“ตติยภูมิ หัวใจปฐมภูมิ” บทเรียนจาก “ชมรมเพื่อนโรคไต ร.พ.เจ้าพระยายมราช” (๒)
ตะวันคล้อยต่ำ เวลาเย็นย่ำลงแล้ว...
หน้าคลีนิคโรคไต โรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช แม้ผู้คนจะเบาบางกว่าช่วงเช้าและเที่ยงที่ผ่านมา แต่ก็ยังมีผู้คนนั่ง ยืน กระทั่งนอน เพื่อรอพบแพทย์ พยาบาลทั้งสองค่อยทะยอยเรียกผู้ป่วยโรคไตที่มาทำการรักษาพร้อมกับญาติที่มาด้วยเข้าไปพบแพทย์ทีละราย
ผู้ป่วยรายแรกถูกเรียกเข้าไปพบแพทย์ตั้งแต่ก่อนเที่ยง จนขณะนี้เวลาได้ล่วงเลยมานานกว่า ๕ ชั่วโมงแล้ว แต่การตรวจรักษาคนไข้ก็ยังไม่สิ้นสุดลง
ณ ห้องด้านใน แพทย์ท่านนั้นเพียงผู้เดียว แม้ดูอิดโรยไปบ้างแต่ยังคงทำหน้าที่อย่างขมักเขม้น ซักถาม พูดคุย ตรวจรักษา ให้คำแนะนำ กับผู้ป่วยและญาติอย่างเป็นกันเอง ให้เวลากับผู้ป่วยแต่ละรายอย่างเต็มที่เท่าที่จะเป็นไปได้กับบรรดาข้อจำกัดของปริมาณผู้ป่วยมากมายที่รอพบแพทย์เพียงคนเดียว ทั้งนี้ไม่นับรวมกับความเหนื่อยล้าของผู้ทำการตรวจรักษา
แพทย์หญิงวนิดา สมบูรณ์ศิลป์ อายุรแพทย์โรคไต คือแพทย์ผู้นั้น
สายวันเดียวกัน แพทย์หญิงท่านนี้ หลังจากเดินไปมาพบปะทักทายผู้ป่วยและญาติบริเวณหน้าคลีนิคโรคไตแล้ว เธอใช้เวลาราวครึ่งชั่วโมงพูดคุยกับกลุ่มผู้ป่วยและญาติที่มารอรับการตรวจ
เนื่องจากผู้เข้ารับการตรวจมีทั้งผู้ป่วยที่เริ่มเป็นอาการยังไม่รุนแรงมากนัก กระทั่งผู้ป่วยที่ฟอกเลือด และผู้ป่วยที่ล้างไตทางช่องท้อง เนื้อหาพูดคุยจึงเป็นเรื่องราวทั่วไปเกี่ยวกับโรคไต การดูแลรักษาตัวเอง แนวทางการรักษาแต่ละวิธี ฯลฯ โดยใช้บทเรียนจากผู้ป่วยที่เข้ามาทำการรักษาก่อนหน้านั้นถ่ายทอดประสบการณ์ให้ หลังจากที่ก่อนหน้านั้นนักสุขศึกษา และเภสัชกร ได้บรรยายให้ความรู้ไปก่อนหน้านั้นบ้างแล้ว
หญิงชราผู้ป่วยไตวายเรื้อรังคนหนึ่ง ได้รับการเชื้อเชิญให้มาเล่าประสบการณ์ของตนเองแก่ผู้ป่วยและญาติที่มารอรับการรักษา เธอเล่าว่าเดิมเธอทำการรักษาด้วยการฟอกเลือดด้วยการเจาะสอดท่อเข้าที่ข้างลำคอ และต่อมาได้ทำการผ่าตัดเพื่อสอดท่อที่เส้นเลือดบริเวณท่อนแขนเหนือข้อมือ ทุกวันนี้ต้องมาโรงพยาบาลสัปดาห์ละสองครั้งเพื่อทำการฟอกเลือด
เป็นเพราะค่าใช้จ่ายในการฟอกเลือดค่อนข้างแพง อีกทั้งฐานะทางครอบครัวไม่สู้จะดีนัก จึงมีแนวโน้มว่าในอนาคตเธออาจจะเปลี่ยนการรักษาแบบการฟอกเลือดไปเป็นการล้างไตทางช่องท้องแทน เนื่องจากประหยัดค่าใช้จ่าย รวมทั้งให้ผลทางการรักษาดีกว่า เพียงแต่ที่ยังไม่กล้าตัดสินใจเปลี่ยนวิธีการรักษา ด้วยยังมีความกังวล รวมทั้งยังไม่มั่นใจในตนเองว่าจะทำได้หรือไม่ จะเกิดการติดเชื้อจากการรักษาด้วยวีนี้หรือไม่
แพทย์หญิงวนิดา สมบูรณ์ศิลป์ อธิบายหลังจากนั้นเพิ่มเติมว่า นอกจากการฟอกเลือดแล้ว ยังมีการรักษาโรคไตวายเรื้อรังแบบการล้างไตทางช่องท้องด้วย พร้อมกันนั้นได้เชิญ นายไพโรจน์ ปิ่นทับทิมทิพย์ ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง ที่รักษาตัวเองด้วยการล้างไตทางช่องท้อง ให้มาบอกเล่าประสบการ์ให้กับผู้ป่วยและญาติ
ไพโรจน์ ปิ่นทับทิมทิพย์ ชายวัย ๕๑ ปี ป่วยเป็นโรคไตวายเรื้อรังด้วยการรับประทานยาขับปัสสาวะต่อเนื่องยาวนาน ผ่านการรักษาด้วยการฟอกเลือดทั้งทางช่องคอและแขน
ทุกวันนี้ไพโรจน์ ใช้ชีวิตเยี่ยงคนปกติ สามารถทำงานทำการหาเลี้ยงครอบครัวได้ เพียงแต่ต้องใช้เวลาวันละ ๔ ช่วง ๆ ละประมาณครึ่งชั่วโมง เช้า กลางวัน เย็นและก่อนนอน ล้างไตทางช่องท้องด้วยตนเอง แม้ใช้ชีวิตเยี่ยงคนทั่วไปแต่ไพโรจน์ต้องปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิตโดยเฉพาะพฤติกรรมการกิน จะรับประทานอาหารเฉพาะที่ได้รับการแนะนำจากทางโรงพยาบาลเท่านั้น หลีกเลี่ยงอาหารเค็ม อาหารที่ปรุงด้วยสารปรุงรสต่าง ๆ รวมทั้งพืชผักที่มีสีสันต่าง ๆ ที่อุดมไปด้วยธาตุอาหารที่ไม่เป็นผลดีต่อการรักษา
ไพโรจน์ ถอดเสื้อโชว์หน้าท้องตนเองเดินไปรอบ ๆ วงให้เพื่อนผู้ป่วยและญาติชม
ท้องของไพโรจน์มีท่อสายยางโผล่ออกมา ปลายสายด้านหนึ่งม้วนเก็บไว้ในถุงผ้าที่อยู่หน้าท้อง โดยมีสายรัดรอบเอวไว้
“เห็นผมพุงป่องแบบนี้ ไม่ใช่ลงพุงนะครับ ผมใส่น้ำยาไว้ ๒ กิโล...”
ไพโรจน์ บอกกับเพื่อน ๆ รอบวงว่าขณะนี้ในท้องของเขาบรรจุด้วยน้ำยาที่ใส่ไว้เพื่อทำความสะอาดและกำจัดของเสียจากร่างกาย ซึ่งเดิมเป็นหน้าที่ของไต แต่บัดนี้ไตของเขาไม่ทำงานดังเช่นคนปกติแล้ว
ก่อนหน้าที่ไพโรจน์จะเข้ามาบอกเล่าแลกเปลี่ยนประสบการณ์กับเพื่อนผู้ป่วย เขาใช้เวลาทั้งเช้าให้ความรู้การล้างไตทางช่องท้องแก่ญาติผู้ป่วยสองราย ที่จะต้องไปดูแลผู้ป่วยที่จะทำการรักษาด้วยการล้างไตทางช่องท้อง ในห้องตรวจของแพทย์
การฝึกสอนทักษะการล้างไตทางช่องท้องของไพโรจน์ ดำเนินการไปอย่างรัดกุมและเคร่งครัด เนื่องจากการรักษาด้วยวิธีนี้มีโอกาสที่ผู้ป่วยจะติดเชื้อสูง หากไม่ระมัดระวังเรื่องความสะอาด และหากผู้ป่วยติดเชื้อก็จะเป็นเรื่องใหญ่ที่ตามมาให้ต้องจัดการอีกไม่น้อย
ไพโรจน์ อาสามาช่วยสอนผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังและญาติอย่างเต็มอกเต็มใจ เมื่อมีการร้องขอจากโรงพยาบาล เขาเป็นหนึ่งในสมาชิกชมรมเพื่อนโรคไต (ใจแข็งแรง) ที่จัดตั้งขึ้นโดยคลีนิคโรคไต โรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช จ.สุพรรณบุรี โดยมีแพทย์หญิงวนิดา สมบูรณ์ศิลป์ เป็นหัวเรี่ยวหัวแรงที่สำคัญ
เนื่องจากการเข้าถึงการรักษาโรคไตเรื้อรังของคนระดับล่าง รวมทั้งการเพิ่มปริมาณของผู้ป่วยโรคไต ทำให้มีผู้ป่วยเข้ามารับการรักษาที่โรงพยาบาลมากขึ้น ในขณะที่บุคลากรทางการแพทย์มีเท่าเดิม เครื่องไม้เครื่องมือมีเท่าเดิม การตั้งรับแบบเดิม ๆ ที่เคยดำเนินงานมาแต่เดิม ไม่อาจสนองต่อการจัดการกับปัญหาความเจ็บไข้ได้ป่วยของประชาชนที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นทุกวัน
ทำอย่างไรผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังจะมีคุณภาพชีวิตที่ดี และทำอย่างไรชาวบ้านจะไม่ป่วยเป็นไตวาย เป็นโจทย์ท้าทายของแพทย์หญิงวนิดา สมบูรณ์ศิลป์ ที่เกาะติดกับโจทย์นี้มานานหลายขวบปี
สำหรับผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง เธอมีแนวทางในการรักษาว่า หากผู้ป่วยมีคุณสมบัติเพียงพอสำหรับการล้างไตทางช่องท้องก็จะให้การแนะนำให้รักษาด้วยวิธีนี้ ทั้งนี้จะให้ข้อมูลกับผู้ป่วยและญาติอย่างละเอียดลออ รวมทั้งการให้ความรู้ ทักษะที่จำเป็นต่อการรักษาด้วยตนเอง การให้กำลังใจ การให้คำปรึกษากับผู้ป่วยและญาติอย่างใกล้ชิด ซึ่งเป็นสิ่งที่ดำเนินการมาอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งผู้ป่วยจำนวนมากที่รักษาด้วยการล้างไตทางช่องท้องยังไม่มีการติดเชื้อจากการรักษา แบ่งเบาภาระค่าใช้จ่ายผู้ป่วยได้จำนวนมาก อีกทั้งยังทำให้ผู้ป่วยบางส่วนสามารถใช้ชีวิตเยี่ยงคนปกติได้
การสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีแก่ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังของแพทย์หญิงวนิดา สมบูรณ์ศิลป์ มิได้ดำเนินการเฉพาะที่โรงพยาบาลเท่านั้น เธอยังให้ความสำคัญกับการออกไปเยี่ยมเยียนผู้ป่วยถึงที่บ้านเพื่อให้คำปรึกษา ให้ความรู้ ให้กำลังใจแก่ผู้ป่วยและญาติอีกด้วย
เรือนไม้สองชั้นใต้ถุนโล่ง หลังคาสังกะสี ยืนตระหง่านท้าทายแดดยามบ่ายร้อนแรง เปลวแดดไหวระยิบระยับ ที่แทบจะแผดเผาสรรพสิ่งให้เป็นจุล
ในยามปกติ สองสามีภรรยาวัยสูงอายุ และสมาชิกในครัวเรือนคนอื่น ๆ จะไม่เลือกเรือนชั้นบนที่ร้อนระอุเป็นที่พักพิง แต่จะพื้นที่ใต้ถุนบ้านแทน
แต่ในยามพิเศษ ช่วงเวลาที่ต้องล้างไตทางช่องท้องของชูศรี เพิ่มพูน นั้น ปรีชา เพิ่มพูน ผู้เป็นสามีจะค่อยพยุงชูศรีเดินขึ้นเรือนชั้นบน นำไปยังห้องเล็ก ๆ ที่อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ เพื่อทำการล้างไตในห้องนั้น
ห้องสี่เหลี่ยมจตุรัสขนาดราว ๙ ตารางเมตร ทางทิศตะวันตกและทิศใต้เป็นหน้าต่างกระจกกรอบไม้ ที่แสงสว่างนำพาไอร้อนจากภายนอกเข้ามากักเก็บไว้ โดยที่มิมีช่องทางให้ระบายออก ส่วนทางด้านทิศเหนือและตะวันออกถูกกรุด้วยไม้อัดแผ่นเรียบเต็มพื้นที่ยกเว้นประตูที่อยู่ทางทิศตะวันออก ส่วนบนเพดานก็ถูกกรุด้วยไม้อัดเช่นกัน ซึ่งเมื่อปิดประตูแล้วห้องนี้คือห้องที่เก็บกักความร้อนได้เป็นอย่างดี
หลังปรับปรุงห้องนี้แล้ว ทีมงานจากคลีนิคโรคไต นำโดยแพทย์หญิงวนิดา สมบูรณ์ศิลป์ ได้มาสำรวจ และเห็นชอบให้ผู้ป่วยสามารถใช้ห้องนี้เป็นสถานที่ดำเนินการล้างไตทางช่องท้องได้ ปรีชา ผู้เป็นสามีก็จะช่วยล้างไตให้กับชูศรีผู้ภรรยาเรื่อยมาตลอดระยะเวลากว่าสองปี โดยมีทีมงานดังกล่าวมาเยี่ยมเยียนเป็นระยะ
บ่ายแก่... เลยเวลาล้างไตครั้งที่สองของวันมาพักหนึ่ง เมื่อทีมเยี่ยมบ้านมาถึงก็ได้เวลาล้างไตทางช่องท้องของชูศรี โดยมีทีมจากโรงพยาบาลเจ้าพระยายมราชติดตามขึ้นไปด้วย
ปรีชา เพิ่มพูน เริ่มทำหน้าที่ล้างไตฯ ให้ภรรยาอย่างชำนิชำนาญ หลังจากล้างมือที่เป็นไปตามขั้นตอนทั้ง ๗ บนกระดาษที่ติดไว้ข้างผ้าแล้วก็ดึงผ้าสะอาดจากกล่องพลาสติกที่ทำเลียนแบบกล่องกระดาษชำระชนิดซ้อนแผ่นออกมาเช็ดมือจนแห้ง จากนั้นก็นำสำลีชุบกับแอลกอฮอล์เช็ดไปบนโต๊ะที่มีแผ่นกระจกปูทับเต็มทั้งพื้นโต๊ะไปมาสองสามรอบ จนมั่นใจว่าสะอาดแล้ว จึงหันไปกดเจลทำความสะอาดมือตนเองอีกครั้ง
พลาสติกที่ห่อหุ้มถุงพลาสติกที่อยู่ภายในถูกฉีกขาด ถุงพลาสติกจำนวนสองใบ ใบหนึ่งซึ่งมีน้ำยาสีเหลืองอ่อนนำไปแขวนที่ราวเหนือเตียง อีกใบหนึ่งเป็นใบเปล่าซึ่งมีสายยางต่ออกมาจากตัวถุง ปลายสายมีจุกเกลียวปิดไว้ ถุงเปล่า ถูกนำไปไปวางไว้ในถังพลาสติกขนาดใหญ่ใต้เตียงเพื่อรองรับการถ่ายน้ำยาจากช่องท้องลงไป
อุปกรณ์สำหรับการเสียบสายยางเพื่อนำน้ำยาเข้าช่องท้องและถ่ายน้ำยาออกจากท้อง ถูกนำไปติดยึดบนโต๊ะที่ทำความสะอาด ปรีชานำปลายสายยางของถุงเปล่าบิดจุกออกแล้วนำไปเสียบในช่องของมันที่เต้าเสียบ แล้วนำสายยางที่อีกด้านหนึ่งอยู่ในช่องท้องของภรรยา เปิดจุกเกลียวที่ปิดปลายท่อออกแล้วนำไปเสียบกับเต้าเสียบนั้น แล้วจึงบิดวาวเพื่อปล่อยให้น้ำยาจากในท้องไหลออกมาตามสายเข้าไปสู่ถุงเปล่าที่มาคู่กันกับถุงน้ำยา ซึ่งบัดนี้วางอยู่ในถังพลาสติกใต้เตียง
เพื่อให้น้ำยาเก่าถูกถ่ายออกจนหมดสิ้นและไม่เสียเวลามากนัก ชูศรีจำต้องพลิกตัวขยับไปมา ใช้เวลาราว ๒๐ นาที ก็เสร็จสิ้นภารกิจการนำน้ำนาเก่าออกจากช่องท้อง จากนั้นปรีชาก็บิดเอาปลายสายยางที่มากับถุงเปล่าออกไป หย่อนทั้งสายลงในถังพลาสติก แล้วนำปลายสายยางจากถุงน้ำยาใหม่หมุนจุกออกแล้วเสียบเข้าที่เต้าเสียบ บิดวาวให้น้ำยาล้างสายยางราว ๕ วินาที จากนั้นก็บิดวาวไปอีกทางปล่อยให้น้ำยาใหม่ไหลเข้าสู่ช่องท้อง ซึ่งใช้เวลาราว ๑๐ นาที น้ำยาทั้งหมดในถุงก็ถูกถ่ายเข้าไปสู่ช่องท้องจนหมดสิ้น
ชูศรี ตัดสินใจรักษาโรคไตวายเรื้อรังของตนเองด้วยวีการล้างไตทางช่องท้อง เมื่อสองปีก่อน ผู้ทำหน้าที่ล้างไตวันละ ๔ ครั้ง เช้า ๐๖.๐๐ น. กลางวัน ๑๒.๐๐ น. เย็น ๑๗.๐๐ น. และ ค่ำ ๒๑.๐๐ น. ตลอดระยะ ๒ ปีที่ผ่านมา วันคือปรีชา สามีคู่ทุกข์คู่ยาก ปรีชาจึงไม่สามารถเดินทางไปไหนมาไหนได้สะดวกนัก เนื่องจากมีภารกิจล้างไตให้ภรรยาสุดที่รักของเขา หากมีธุระปะปังไปที่ไหนเขาก็จะรีบไปและรีบกลับมาให้ทันการล้างไต
ปรีชา ได้รับการฝึกอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับการดูแลผู้ป่วยโรคไต จากคลีนิคโรคไตเป็นอย่างดี จนแพทย์อนุญาติให้ทำการรักษาด้วยการล้างไตทางช่องท้องให้ภรรยาได้
เนื่องจากปรีชา ต้องทำหน้าที่ล้างไตให้ภรรยาทุกครั้ง เขาจึงไม่สามารถเดินทางไปไหนมาไหนไกล ๆ ได้ ดังนั้นแม้ว่าเขาจะเป็นสมาชิกชมรมเพื่อนโรคไต (ใจแข็งแรง) การไปร่วมกิจกรรมกับทางชมรมจึงเป็นข้อจำกัดสำหรับเขา ทั้งที่ใจหนึ่งก็อยากจะไปช่วยงานชมรมฯ เนื่องจากเขาเห็นว่าการที่ภรรยาของเขาอาการเจ็บป่วยดีขึ้นมาได้เป็นเพราะการรักษาที่เอาใจใส่และจริงจังจากทีมงานของคลีนิคโรคไต รวมทั้งจากชมรมเพื่อนโรคไตที่แวะเวียนมาให้กำลังภรรยาและเขาเรื่อยมา สิ่งที่เขาพอจะช่วยงานชมรมได้ คือ การแวะเวียนเยี่ยมเยียนผู้ป่วยโรคไตในพื้นที่ใกล้เคียง ซึ่งมีอีก ๒ รายที่ใช้การรักษาแบบเดียวกับภรรยาของเขา
สำหรับปรีชาแล้ว เขาถือว่าแพทย์หญิงวนิดา สมบูรณ์ศิลป์ ผู้ทำการรักษาภรรยา เป็นผู้มีพระคุณอย่างยิ่งสำหรับเขาและภรรยา ซึ่งความรู้สึกเช่นนี้มิใช่เป็นเฉพาะปรีชาและภรรยาเท่านั้น บรรดาผู้ป่วยที่ผ่านการรักษาจากแพทย์ผู้นี้ต่างก็มีความรู้สึกเฉกเช่นเดียวกัน
ความเห็น (6)
ฝีมือล้วนๆ ค่ะ พี่
ชื่นชมค่ะ *^__^*
คุณ หนานเกียตริ เดินทางบ่อย ระวังตัวด้วยน่ะครับ
- ขอสมัครตัวเป็นศิษย์เลยละกันค่ะ จะติดตามเรียนรู้วิธีการถ่ายทอดเรื่องราวของอาจารย์ต่อไปค่ะ
- เจี๊ยบขอ Print ไปเสนอให้ท่าน ผอ. และรอง ผอ.ด้านพัฒนาคุณภาพได้อ่านด้วยค่ะ