ชีวิตที่พอเพียง : 48. ฝึกทำความเคารพ
• ตอนเป็นเด็กครูและพ่อแม่สอนให้รู้จักไหว้ สอนท่าไหว้ สอนให้รู้ว่าเมื่อไปพบผู้ใหญ่ให้ไหว้ เพื่อแสดงความเคารพผู้ใหญ่ เป้าหมายคือให้เขาเห็นว่าเราเป็นเด็กที่ “มีพ่อแม่สั่งสอน” เด็กที่มารยาทไม่ดีมักถูกด่าว่า “พ่อแม่ไม่สั่งสอน”
• ที่โรงเรียน ครูสอนท่าแสดงความเคารพแบบลูกเสือ วันทยาหัตถ์ วันทยาวุธ ท่ากราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ ฯลฯ เป็นการแสดงความเคารพทางกาย ซึ่งบางครั้งสมัยเด็กๆ ผมไม่ค่อยอยากทำ เพราะรู้สึกว่าถูกบังคับ ผมมีนิสัยไม่ดีตรงไม่ชอบถูกบังคับ
• เมื่อเป็นผู้ใหญ่ขึ้น โชคดีได้เห็นตัวอย่างดีๆ ผมตกใจมากที่ รศ. ดร. มรว. อคิน รพีพัฒน์ ไหว้ผมก่อนอย่างนอบน้อมทุกครั้งที่พบกัน ท่านอาวุโสกว่าผมด้วยวุฒิทั้งปวง แต่ท่านเป็นเช่นนั้นเอง คืออ่อนน้อม ทำให้ผมได้คิดว่าการแสดงความเคารพผู้อื่นนั้นเป็นการสร้างความสัมพันธ์ซึ่งกันและกัน
• ที่สำคัญกว่านั้น การแสดงความเคารพนั้น ถ้าเราทำเป็น จะไม่ใช่เพียงเคารพทางกายเท่านั้น แต่จะต้องเคารพทั้งทางวาจา และทางใจอีกด้วย
• การแสดงความเคารพ ไม่ว่าจะทางกาย ทางวาจา หรือทางใจ มีทั้งที่เป็นแบบผิวเผิน ไม่จริงจัง เกิดประโยชน์น้อย กับแบบที่ลุ่มลึก และประณีต ชีวิตที่ดีต้องการความประณีต ความลุ่มลึก
• ความประณีต ความลุ่มลึก มาจากจิตใจที่สะอาด สว่าง สงบ การแสดงความเคารพที่แท้ ต้องทำออกมาจากใจ ทำด้วยใจ และทำด้วยใจที่สะอาด สว่าง และสงบ
• ขณะนี้ผมเป็นผู้สูงอายุ หรือผู้ใหญ่ คนทั่วไปมักทำความเคารพ แต่ผมกลับมองว่าผมควรฝึกทำความเคารพผู้อื่นให้มากขึ้น โดยเฉพาะเคารพต่อความคิดเห็น หรือต่อกระบวนทัศน์ที่แตกต่างจากผม คือถ้าคนรุ่นหลังไม่มีความคิดที่ฉีกแนวจากผู้ใหญ่ออกไปบ้าง สังคมก็จะไม่เจริญ
• การแสดงความเคารพต่อความคิดเห็นที่แตกต่างนี้ สังคมไทยเราไม่คุ้นเคย เพราะเราเป็นสังคมอำนาจมานาน คนที่อยู่กับสังคมอำนาจ (และเคยมีอำนาจจากตำแหน่งอยู่บ้าง แม้จะไม่สูงนัก) มาตั้ง ๖๔ ปีอย่างผม ต้องการการฝึกฝนและการตั้งสติมากทีเดียว ในการที่จะแสดงความเคารพต่อความคิดเห็นที่แตกต่าง
• การแสดงความเคารพต่อความคิดเห็นที่แตกต่างมี ๒ แบบ คือแสดงแบบ reactive กับแบบ proactive แบบ reactive เรามีทักษะในการทำสุนทรียสนทนา (dialogue) ก็ใช้ได้ แบบ proactive หมายความว่าเราจัดบรรยากาศ จัดวัฒนธรรมองค์กร ที่ส่งเสริมให้คนแสดงความคิดเห็นจากหลากหลายมุมมอง กล้าแสดงความเห็นที่ต่างจากผู้ใหญ่ กล้าเป็นตัวของตัวเอง
• ขอบคุณ KM ที่ช่วยให้ผมมีความเข้าใจและมีทักษะในการแสดงความเคารพอย่างลุ่มลึกมากขึ้น
วิจารณ์ พานิช
๑๕ มิย. ๔๙
วันฉลองครบรอบ ๑ ปี Gotoknow
แก้ไขปรับปรุง ๑๗ มิย. ๔๙
ความเห็น
รัชณี สุขเกื้อ
ดีใจมากที่มีบทความนี้ โดยส่วนตัวชอบการไหว้ทักทายอยู่แล้ว เพราะถือว่าเป็นวัฒนธรรมดั้งเดิมของเรามาช้านานแล้ว อยากเห็นคนรุ่นใหม่ได้ตระหนักการไหว้นี้ เพื่ออนุรักษ์วัฒนธรรมนี้ไว้สืบต่อไป