พอพูดถึงเรื่องของวินัยในตนเองเมื่อวาน นี้ไป ก็อดไม่ได้ที่จะเอาประสบการณ์ตอนไปญี่ปุ่นมาเล่าให้อ่านกันอีกครั้ง แต่ครั้งนี้เป็นเรื่องของวินัยของคนในชาติเขานะครับ
คนญี่ปุ่นค่อนข้างขึ้นชื่อว่าเป็นคนที่มีวินัย และมีความรับผิดชอบที่สูงมากๆ ทีเดียว อะไรที่เป็นหน้าที่หรือความรับผิดชอบของตนเอง เขาจะทำอย่างเต็มที่ และจริงจังกับมันมาก แม้ว่าจะเป็นเรื่องเล็กๆ น้อยๆ ก็ตาม เท่าที่ผมสังเกตจากการไปใช้บริการตามร้านค้าต่างๆ สิ่งที่เห็นชัดมากๆ ก็คือ ความเอาใจใส่ต่อตัวสินค้าที่เราซื้อ ก็คือ ไม่ว่าจะซื้ออะไร แพง หรือ ถูกแค่ไหนก็ตาม เขาจะห่อสินค้านั้นด้วยกระดาษอย่างดี และตั้งใจห่ออย่างดีด้วยนะครับ ไม่ใช่สักแต่ว่าห่อไปเรื่อยๆ แบบใส่ใจทุกขั้นตอนก็ว่าได้
เวลาไปเดินตามห้างสรรพสินค้า หรือ รถไฟฟ้าที่มีบันไดเลื่อน สิ่งที่ผมเห็นก็คือ ถ้าใครจะยืนเฉยๆ เพื่อให้บันไดมันเลื่อนเราขึ้นไป ก็จะยืนชิดไปข้างหนึ่ง และเหลือไว้อีกข้างหนึ่ง เพื่อให้คนที่ต้องการความเร็วได้เดินแซงขึ้นไป จะไม่เคยเห็นใครที่ยืนจูงมือกัน แล้วก็ขวางทางแบบบ้านเราเลย ดังนั้นถ้าคนญี่ปุ่น หรือคนฝรั่งเขามาเที่ยวห้างบ้านเรา เขาจะงงมากกับการใช้บันไดเลื่อน เพราะเรายืนเต็มพื้นที่ครับ (แต่จริงๆ บ้านเราก็ไม่ได้ผิดนะครับ เพราะนี่คือวัฒนธรรมของบ้านเราเอง)
เรื่องถัดมาก็คือ เวลาจะเดินข้ามถนน ถ้าเราเดินข้ามตรงทางม้าลาย คนขับรถเขาจะหยุดให้เราข้ามไปก่อน โดยที่คนเดินนั้นแทบจะไม่ต้องหยุดรอเลย ผมไปถึงที่นั่นด้วยความที่ข้ามถนนในกรุงเทพมาเยอะ พอถึงแยก เราก็หยุด เพื่อที่จะให้รถไปก่อน(ด้วยความเคยชิน) รถก็หยุดเหมือนกัน เพื่อให้คนเดินข้ามไปก่อน เราก็เลยต้องรีบจ้ำเพราะเกรงใจเขา แต่เห็นคนอื่นเขาก็เดินด้วยความสบายใจปกติ ผมว่านี่คือวินัยที่เขาสร้างกับคนของเขาได้ดีมากๆ เลยครับ เมื่อไรที่มีทางม้าลาย แล้วคนกำลังจะข้าม คนขับรถจะหยุดให้ทันทีครับ แต่ถ้าเทียบกับบ้านเรา เราต้องหาจังหวะข้ามเอาเองครับ เมื่อไรที่ข้ามทางม้าลายแล้วไปตัดหน้ารถ เขาก็จะบีบแตรไล่ทันที (อาจจะมีเสียงด่าตามมาได้) เห็นแบบนี้แล้ว ผมอยากให้เรื่องนี้เกิดขึ้นในบ้านเรามากเลยครับ ทั้งๆ ที่บ้านเราก็เพิ่งจะออกกฎหมายมาว่า ให้รถหยุดให้คนข้ามตรงทางม้าลาย แต่ก็น้อยคนนักที่จะปฏิบัติตาม
เรื่องของข้ามถนนอีกเรื่องหนึ่งที่ผมเห็นที่ญี่ปุ่นก็คือ มีอยู่วันหนึ่งผมนั่งอยู่ในร้านอาหาร ซึ่งอยู่ตรงหัวมุมถนนเล็กๆ แถบชนบท ซึ่งไม่ค่อยจะมีรถวิ่งมากมาย ผมเห็นเด็กคนหนึ่งออกมาจากโรงเรียน แล้วต้องการจะข้ามถนนมาซื้อของในร้านขายของชำซึ่งอยู่ตรงข้ามกับโรงเรียนเขา ผมเห็นเด็กคนนี้เดินมาข้ามถนนที่ทางม้าลายแล้วก็เดินย้อนกลับไปซื้อของที่ ร้านซึ่งอยู่ตรงข้ามกับโรงเรียนของเขาเอง ผมยังคิดเล่นๆ เลยว่า ถ้าเป็นผม ผมก็คงเดินข้ามถนนตรงนั้นไปแล้ว ไม่เดินอ้อมมาข้ามทางม้าลายหรอก นี่ก็เป็นอีกตัวอย่างของวินัยที่เขาปลูกฝังกันตั้งแต่เด็กเลย
เรื่องสุดท้ายก็คือ เรื่องของความรับผิดชอบ คนญี่ปุ่นโดยปกติ จะรับผิดชอบต่อผลงานที่ตัวเองทำไว้ ถ้าทำได้ดี ก็มักจะถ่อมตัว ถ้าทำได้ไม่ดี ก็จะยอมรับว่าตนเองผิด และจะขอแก้ไขให้ จะไม่มีการโบ้ยความผิดให้คนอื่นเด็ดขาด นี่ก็เป็นความรับผิดชอบที่เข้มข้นมาก อาจจะได้รับสืบทอดมาจากซามุไร ที่เวลาทำอะไรผิดก็จะยอมรับผิดโดยการฮาราคีรีตัวเอง เพื่อชำระความผิดที่ตนเองก่อขึ้น โดยที่คนอื่นก็มองว่า ที่เป็นการกระทำที่มีเกียรติ ก็เลยติดกันมาถึงในปัจจุบัน แต่ก็อาจจะมีซาๆ กันไปบ้างครับ
ผมคิดว่าวินัยของคนในชาตินี่แหละครับ จะเป็นพื้นฐานของความเจริญก้าวหน้าอย่างมั่นคงต่อไปได้ คนไทยเองก็มีวินัยมากขึ้นกว่าแต่ก่อนเยอะครับ แต่ก็ยังติดที่ยังรักสบายอยู่ดี ซึ่งก็ไม่ผิดอะไร เพียงแต่เวลาทำงานก็ขอให้มีวินัย มีความรับผิดชอบในงานของตนเอง ก็น่าจะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีครับ