นักวิจัยในท้องทุ่ง : อัตราการหว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวที่เหมาะสม

ทำ - เก็บข้อมูล - เรียนรู้ - สรุปบทเรียน ฯ จนได้สิ่งที่เหมาะสมที่สุดสำหรับตนเอง

จากบันทึกที่แล้ว ไปดูชาวนาลดต้นทุนการทำนา ด้วยการไม่ไถ-ไม่หว่าน บันทึกนี้ขอนำเรื่องราวของชาวนาในจังหวัดกำแพงเพชรบางรายที่ถือได้ว่าเป็นเกษตรกรชั้นแนวหน้า ที่เราคัดเลือกให้เป็นเกษตรกรต้นแบบ หรือเป็นครูติดแผ่นดินข้าว ที่พลิกแพลงหาวิธีทำนาที่ต้นทุนต่ำที่สุดเพื่อความอยู่รอด โดยพึ่งพิงธรรมชาติและภูมิปัญญาของตนเองให้มากที่สุด แม้ว่าจะยังไม่ถึงกับเป็นข้าวอินทรีย์ แต่ก็ปลอดภัยและ

ใช้สารเคมีให้น้อยที่สุดเท่าที่จำเป็น ใช้สารธรรมชาติมาทดแทน
ไม่เผาฟางข้าว
ลดการใช้ปุ๋ยเคมีลง
ผลิตปัจจัยการผลิตบางอย่างด้วยภูมิปัญญาของตนเอง
และลดอัตราการใช้เมล็ดพันธุ์ลง

ในประเด็นของการลดอัตราการใช้เมล็ดพันธุ์นี้ ผมได้มีโอกาสลงพื้นที่เพื่อไปเยี่ยมเยียนเกษตรกรผู้นำเหล่านั้นหลายท่านเมื่อช่วงเดือนกันยายนที่ผ่านมา พบเห็นแล้วทึ่งในแนวคิดและการที่เกษตรการเหล่านั้นไม่เคยหยุดนิ่งที่จะเรียนรู้ในแปลงนา ด้วยการทดสอบทดลองเกี่ยวกับอัตราการใช้เมล็ดพันธุ์ที่เหมาะสมในแปลงนาของตนเอง จะเรียกว่าเป็นการทำวิจัยในแปลงนาก็ว่าได้ แต่เป็นการวิจัยเพื่อสร้างองค์ความรู้ที่เป็นธรรมชาติ อยู่ในวิถีชีวิต และมีผลได้ผลเสียกับการวิจัยนี้ เอารายได้และผลผลิตของตนเองเป็นตัวชี้วัด จะเรียกอีกอย่างว่างานวิจัยนี้เกิดจาก "คนใน" อย่างแท้จริง

องค์ความรู้ที่มีอยู่เกี่ยวกับอัตราเมล็ดพันธุ์ ที่เหมาะสมในการหว่านของการทำนาในเขตภาคกลางและภาคเหนือตอนล่างนี้ (จากโครงการขยายผลและลดต้นทุนการผลิตข้าว : กรมส่งเสริมการเกษตร) อัตราการหว่านเมล็ดพันธุ์ที่เหมาะสมอยู่ที่ประมาณ 20 - 25 กก.ต่อไร่) และหากนำไปแนะนำเกษตรกรที่ทำนาหว่านน้ำตน เกือบร้อยทั้งร้อยจะหัวเราะแล้วบอกว่าเขาใช้กัน 30 กก.ต่อไร่เป็นอย่างต่ำ

ตัวอย่างของเกษตรกรต้นแบบทั้ง 2 ท่าน และใน 3 แปลงนาที่จะนำเสนอต่อไปนี้ เป็นของจริงที่ทำโดยเกษตรกร ในสภาพการผลิตตามปกติของเกษตรกร ที่ได้ลดอัตราการใช้เมล็ดพันธุ์ลง จนคิดว่าได้อัตราเมล็ดพันธุ์ข้าวที่จะใช้หว่านในแปลงนาของตนเอง คือ

ครูถวิล ศรีวัง

เป็นเกษตรกรต้นแบบ (ครูติดแผ่นดินข้าว) ของอำเภอคลองขลุง จังหวัดกำแพงเพชร ทำวิจัยในแปลงนาจนได้อัตราเมล็ดพันธุ์ข้าวที่เหมาะสมกับแปลงนาของตนเอง ที่ 20 กก.ต่อไร่ และใช้อัตรานี้ทุกแปลงมาหลายฤดูแล้ว ได้ผลผลิตข้าวที่ดี และไม่ต่ำกว่าเดิม(ที่ใช้ในอัตราการหว่านที่มากกว่านี้)

แปลงที่ 1 พื้นที่ประมาณ 10 กว่าไร่

ครูถวิล ศรีวัง กับนาแปลงที 1

อัตราการหว่าน 20 กก. ต่อไร่

ได้ผลผลิตข้าวเปลือก 1,050 กก.ต่อไร่

แปลงที่ 2 ของครูถวิล ศรีวัง ใช้อัตราการหว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวเดียวกันคือ 20 กก. ต่อไร่

ต้นข้าวไม่แตกต่างกับที่เคยหว่านในอัตราที่สูงกว่านี้

ครูวิชาญ การภักดี

เป็นเกษตรกรต้นแบบ (ครูติดแผ่นดินข้าว) ของอำเภอบึงสามัคคี จังหวัดกำแพงเพชร ทำนาประมาณ 30 ไร่ ได้แบ่งพื้นที่การทำนาออกเป็น 2 ส่วน และใช้อัตราการหว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวที่แตกต่างกัน คือ

แปลงที่ 1 หว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวในอัตรา 25 กก. ต่อไร่
แปลงที่ 2 หว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวในอัตรา 15 กก. ต่อไร่

เหตุที่ต้องใช้ 2 อัตราก็เนื่องมาจากคนในครอบครัว(ผบ./แม่บ้าน)ไม่เห็นด้วยที่จะลดการใช้อัตราเมล็ดพันธุ์ลงเหลือเพียง 15 กก.ต่อไร่ จึงต้องแบ่งเป็น 2 แปลง

หลังจากที่ปลูกไปได้ระยะหนึ่งเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลระบาด ปรากฏว่า แปลงที่ใช้อัตราเมล็ดพันที่น้อยกว่า...เสียหายน้อยกว่า (เพราะต้นข้าที่แน่ความชื้นสูง เพลี้ยฯ ชอบ) เมื่อเพลี้ยจากไปเกษตรกรท่านนี้ไม่ได้ไถข้าวทิ้งเหมือนเกษตรกรรายอื่นๆ ปล่อยให้ข้าวเจริญเติบโตต่อไป ปรากฏว่าข้าวแปลงที่หว่านในอัตรา 15 กก. ต่อไร่ มีการเจริญเติบโตดีกว่า จึงได้ข้อสรุปร่วมกันระหว่างครูวิชาญและแม่บ้านว่า ต่อไปแปลงนาของเราจะใช้อัตราเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ใช้หว่านคือ 15 กก. ต่อไร่เท่านั้น (ลดต้นทุนประมาณ 200 บาทต่อไร่ : เมล็ดพันธุ์ กก.ละ 20 บาท)

มีภาพ (ข้อมูล) มายืนยันครับ ภาพล่าง ครูวิชาญ (คนซ้ายมือ) คุณสายัณห์ และคุณสมเดช ร่วมลงไปเยี่ยมแปลงนา

25 กก.ต่อไร่(ซ้ายมือของท่านผู้อ่าน) และ 15 กก. ต่อไร่ (ทางขวามือของท่านผู้อ่าน)

ภาพเปรียบเทียบระหว่างแปลงที่ 1 และแปลงที่ 2 (อยู่ติดกัน)....ไม่แตกต่าง

ต้นข้าวสมบูรณ์และไม่ได้ห่างอย่างที่ชาวนาทั่วไปกังวล

นอกจากดูต้นข้าวแล้ว ยังได้เห็นมิตรชาวนาอยู่กันอย่างสันติสุข และมีอย่างมากมาย

เป็นตัวอย่างหนึ่งของนักวิจัยในท้องทุ่ง ที่ลงมือปฏิบัติและเรียนรู้จริงจากแปลงนา ทำ - เก็บข้อมูล - เรียนรู้ - สรุปบทเรียน ฯ จนได้สิ่งที่เหมาะสมที่สุดสำหรับตนเอง ซึ่งเส้นทางและวิถีการเรียนรู้จะมีบริบทที่แตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่

ดังนั้นการที่จะนำไปต่อยอดหรือปรับเปลี่ยน แนะนำหรือส่งเสริมฯ ในพื้นที่ใดๆ ก็ตาม ก็คงต้องหาวิธีการ รูปแบบที่เหมาะสม อดทน เพื่อที่จะได้ช่องทางหรือข้อมูลที่จะเป็นสิ่งยืนยันให้ได้มากที่สุด เพื่อให้เพียงพอกับความเชื่อมั่นที่จะเกิดขึ้นของเกษตรกรแล้วส่งผลถึงการปรับเปลี่ยนต่างๆ เพราะงานส่งเสริมฯ และพัฒนานั้นไม่มีสูตรสำเร็จ....

บันทึกมาเพื่อการ ลปรร. ครับ

สิงห์ป่าสัก 10 ตุลาคม 2552

เขียนใน GotoKnow โดย สิงห์ ป่าสัก
ใน KMนักส่งเสริมการเกษตร

คำสำคัญ (Tags): #การลดต้นทุนการปลูกข้าว#ครูติดแผ่นดินข้าว#ถวิล ศรีวัง#วิชาญ การภักดี#อัตราการใช้เมล็ดพันธุ์#r2r

หมายเลขบันทึก: 304681เขียนเมื่อ 10 ตุลาคม 2009 07:27 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 21:41 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

ความเห็น (16)

นายประจักษ์ ปานอินทร์

เขียนเมื่อ 10 ตุลาคม 2009 09:07 น. ()

สวัสดีครับ สิงห์ป่าสัก

กำลังทานข้าวเช้าพอดี
เรื่องนี้คือชีวิตของพวกเรา
ต้องชื่นชมเป็นกำลังใจให้คณะทำงาน
ขอให้ประสบความสำเร็จในเร็ววัน
ทานมื้อเช้าด้วยกันครับ

Boo

เขียนเมื่อ 10 ตุลาคม 2009 11:10 น. ()

ทุ่งนาข้าวเขียวขจี มองกี่ครั้งกี่ทีก็สดชื่น

.. ชื่นชม ยินดีและเป็นกำลังใจกับวิถีทางธรรมชาติค่ะ

ท่านสิงห์ป่าสัก และเกษตรกรทุกท่านค่ะ

ชุมชนเข้มแข็งเป็นแรงผลักให้ไทยก้าวต่อไป ขอบคุณค่ะ

หนานเกียรติ

เขียนเมื่อ 10 ตุลาคม 2009 14:57 น. ()

พี่ครับ

ผมได้รับหนังสือแล้ว

ขอบพระคุณมากครับ

เริ่มอ่านไปบ้างแล้ว ได้ความรู้มาก ผมนึกไม่ถึงเลยว่าความรู้เหล่านี้จะมาจากนักส่งเสริมการเกษตรที่เป็นข้าราชการครับ

ไว้อ่านจบจะขอเขียนถึงพี่สักบันทึกนะครับ

กิติยา เตชะวรรณวุฒิ

เขียนเมื่อ 10 ตุลาคม 2009 21:30 น. ()

สวัสดีค่ะ

*** แวะมาชื่นชมและให้กำลังใจผู้สร้างรอยยิ้มให้เกษตรกร

นายเท่ เกษตร

เขียนเมื่อ 11 ตุลาคม 2009 22:05 น. ()

สวัสดีคุณสิงห์ป่าสัก ขอให้กำลังให้ท่านและนักส่งเสริมทุกคนด้วย ที่ทำงานกับคนส่วนใหญ่ของประเทศ ทำงานกับสิ่งมีชีวิต ซึ่งอยู่บนข้อจำกัดของธรรมชาติ น้ำท่วม ฝนแล้ง แมลงลง โรคระบาด