บันไดร้อยกรอง ๖ ฉันทลักษณ์

ความหมายของ ฉันทลักษณ์

         ฉันทลักษณ์ หมายถึง ลักษณะแบบแผนคำประพันธ์ประเภทร้อยกรอง, ชื่อตำรา  ไวยากรณ์ตอนที่ว่าด้วยลักษณะของคำประพันธ์.

 

 ยกตัวอย่างเช่น ฉันทลักษณ์ของกลอนสุภาพ

       ฉันทลักษณ์ของกลอนสุภาพ จะประกอบด้วย

            คณะ   และสัมผัสนอก ซึ่งเป็นสัมผัสบังคับ

ดังแผนผัง  

            

คณะของกลอนสุภาพ
หนึ่งบทมี ๔ วรรค วรรคละ ๘- ๙ พยางค์
๘ พยางค์ไพเราะที่สุดสัมผัสบังคับของ
กลอนสุภาพเป็นสัมผัสสระตามแผนผัง

สัมผัสระหว่างวรรค
พยางค์สุดท้ายของวรรคที่ ๑ สัมผัสกับพยางค์ที่ ๓
หรือ ๕ ในวรรคที่ ๒ พยางค์สุดท้ายของวรรคที่ ๒
สัมผัสกับพยางค์สุดท้ายของวรรคที่ ๓
และสัมผัสกับพยางค์ที่ ๓ หรือ ๕ ในวรรคที่ ๔

สัมผัสระหว่างบท
พยางค์สุดท้ายของบทต้น สัมผัสกับพยางค์สุดท้าย
ของวรรคที่ ๒ของบทถัดไป

ตัวอย่างบทประพันธ์ที่ควรจำ

       กลอนสุภาพพึงจำมีกำหนด      กลอนหนึ่งบทสี่วรรคกรองอักษร

วรรคละแปดพยางค์นับศัพท์สุนทร  อาจยิ่งหย่อนเจ็ดหรือเก้าเข้าหลักการ

ห้าแห่งคำคล้องจองต้องสัมผัส       สลับจัดรับรองส่งประสงค์สมาน

เสียงสูงต่ำต้องเรียงเยี่ยงโบราณ   เป็นกลอนกานท์ครบครันฉันท์นี้เอย

                                                      ฐะปะนีย์ นาครทรรพ

                                                    ม.ล.บุญเหลือ เทพสุวรรณ ประพันธ์

            ส่วนเรื่องเสียงวรรณยุกต์ท้ายวรรคและสัมผัสใน ของกลอนสุภาพเป็นเรื่องของประเพณีนิยมในการแต่งไม่ถือเป็นข้อบังคับ

 

          สำหรับรายละเอียดของฉันทลักษณ์คำประพันธ์แต่ละชนิดและตัวอย่างคำประพันธ์ที่เป็นแม่บท ครูภาทิพจะกล่าวในบันทึกต่อๆไปค่ะ

                                          

แหล่งอ้างอิงเพิ่มเติม http://www.st.ac.th/bhatips/glon.htm

 

[แก้ว เกตุมาตย์]

ถ้าจะให้ดูดีน่าสนใจ อาจารยืควรจะหาบทกลอนที่กินใจและเป็นอมตะ มาแสดงด้วยจะดีมากครับ

[ภาทิพ]

ขอบคุณมากค่ะ   จะนำวรรคทองมาลงต่อเมื่อถึงคำประพันธ์ชนิดนั้นๆค่ะ

สำหรับบันทึกนี้สิ่งที่ต้องการเสนอ คือความหมายของคำว่า "ฉันทลักษณ์" เท่านั้นค่ะ

ขอบคุณอีกครั้งค่ะ