การเยียวยาสังคม
เมื่อวันที่ ๓ มิ.ย. ๕๓ มีการเสวนากลุ่มเล็กๆ ที่ สกอ. ว่าอุดมศึกษาจะเข้าไปมีส่วนเยียวยาความเจ็บป่วยแตกแยกของสังคมไทยได้อย่างไร ผมจึงได้มีโอกาสได้รื้อฟื้นประสบการณ์เก่า คือวิธีการที่ทีม รร. รุ่งอรุณ/สถาบันอาศรมศิลป์ใช้เยียวยาชุมชนอูรักลาโว้ยที่เกาะลันตาใหญ่ จ. กระบี่ ที่ผมเล่าไว้ที่นี่ และคุณมิรา ชัยมหาวงศ์บันทึกไว้ที่นี่ และที่นี่ และสามารถดาวโหลดรายงานผลการดำเนินการได้ที่นี่
ผู้เสนอวิธีการในที่ประชุมคือ รศ. ประภาภัทร นิยม ผู้มีประสบการณ์ในการพัฒนาวิธีการที่นักวิชาการเข้าไปเยียวยาสังคม โดยเน้นการไปรับฟัง ไม่ใช่เน้นไปช่วยเหลือ ไม่เน้นการเอาสิ่งของหรือเงินไปให้
จากการรับฟัง ได้สิ่งดีๆ ที่เป็นจุดเล็กๆ ที่มีค่าต่อสังคมหรือชุมชนของเขา ที่จะต่อยอดโดยการรวมตัวหลายๆ จุดดี เพื่อรวมตัวกันช่วยเหลือตนเอง ช่วยเหลือกันเอง สร้างชุมชนสร้างอนาคตที่ยั่งยืน เน้นการพึ่งตนเอง ช่วยเหลือตนเองเป็นหลัก ไม่มุ่งพึ่งพิงคนอื่นหรือหน่วยงานภายนอกเป็นหลัก ทีมเยียวยาทำหน้าที่ “คุณอำนวย” (facilitator) ไม่ใช่ทำหน้าที่ผู้ช่วยเหลือ เน้นความสัมพันธ์ที่เท่าเทียมกัน ไม่ใช่ความสัมพันธ์แบบเทวดามาโปรด
ทีม “คุณอำนวย” เข้าไปรับฟัง จับเรื่องราวดีๆ เอามาสื่อสาร เพื่อนำไปสู่จินตนาการร่วมของชุมชน ว่าต้องการร่วมกันทำอะไรเพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ให้ลูกหลานอยู่รอดอย่างมีความสุข โดยไม่ต้องแบมือขอ (ความช่วยเหลือ) จากใคร แล้วร่วมกันดำเนินการ
เป็นรูปแบบหนึ่งที่สถาบันอุดมศึกษาจะรวมตัวกันเป็นเครือข่ายไปดำเนินการ โดยใช้เงินงบประมาณน้อยมาก ทำจากทีมเล็กๆ แล้วก่อตัวเป็นเครือข่ายแลกเปลี่ยนเรียนรู้
“คุณอำนวย” ผู้รับฟังและสื่อสาร ต้องมีทักษะในการเปิดฉากคุย รู้วิธีตั้งคำถาม รู้วิธีสร้างความสนิทสนม และเปิดใจชาวบ้าน จึงต้องมีการฝึก แล้วลงมือปฏิบัติจริง
แต่ละมหาวิทยาลัยมีทีมประสานงานกลาง ๒ – ๓ คน มีทีม “คุณอำนวย” หรือ “ผู้ประสานเครือข่ายชุมชน” ซึ่งอาจเรียกสั้นๆ ว่า “คุณประสาน” ในเบื้องต้นสัก ๑๐ คน แยกย้ายกันไปทำงานและกลับมา AAR กันทุกๆ ๒ – ๓ วัน เพื่อหาวิธีทำงานที่มีพลัง
มีการกำหนดหน้าที่ วิธีทำงาน (และสิ่งที่ห้ามทำ) และคุณสมบัติ/ทักษะ ที่ต้องการ ในการทำหน้าที่ “คุณประสาน” และจัด workshop อบรม
ดำเนินการในทุกจังหวัด จังหวัดไหนมีหลายมหาวิทยาลัยก็มาตกลงกันว่าจะแบ่งงานกันอย่างไร
หลายจังหวัดรวมตัวกันเป็นเครือข่ายภาค และเครือข่ายประเทศ มีการนำเอาเรื่องราวดีๆ ที่สะท้อนความสำเร็จของชุมชนในการรวมตัวกันพัฒนาอาชีพความเป็นอยู่ ธุรกิจ หรือเอาชนะอุปสรรค/ปัญหา ออกเผยแพร่ใน web 2.0 ด้วยชาวบ้านเอง หรือลูกหลานของชาวบ้าน แล้วสื่อมวลชนเข้าไปเลือกเรื่องราวที่น่าสนใจมาเผยแพร่ต่อ
อาจารย์มหาวิทยาลัย ออกไปใช้เวลาทำงานบริการสังคม ถือเป็นส่วนหนึ่งของภาระงาน และมีการส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาเป็นผลงานวิชาการ
นักศึกษาก็ออกไปเรียนรู้กับชาวบ้าน นักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษาออกไปหาโจทย์วิจัยจากกิจกรรมเหล่านี้ เพื่อทำวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกหรือโท
อุดมศึกษาจะกลับทิศ เปลี่ยนจากเน้นต่อท่อดูดความรู้มาจากต่างประเทศเอามาสอน กลายเป็นเน้นสร้างความรู้จากแผ่นดินแม่ จากกิจกรรมชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน
เป็นโอกาสที่เกิดจากวิกฤตใหญ่ วิกฤตความแตกร้าวลึกในสังคม ต้องการการเยียวยาที่เน้นยาเย็นยาประสานที่ทุกฝ่ายเห็นพ้องและทำร่วมกันได้โดยไม่ถือสี ไม่ถือกลิ่น ไม่มีการเข้าไปเอาหน้าแสวงหาผลประโยชน์ทางการเมือง
เป็นโอกาสใหญ่ ของอุดมศึกษาไทย
วิจารณ์ พานิช
๔ มิ.ย. ๕๓
ความเห็น (2)
เรียนท่านอาจารย์หมอที่เคารพ
กระผมได้อ่านข่าวนี้ก็รู้สึกชื่นใจครับผม หากสังคมช่วยกันต่อเติมไปทีละก้าว แม้ต้องใช้เวลาหน่อย เชื่อว่าระยะยาวจะเป็นทางที่ประเสริฐ และยั่งยืน การศึกษาไกลจากวิถีชีวิตเกินไป สร้างผลเสียหายมากมาย จนสังคมแตกร้าวลึก ทรัพยากรพัง สภาพแวดล้อมแปรปรวน ต้องใช้วิกฤตนี้เรียนรู้ เพื่อหาโอกาสเลือกทางที่ดีและยั่งยืน กระผมได้อ่านข่าวนี้ก็อ่านด้วยความชื่นใจ สิ่งที่กระผมทำการเกษตรตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงที่บ้านกับครอบครัวและเครือญาติ ก็พร้อมจะช่วยกันดำเนินไปตามแนวทางนี้ครับผม ที่ผ่านมาเราทำลายระบบทรัพยากรมากแล้ว หากทำไปมากกว่านี้ ทรัพยากรที่พึ่งตัวเองได้จะขาดแคลน และขาดการพึ่งตัวเองได้ อาจจะต้องเสียที่นา ที่ดิน ล้มหายตายจากไปจากระบบ เรียนอีกครั้งว่า เป็นข่าวที่ชื่นใจครับผม ก้าวแรกก็อาจจะยากหน่อย เอาหลักอิทธิบาท 4 กับความเมตตา ด้วยความรู้ที่ใช้ได้จริงการจัดการ ดิน น้ำ พืช (สมุนไพร พืชผัก ไม้ยืนต้น ไม่ใช้สอย ตามแหล่งนิเวศน์ แชร์ตลาดบ้าง) ใช้พลังจุลินทรียฺ์รวมด้วย เช่น เห็ดที่เพาะ หรือขึ้นเองตามธรรมชาติก็ขายได้ การจัดการในระดับไร่นา ให้เกื้อกูลกันเป็นเชิงนิเวศน์ ค่อยๆก้าว ผมเชื่อว่า สภาวะของความมีตนเป็นที่พึ่งจะสูงขึ้นอย่างแน่นอน และเป็นทางรอดของชาติ ด้วยครับผม
ด้วยความเคารพครับผม
นิสิต
เริ่มจากเสริมพลังจิตใจให้เข้มแข็ง พร้อมที่จะเรียนรู้อย่างเท่าที่มี..
ขอบคุณครับ