การตรวจวินิจฉัยหลอดเลือดแดงใหญ่ทรวงอกด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์
Computed tomographic angiography of Thoracic Aorta
จุฑา ศรีเอี่ยม อนุ.รังสีเทคนิค
ตองอ่อน น้อยวัฒน์ อนุ.รังสีเทคนิค
อภิชาติ กล้ากลางชน อนุ.รังสีเทคนิค
คง บุญคุ้ม อนุ.รังสีเทคนิค
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
จุฑา ศรีเอี่ยม , ตองอ่อน น้อยวัฒน์ , อภิชาติ กล้ากลางชน , คง บุญคุ้ม. การตรวจวินิจฉัยหลอดเลือดแดงใหญ่ทรวงอกด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์. วารสารชมรมรังสีเทคนิคและพยาบาลเฉพาะทางรังสีวิทยาหลอดเลือดและรังสีร่วมรักษาไทย, 2552; 3(1): 39-45
บทคัดย่อ
CTA Throracic aorta เป็นการตรวจหลอดเลือดแดงใหญ่ทรวงอกที่สำคัญ และใช้ทดแทนการทำ Aortogram ได้โดยสามารถที่จะนำภาพมาสร้างเป็นภาพ 3 มิติในแบบต่างๆ ได้ จึงจำเป็นที่จะต้องรู้ protocols ในการสร้างภาพและรูปแบบภาพทั้ง MPR, MIP และ VR
การสร้างภาพหลอดเลือดแดงใหญ่ทรวงอกได้รับการพัฒนาด้วยเทคโนโลยี helical computed tomography ตั้งแต่ปี 1980 ซึ่งทำให้ได้ภาพที่มีรายละเอียดสูงและมีความต่อเนื่อง และเมื่อพัฒนาเป็นเทคโนโลยี multislice computed tomography ทำให้ได้ภาพที่มีความบางมากขึ้น ครอบคลุมพื้นที่สแกนมากขึ้น และใช้เวลาน้อยลง ซึ่งเมื่อนำมาสร้างภาพ post-processing ทั้งแบบ multiplanar reconstruction (MPR) และ 3 dimension reconstruction (3D) จะได้ภาพที่มีความสวยงามและแสดงรายละเอียดได้เป็นอย่างดี โดยไม่เกิดความบิดเบือนของภาพ (distortion) แม้ว่าในปัจจุบันสามารถตัดภาพได้ที่ความละเอียดน้อยกว่า 1 มม. (0.625 มม) แต่ยังไม่มีความจำเป็นนักในการนำมาใช้สร้างภาพ 3 มิติ เมื่อเทียบกับพื้นที่สำหรับไฟล์ภาพที่ต้องกันสำรองไว้
การวินิจฉัย acute aortic dissection ด้วย CTA นั้นมีค่า sensitivity และ specificity สูงเกือบ 100%.3
การฉีดสารทึบรังสี (IV injection) เพื่อประเมินลักษณะโครงสร้างของหลอดเลือด (vascular structure) โดยเมื่อใช้ MSCT สามารถที่จะลดปริมาณสารทึบรังสีลง นั่นคือสามารถใช้สารทึบรังสีในกลุ่มความเข้มข้น 300 mgI/ml ได้ อย่างไรก็ตามการใช้สารทึบรังสีกลุ่มความเข้มข้น 350-370 mgI/ml จะให้ภาพที่คมชัดกว่าและสร้างเป็นภาพ 3 มิติที่ดีกว่า
การคำนวณปริมาณสารทึบรังสี มีสูตรอย่างง่าย คือ
ปริมาณ = อัตราการฉีด X ระยะเวลาในการสแกน
ซึ่งในการกำหนดขอบเขตของการสแกน จะแสดงค่าระยะเวลาสแกนโดยอัตโนมัติ และอัตราการฉีดนั้นอยู่ระหว่าง 3-4 ml/sec โดยที่หากผู้ป่วยมีรูปร่างเล็กสามารถที่จะใช้อัตราการฉีดที่ 3 ml/sec แต่หากผู้ป่วยมีน้ำหนักมากกว่า 120 กก. ให้เพิ่มอัตราการฉีดเป็น 5ml/sec
การกำหนด delay time ไม่สามารถกำหนดอย่างแน่นอนได้ แต่สามารถใช้ช่วงเวลาระหว่าง 16-24 sec เพื่อสร้างภาพที่น่าพอใจระดับ 90% ได้
การสร้างภาพภายหลัง
(postprocessing reconstruction)
ภาพที่สร้างใหม่จะมีความละเอียดสูงขึ้นอยู่กับ voxel dimesions ที่เท่ากันในทั้ง 3 ระนาบ โดยมีค่าอุคมติ คือ
การสร้างภาพภายหลังมีหลายเทคนิค เช่น
ข้อบ่งชี้
ค่าพารามิเตอร์ในการสแกนแบบที่ 11
Scan setting : 140kVp 120 mA
การหายใจ : กลั้นใจนิ่ง
Rotation time 0.5 sec
Acquisition slice thickness 1.25 mm.
Pitch 4-6
Reconstruction slice 5/5mm
Anatomical coverage : superior margins of clavicles to adrenal glands
IV contrast : Concentration high osmolarity contrast medium 282 mgI/ml
Flow Rate 3-4 ml/sec
Scan delay : bolus tracking ประมาณ 17-20 sec
ปริมาณ : 150 ml
ค่าพารามิเตอร์ในการสแกนแบบที่ 22
Scan setting : 120-140kVp 250-300 mA
การหายใจ : กลั้นใจนิ่งหลังหายใจเข้าเต็มที่
Rotation time minimum as possible
Acquisition slice thickness 1.25 mm.
Pitch 1.5
Reconstruction slice 1.25mm
Anatomical coverage : base of neck to celiac origin
IV contrast: Concentration low osmolarity contrast medium 300-320 mgI/ml
Flow Rate 5 ml/sec
Scan delay : เวลา ณ ตำแหน่งของ aortic arch
ปริมาณ : 75-100 ml
การสร้างภาพ 3 มิติ
สร้างภาพที่ FOV 24-30ซม. ใช้ bone removal, manual editing แสดงภาพเป็น VR ไม่นิยม MIP
ข้อเสนอแนะ
สรุป
เอกซเรย์คอมพิวเตอร์หลอดเลือดแดงใหญ่ทรวงอกสามารถทำได้โดยการพิจารณาค่าพารามิเตอร์ต่างๆ ให้มีความเหมาะสม เพื่อให้ได้ข้อมูลดิบที่ละเอียดเพียงพอในการนำเสนอเป็นภาพ MPR และการสร้างภาพภายหลังที่เป็นภาพ 3 มิติ ซึ่งสามารถแสดงผลในการวินิจฉัยได้สูงขึ้น และมีส่วนช่วยในการตัดสินใจรักษาผู้ป่วยต่อไปได้ โดยไม่จำเป็นที่จะต้องนำผู้ป่วยมาตรวจ aortogram ซึ่งมีความเสี่ยงของหัตถการสูงกว่า และต้องใช้เวลาในการพักฟื้นร่วมด้วย อีกทั้งเมื่อพิจารณาค่าใช้จ่ายแล้วเอกซเรย์คอมพิวเตอร์หลอดเลือดจะมีค่าใช้จ่ายต่ำกว่าอีกด้วย
บรรณานุกรม
ขอบคุณมากสำหรับความรู้ สามีสะกดคำaortic aneurysmให้ วันจันทร์นี้เขาต้องไปโรงพยาบาล ก็กังวลไม่รู้ว่าคืออะไร ควรจะทำอย่างไร ตอนนี้ก็พอจะเข้าใจบ้าง ขอบคุณอีกครั้ง