ภาษาเมืองล้านนาวันละคำตอน แก๋งแค
ผู้คนต่างถิ่นที่ไปแอ่วเมืองล้านนา ชอบที่จะเข้าไปซื้อหาอาหารพื้นเมืองที่ขายตามตลาด มักพบเห็นแกงที่มีผักรวมกันมากมายและมีเนื้อสัตว์ต่างๆเข้ารวมในผักปะปนกันไป คำว่า แค หมายถึง การเอาผักหลายชนิดมารวมกันและนำเนื้อสัตว์มาประกอบ และมีการเรียกชื่อแกงตามชื่อสัตว์นั้นๆ แกงแคจึงมีเอกลักษณ์เด่นเป็นของตนเองโดยมีผักพืชที่มีคำบอกเป็นปริศนาตำราไว้ให้ผู้คนแก้ปริศนานำไปเป็นเครื่องประกอบแกงแค ดังนี้
" ไคร้ริมคง หมายถึง ผักหละ(ชะอม)
พงป่าแดด หมายถึง ผักแค(ชะพลู)
แสดหูช้าง หมายถึง เห็ดลม (เห็ดหูหนูป่า)
แม่ร้างสามผัว(อ่านว่าแม่ฮ้างสามผัว) หมายถึง จ๊ะค่าน(เถาสะคร้าน)
ขนครัวจูที่ หมายถึง พริกแต้(พริกขี้หนู)
จี้ลี่ปากก๋า หมายถึง เกษรดอกงิ้วแดงแห้ง (เกษรดอกนุ่นใหญ่/ดอกนุ่นแดง)
พระญายศ หมายถึง บ่ะแขว่น( ผลกำจัดแห้ง)
ต้ดผ้อก หมายถึง ปล๋าฮ้า (ปลาร้า)"
(จากพจนานุกรมล้านนาฉบับแม่ฟ้าหลวง)
ผักต่างๆเหล่านี้เป็นเอกลักษณ์ของการแกงแค และมีชื่อตามเนื้อสัตว์ที่นำเข้ามาประกอบ เช่น แกงแคไก่ แสดงว่ามีเนื้อไก่มาประกอบ แกงแคกบ แสดงว่ามีเนื้อกบมาประกอบ เป็นต้น แต่หากไม่ใส่น้ำมากเกินไป หรือแกงแบบคั่วขลุกขลิกเรียกกันว่า "คั่วแค"
เมื่อเป็นดั่งนี้จึงมีสำนวนที่ผู้คนนำสิ่งของต่างๆมารวมกันประกอบเป็นสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เช่น เรือนแกงแค(อ่านว่าเฮือนแก๋งแค) หมายถึงการที่เอาไม้จากบ้านหลายหลัง หรืออาจนำไม้จากฉางข้าวเก่า เอาไม้จากคอกวัวควายมารวมกันทำบ้านหลังใหม่ อย่างนี้เรียกกันว่าเรือนแกงแค ถือว่าไม่ดีเป็นเรือนขึด(อาถรรพ์เสนียดจัญไร)
บางครั้งคำพูดที่ต้องการเอาหลายๆอย่างมารวมกัน ก็มีคำพูดเป็นสำนวนว่า "เอามาแคกัน" หมายถึงการนำสิ่งของมารวมกันนั่นเองครับ
ประโยชน์หรือคุณค่าอาหารของแกงแคมีมากมายนัก เพราะผักหละมีธาตุกำมะถันกลิ่นฉุนช่วยระบายท้อง ผักแค เป็นพืชประจำธาตุน้ำช่วยบำรุงธาตุน้ำในตัวคน เห็ดลมเป็นกากใยช่วยระบาย จ๊ะค่านเป็นพืชประจำธาตุลม ช่วยธาตุลมในตัวปกติ พริกแต้ รสเผ้ดร้อนช่วยให้ร่างกายอบอุ่น ไล่เสมหะ เสียงใสดี เกษรดอกงิ้ว(นุ่น)ใหญ่ช่วยระบายลม บ่ะแขว่น รสร้อนฉุนไล่ลมขับเสมหะ ปล๋าฮ้าช่วยปรุงรสมีก้างปลาเป็นส่วนเสริมกระดูก นอกจากนี้ก็มีเนื้อสัตว์ต่างๆที่เข้ามาร่วมเป็นโปรตีน เมื่อรับประทานกับข้าวหนึ้งเหนียว ก็มีแป้งร่วมเข้าไปอีก แกงแคจึงมีรสลำ(อร่อย)แต๊ๆเนอเฮา
หากไปเมืองล้านนาก็ลองไปตลาดซื้อแกงแคมารับประทานเพื่อจะได้บอกกับผู้เขา คนอื่นว่า ตูข้าได้มาเมืองล้านนาถึงแล้วละเนอ.....
ความเห็น (2)
สวัสดีดีปีใหม่นะครับ ตามอ่านมานานตั้งแต่เรียน ป.ตรี จนจะจบ โทอยู่ แล้ว ขอให้สุขภาพแข็งแรงนะครับ
สวัสดีคุณบีเวอร์ครับ....
ยินดีที่เข้ามาแว่อ่านและก้อขะใจ๋จบป.โท.งเอาใจ๋ช่วยเน้อ...
ยินดีที่หื้อพร..และขอหื้อมีสุขภาพแข็งแรง กึ๊ดสิงใดจุ่งสมใจ๋นึกจุ๊เยื่องจุ๊ประก๋าร..
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา