)  ทักษะการสื่อสาร

                   4)  ทักษะการจำแนกและเปรียบเทียบสิ่งของ

                   5)  ทักษะการบวกและลบ

                   6)  ทักษะการแก้ปัญหา

          4.3  คุณลักษณะ

                 อยู่อย่างพอเพียง ประกอบด้วย

                    1)  มีความพอประมาณ

                   2) มีเหตุมีผล

                   3)  คิดอย่างมีวิจารณญาณหรือมีภูมิคุ้มกัน

5.  ผลงานหรือภาระงาน

          5.1  สมุดภาพ  “กว่าจะมาเป็นข้าวหลาม”  (คุณลักษณะด้านความพอประมาณ ประกอบด้วยตัวชี้วัด ว 1.2 ป.1/1, ท 2.1  ป.1/2,  ค 1.2 ป. 1/1, ค 2.1 ป. 1/1)

          5.2  การแสดงละครหุ่น หัวข้อ  “ตลาดนัดข้าวหลาม”  (คุณลักษณะด้านภูมิคุ้มกัน  ประกอบด้วยตัวชี้วัด  พ 4.1 ป.1/1,  ส 3.1 ป.1/1, ส 3.1 ป.1/2)

          5.3 การตอบคำถาม Wh-questions ในเอกสารแบบฝึกหัดประกอบการเรียน   (คุณลักษณะด้านความมีเหตุมีผล ตัวชี้วัด  ต 1.1 ป.1/4  และ ต 4.1  ป. 1/1)

6.  การประเมินผล  (แต่ละข้อควรจัดทำเป็นเกณฑ์ Rubrics)

          6.1  การตรวจสมุดภาพ

          6.2  การสังเกตพฤติกรรมการแสดงละครหุ่น และการพิจารณาเนื้อหาของละคร

          6.3  การตรวจเอกสารแบบฝึกหัดประกอบการเรียน

7.  กิจกรรมการเรียนรู้

          ชั่วโมงที่ 1-4  (4 ชั่วโมง)

          ครูมอบหมายให้นักเรียนทำผลงานสมุดภาพ  “กว่าจะมาเป็นข้าวหลาม” มีลักษณะเป็นสมุดภาพที่นักเรียนวาดหรือบันทึกการสังเกตลักษณะของพืชที่นำมาผลิตข้าวหลาม จากนั้นครูแสดงพืชจริง ไดแก่   ข้าว  ไผ่  ถั่วดำ ผลมะพร้าว  และผลิตภัณฑ์ข้าวหลาม เพื่อให้นักเรียนได้สังเกตด้วยการใช้ประสาทสัมผัส ขณะที่นักเรียนสังเกตครูใช้คำถามเพื่อให้นักเรียนเปรียบเทียบลักษณะของพืชต่างๆ  และกระบอกข้าวหลาม  ด้วยการพิจารณารูปร่าง ขนาด  น้ำหนัก        ความยาว  จากนั้นนักเรียนวาดภาพและระบายสีพืชชนิดต่างๆ  ครูให้นักเรียนพิจารณาคำศัพท์ที่เกี่ยวกับพืชที่ใช้ในการทำข้าวหลาม  แล้วอธิบายเรื่องหลักการแต่งประโยคสามัญ  หลังจากนั้นครูให้นักเรียนแต่งประโยคง่ายๆ เป็นคำบรรยายใต้ภาพที่วาด โดยเลือกใช้คำศัพท์อย่างเหมาะสม     ไม่ใช้คำฟุ่มเฟือยหรือสั้นจนเกินไป  จากนั้นครูอธิบายหลักการบวกและการลบจำนวน  แล้วให้นักเรียนทำแบบฝึกหัดการบวกและลบจำนวนเงินที่จะใช้ซื้อข้าวหลาม เพื่อให้ซื้อข้าวหลามในปริมาณที่พอเหมาะสม  ในช่วงสุดท้าย  ครูสนทนากับนักเรียนเรื่องการนำพืชต่างๆ  มาผลิต      ข้าวหลามหรือใช้บริโภคในปริมาณที่พอเหมาะ โดยใช้คำถามดังนี้ 

          คำถาม

                   1)  การนำข้าวหรือไม้ไผ่มาผลิตข้าวหลามในปริมาณที่มากเกินไปจะส่งผลอย่างไร

                   2)  ถ้ารับประทานข้าวหลามมากไปจะเกิดผลอย่างไร และถ้านักเรียนจะรับประทานข้าวหลาม ควรรับประทานในจำนวนเท่าไรต่อวันหรือสัปดาห์ เพราะอะไร

          เมื่อนักเรียนจัดทำสมุดภาพเสร็จแล้ว ครูให้นักเรียนนำมาแลกเปลี่ยนกันอ่านในชั้น 

          ชั่วโมงที่ 5-8  (4 ชั่วโมง)

          ครูให้นักเรียนดูผลิตภัณฑ์ข้าวหลามประเภทต่างๆ (แบ่งตามขนาดของกระบอก ราคา  หรือส่วนผสมที่ใช้)  แล้วให้นักเรียนระบุความแตกต่างของผลิตภัณฑ์ ซึ่งเป็นสินค้าในท้องถิ่น  จากนั้นครูใช้คำถามว่า  ถ้านักเรียนมีเงินจำนวนหนึ่งจะนำไปซื้อข้าวหลามจนหมดหรือไม่        เพราะเหตุใด ครูยกตัวอย่างวิธีการออมเงิน เช่น ครูมีเงินอยู่ 100 บาท ครูจะซื้อข้าวหลามราคา 20 บาทเพียงกระบอกเดียว หรืออาจะไม่ซื้อก็ได้  เพื่อเก็บเงินไว้สำหรับเรื่องอื่นๆ เป็นต้น  จากนั้นให้นักเรียนยกตัวอย่างของวิธีการออมเงิน หรือการใช้ทรัพยากรที่นำมาใช้ผลิตข้าวหลาม ทั้งที่เป็นพืชและพลังงานอย่างประหยัด ครูอธิบายเรื่องประเภทหรือชนิดของผลิตภัณฑ์ข้าวหลาม ลักษณะ ราคา และหลักการเลือกซื้อและการรับประทานข้าวหลามตามหลักสุขบัญญัติแห่งชาติ  จากนั้นแบ่งกลุ่มให้นักเรียนแต่ละกลุ่มจัดทำหุ่นมืออย่างง่าย เพื่อแสดงละครหุ่นในหัวข้อ “ตลาดนัด      ข้าวหลาม” โดยมีขอบเขตเนื้อหากล่าวถึงวิธีการออมเงิน การเลือกซื้อและรับประทานข้าวหลามให้ปลอดภัย

          ชั่วโมงที่ 9-12  (4 ชั่วโมง)

          ครูให้นักเรียนพิจารณาคำศัพท์ภาษาอังกฤษ ที่เกี่ยวข้องกับวัตถุดิบหรือกระบวนการ     การผลิตข้างหลาม จากนั้นอธิบายหลักการใช้ประโยคคำถาม Wh-questions และการตอบคำถามเป็นภาษาอังกฤษ  ครูใช้คำถาม Wh-questions  เกี่ยวกับประโยชน์ของการบริโภคข้าวหลามและการซื้อผลิตภัณฑ์ของท้องถิ่นหรือชุมชน  จากนั้นจึงสนทนาโดยใช้ภาษาอังกฤษเกี่ยวกับโทษของการเลือกซื้อข้าวหลามในปริมาณที่ไม่เหมาะสม หรือการซื้อข้าวหลามที่ไม่ถูกสุขลักษณะมาบริโภค  จากนั้นครูให้นักเรียนตอบคำถาม Wh-questions แล้วบันทึกคำตอบในเอกสารแบบฝึกหัดประกอบการเรียน    

8.  สื่อการเรียนรู้

          7.1  ตัวอย่างสมุดภาพ

          7.2  สมุดวาดเขียนและอุปกรณ์วาดภาพระบายสี

          7.3  เอกสารความรู้เรื่องคำศัพท์และหลักการแต่งประโยคสามัญ

          7.4  เอกสารความรู้หลักการบวกและลบจำนวนนับ

          7.5  ข้าวหลามประเภทหรือชนิดต่างๆ

          7.6  เอกสารความรู้เรื่องสุขบัญญัติแห่งชาติ

          7.7  อุปกรณ์ทำหุ่นมือ

          7.8 เอกสารความรู้เรื่องคำศัพท์ภาษาต่างประเทศ  และหลักการถามและตอบ          Wh-questions