บทความวิชาการ

บทความทางวิชาการ

เรื่อง

  “การพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาตามเกณฑ์คุณภาพ

การบริหารจัดการภาพรัฐ(PMQA)”

 

นายจรูญ  วัฒนา

รองผู้อำนวยการโรงเรียนประสาธน์ราษฎร์บำรุง

 

การศึกษาถือเป็นเครื่องมือสำคัญในการพัฒนาศักยภาพของคน เพราะการจัดการศึกษาเป็นปัจจัยหลักในการสร้างและพัฒนาความรู้ ความคิด และคุณธรรมของบุคคล เป็นการถ่ายทอดวัฒนธรรมและสร้างภูมิปัญญาให้แก่บุคคล การจัดการศึกษาที่มีคุณภาพจะช่วยให้ประชาชนมีคุณธรรม สามารถดำรงอยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างมีความสุข มีความรู้ความสามารถและทักษะในการแสวงหาความรู้ได้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของสังคมในอนาคต มีความสามารถในการประกอบอาชีพ พึ่งตนเองได้ ดำรงชีวิตอย่างมีความสุขและมีศักดิ์ศรี สามารถพัฒนาตนเองและร่วมพัฒนาสังคมได้อย่างเหมาะสม

พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ  พ.ศ.  ๒๕๔๒  และที่แก้ไขเพิ่มเติม  (ฉบับที่ ๒)  พ.ศ. ๒๕๔๕  หมวด ๑  บททั่วไป  ความมุ่งหมายและหลักการ  มาตรา  ๖  การจัดการศึกษาต้องเป็นไปเพื่อพัฒนาคนไทยให้เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย  จิตใจ  สติปัญญา  ความรู้  และคุณธรรม  มีจริยธรรมและวัฒนธรรมในการดำรงชีวิต  สามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข  มาตรา  ๗  ในกระบวนการเรียนรู้ต้องมุ่งปลูกฝังจิตสำนึกที่ถูกต้อง  เกี่ยวกับการเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข  รู้จักรักษา  และส่งเสริมสิทธิ  หน้าที่  เสรีภาพ  ความเคารพกฎหมาย  ความเสมอภาค และศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์  มีความภูมิใจในความเป็นไทย  รู้จักรักษาผลประโยชน์ส่วนรวมและของประเทศชาติ  รวมทั้งส่งเสริมศาสนา  ศิลปะ  วัฒนธรรมของชาติ  การกีฬา  ภูมิปัญญาท้องถิ่น  ภูมิปัญญาไทย  และความรู้อันเป็นสากล  ตลอดจนอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม  มีความสามารถในการประกอบอาชีพ  รู้จักพึ่งตนเอง  มีความริเริ่มสร้างสรรค์  ใฝ่รู้  และเรียนด้วยตนเองอย่างต่อเนื่อง  มาตรา  ๙  (๓)  มีการกำหนดมาตรฐานการศึกษา  และจัดระบบประกันคุณภาพการศึกษาทุกระดับ  และประเภทการศึกษา

หมวด  ๔  แนวการจัดการศึกษา  มาตรา  ๒๒  การจัดการศึกษาต้องยึดหลักการว่าผู้เรียนทุกคนมีความสารถเรียนรู้และพัฒนาตนเองได้  และถือว่าผู้เรียนมีความสำคัญที่สุด  กระบวนการการจัดการศึกษาต้องส่งเสริมให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาตามธรรมชาติและเต็มศักยภาพ มาตรา  ๒๓  การจัดการศึกษา  ทั้งการจัดการศึกษาในระบบ  การศึกษานอกระบบ  และการศึกษาตามอัธยาศัย ต้องเน้นความสำคัญทั้งความรู้  คุณธรรม  กระบวนการเรียนรู้  และบูรณาการตามความเหมาะสมของแต่ละระดับการศึกษาในเรื่องต่อไปนี้

(๑)  ความรู้เกี่ยวกับตนเอง  และความสัมพันธ์ของตนเองกับสังคม  ได้แก่  ครอบครัว  ชุมชน  ชาติ  และสังคมโลก  รวมถึงความรู้เกี่ยวกับประวิติศาสตร์ความเป็นมาของสังคมไทยและระบบการเมืองการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย  อันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข

(๒)  ความรู้และทักษะด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี  รวมทั้งความรู้ความเข้าใจและประสบการณ์เรื่องการจัดการ  การบำรุงรักษาและการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลยั่งยืน

(๓)  ความรู้เกี่ยวกับศาสนา  ศิลปะ  วัฒนธรรม  การกีฬาภูมิปัญญาไทย  และการประยุกต์ใช้ภูมิปัญญา

(๔)  ความรู้  และทักษะด้านคณิตศาสตร์  และด้านภาษา  เน้นการใช้ภาษาไทยอย่างถูกต้อง

(๕)  ความรู้  และทักษะในการประกอบอาชีพและดำรงชีวิตอย่างมีความสุข

มาตรา  ๒๔  การจัดกระบวนการเรียนรู้  ให้สถานศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการดังต่อไปนี้

(๑)  จัดเนื้อหาและกิจกรรมให้สอดคล้องกับความสนใจและความถนัดของผู้เรียน  โดยคำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล

(๒)  ฝึกทักษะ  กระบวนการคิด  การจัดการ  การเผชิญสถานการณ์  และการประยุกต์ความรู้มาใช้เพื่อป้องกันและแก้ปัญหา

(๓)  จัดกิจกรรมให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง  ฝึกการปฏิบัติให้ทำได้  คิดเป็น  ทำเป็น  รักการอ่านและเกิดการใฝ่รู้อย่างต่อเนื่อง

(๔)  จัดการเรียนการสอนโดยผสมผสานสาระระหว่างความรู้ด้านต่าง ๆ  อย่างได้สัดส่วนสมดุลกัน  รวมทั้งปลูกฝังคุณธรรม  ค่านิยมที่ดีงามและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ไว้ทุกวิชา

(๕)  ส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้สอนสามารถจัดบรรยากาศ  สภาพแวดล้อม  สื่อการเรียน  และอำนวยความสะดวกเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้และมีความรอบรู้  รวมทั้งสามารถใช้การวิจัยเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้  ทั้งนี้  ผู้สอนและผู้เรียนอาจเรียนรู้ไปพร้อมกันจากสื่อการเรียนการสอนและแหล่งวิทยาการประเภทต่าง ๆ

(๖)  จัดการเรียนรู้ให้เกิดขึ้นได้ทุกเวลาทุกสถานที่  มีการประสานความร่วมมือกับบิดามารดา  ผู้ปกครอง  และบุคคลในชุมชนทุกฝ่าย  เพื่อร่วมกันพัฒนาผู้เรียนตามศักยภาพ

มาตรา  ๒๗  ให้สถานศึกษาขั้นพื้นฐานมีหน้าที่จัดทำสาระของหลักสูตร  ในส่วนที่เกี่ยวกับสภาพปัญหาในชุมชนและสังคม  ภูมิปัญญาท้องถิ่น  คุณลักษณะอันพึงประสงค์เพื่อเป็นสมาชิกที่ดีของครอบครัว  ชุมชน  สังคม  และประเทศชาติ

หมวด  ๖  มาตรฐานและการประกันคุณภาพ  มาตรา  ๔๗  ให้มีระบบการประกันคุณภาพการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาทุกระดับ  ประกอบด้วย  ระบบการประกันคุณภาพภายใน  และระบบการประกันคุณภาพภายนอก  มาตรา  ๔๘  ให้หน่วยงานต้นสังกัดและสถานศึกษาจัดให้มีระบบการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาและให้ถือว่าการประกันคุณภาพภายในเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการบริหารการศึกษา  ที่ต้องดำเนินการอย่างต่อเนื่อง  โดยมีการจัดทำรายงานประจำปีเสนอต่อหน่วยงานต้นสังกัด  หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  และเปิดเผยต่อสาธารณชน  เพื่อนำไปสู่การพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา  และเพื่อรองรับการประกันคุณภาพภายนอก  มาตรา  ๔๙  ให้มีสำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา  มีฐานะเป็นองค์การมหาชนทำหน้าที่พัฒนาเกณฑ์  วิธีการประเมินคุณภาพภายนอก  และทำการประเมินการจัดการศึกษาเพื่อให้มีการตรวจสอบคุณภาพของสถานศึกษา  โดยคำนึงถึงความมุ่งหมายและหลักการ  และแนวการจัดการศึกษาในแต่ละระดับ

จากที่ได้ศึกษางานวิจัย  ของ  ดวงใจ  กฤดากร  เรื่อง  การศึกษาความต้องการจำเป็นในการดำเนินการด้านประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาของโรงเรียนมัธยมศึกษา  สังกัดกรมสามัญศึกษา(เดิม)  หลังการได้รับการประเมินภายนอกจากสำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพ (สมศ.)  ผู้วิจัยได้ให้ข้อเสนอแนะสำหรับสถานศึกษาไว้ดังนี้

๑.  โรงเรียนที่มีระบบการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาที่ดีนั้นส่วนใหญ่ผู้รับผิดชอบงานระบบประกันฯ  หรือหัวหน้างานประกันคุณภาพการศึกษาจะเป็นผู้ที่มีความรู้เรื่องของการประเมินผลค่อนข้างดี

๒.  งานด้านประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาส่วนใหญ่ดำเนินการโดยบุคลากรกลุ่มเดียวของโรงเรียน  ทำให้บุคลากรอื่น ๆ  ไม่มีส่วนร่วมเท่าที่ควร  ดังนั้น  ในการดำเนินการในระยะต่อไป  โรงเรียนควรให้บุคลากรทุกคนในสถานศึกษามีส่วนร่วมเป็นคณะกรรมการประกันคุณภาพการศึกษาและร่วมทำงานในทุกขั้นตอนของกระบวนการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา

๓.  หลังจากที่โรงเรียนที่ได้รับการประเมินภายนอกในรอบแรกแล้วคงต้องแสดงความก้าวหน้าในระบบการประกันคุณภาพของตนเอง  โดยการปรับให้ผู้ที่เกี่ยวข้องเข้ามามีส่วนร่วมมากยิ่งขึ้น  สร้างความรู้ความเข้าใจอย่างจริงจังและจัดให้มีผู้ปกครองเครือข่าย

๔.  จัดอบรมเชิงปฏิบัติการภายในโรงเรียนหรือระหว่างกลุ่มโรงเรียน  เพื่อสร้างความรู้และความเข้าใจในเรื่องต่าง ๆ  ที่ยังเป็นความต้องการจำเป็นของบุคลากรในสถานศึกษาอยู่

๕.  โรงเรียนควรจัดให้บุคลากรในสถานศึกษา  และผู้ที่เกี่ยวข้องร่วมกันวางแผนการจัดเก็บข้อมูลหรือวางแผนการประเมิน  โดยกำหนดเวลาของการเก็บข้อมูลเป็นระยะ ๆ  เพื่อให้ผู้รับผิดชอบสามารถวิเคราะห์  สังเคราะห์   และแปลความหมายข้อมูลในภาพรวม  แล้วนำเสนอต่อบุคลากรในสถานศึกษาและผู้ที่เกี่ยวข้อง  เพื่อนำผลไปปรับใช้หรือพัฒนางานของตนเอง  และช่วยเหลือนักเรียนได้ทันที่

๖.  โรงเรียนควรจัดให้บุคลากรทุกฝ่ายร่วมกันกำหนดรูปแบบ / วิธีการประเมินให้เป็นไปในทิศทางเดี่ยวกัน  ร่วมกันระดมความคิดในการจัดทำเครื่องมือให้สามารถวัดได้ตรงตามวัตถุประสงค์  และมีความเชื่อมโยงกับเป้าหมาย / มาตรฐานการศึกษา

๗.  ผู้บริหารสถานศึกษาควรให้หมวดวิชา / ฝ่ายต่าง ๆ  จัดทำแผนการทำงาน  โดยกำหนดงานและระยะเวลาของงานนั้น ๆ  ให้ชัดเจน  ให้แต่ละหมวดรายงานความก้าวหน้าในงานของตนเองเป็นระยะ ๆ  เพื่อควบคุมการดำเนินงานต่าง ๆ  ให้เป็นไปตามแผนและสะดวกต่อผู้บริหารในการกำกับติดตามงาน

โรงเรียนประสาธน์ราษฎร์บำรุง  สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษานครศรีธรรมราช  เขต  ๒  ได้รับการประเมินภายนอกจากสำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพ (สมศ.)  ซึ่งผลการประเมินคุณภาพการศึกษาจากภายนอกรอบที ๑  และรอบที่ ๒  มีผลแตกต่างไปในทางลบในมาตรฐานที่ ๕  ผู้เรียนมีความรู้และทักษะที่จำเป็นตามหลักสูตร  ผลประเมินภายนอกรอบที่ ๑  อยู่ในระดับ  พอใช้  แต่ผลการประเมินภายนอกรอบที่ ๒  อยู่ในระดับปรับปรุง  มาตรฐานที่ ๖  ผู้เรียนมีทักษะในการแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง  รักการเรียนรู้และพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง  ผลการประเมินภายนอกรอบที่ ๑  อยู่ในระดับ  ดี  แต่ผลการประเมินภายนอกรอบที่ ๒  อยู่ในระดับ  พอใช้  แสดงให้เห็นว่าการพัฒนาระบบประกันคุณภาพการศึกษาภายในสถานศึกษาของโรงเรียนประสาธน์ราษฎร์บำรุงยังไม่มีประสิทธิภาพ  จึงจำเป็นที่จะต้องพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาตามเกณฑ์การบริหารจัดการคุณภาพภาครัฐ (PMQA)

การบริหารจัดการคุณภาพภาครัฐ (PMQA)  เป็นการบริหารแบบมุ่งผลสัมฤทธิ์  หมายถึง ระบบการบริหารที่ให้ความสำคัญต่อผลการดำเนินงานและการตรวจวัดผลสำเร็จในการดำเนินงานขององค์การ ทั้งในแง่ของปัจจัยนำเข้า กระบวนการ ผลผลิต และผลลัพธ์ ซึ่งจะต้องมีการกำหนดตัวชี้วัดผลการดำเนินงาน (Key Performance Indicators : KPIs) รวมทั้งการกำหนดเป้าหมาย (Targets) และวัตถุประสงค์ (Objectives) ไว้ล่วงหน้า โดยอาศัยการมีส่วนร่วมระหว่างผู้บริหาร สมาชิกของหน่วยงาน และตลอดจนถึงผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียกลุ่มต่างๆ  (Stakeholders) ที่เกี่ยวข้องด้วย

คุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐ หมายถึง  คุณภาพของการบริหารตามเกณฑ์คุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐทั้ง ๗ หมวด คือ การนำองค์กร, การวางแผนเชิงยุทธศาสตร์และกลยุทธ์, การให้ความสำคัญกับผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย, การวัด การวิเคราะห์ และการจัดการความรู้, การมุ่งเน้นทรัพยากรบุคคล, การจัดการกระบวนการ และผลลัพธ์การดำเนินการ

การนำองค์กร หมายถึง การที่ผู้บริหารของหน่วยงานได้ดำเนินการในเรื่องวิสัยทัศน์ พันธกิจ ค่านิยม เป้าประสงค์ระยะสั้นและระยะยาว ความคาดหวังในผลการดำเนินการ การให้ความสำคัญกับผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย การกระจายอำนาจการตัดสินใจ การสร้างนวัตกรรมและการเรียนรู้ในหน่วยงาน รวมทั้งการกำกับดูแลตนเองที่ดี และดำเนินการเกี่ยวกับความรับผิดชอบต่อสาธารณะและชุมชน

 การวางแผนเชิงยุทธศาสตร์และกลยุทธ์ หมายถึง วิธีการกำหนดเป้าประสงค์เชิงยุทธศาสตร์และ 

กลยุทธ์ และแผนงาน/โครงการของส่วนราชการ รวมทั้งการถ่ายทอดเป้าประสงค์เชิงยุทธศาสตร์และกลยุทธ์ลงไปยังระดับต่าง ๆ  ภายในหน่วยงาน และการรวมถึงการวัดผลความก้าวหน้าในการดำเนินงาน

การให้ความสำคัญกับผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย หมายถึง การกำหนดความต้องการ ความคาดหวังและความพึงพอใจของผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียรวมถึงการดำเนินการในการสร้างความสัมพันธ์กับผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย การกำหนดปัจจัยสำคัญที่ทำให้ผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียมีความพึงพอใจ และนำไปกล่าวถึงในทางที่ดี

การวัด การวิเคราะห์ และการจัดการความรู้  หมายถึง การรวบรวม วิเคราะห์ จัดการ และปรับปรุงข้อมูล สารสนเทศ และจัดการความรู้

 การมุ่งเน้นทรัพยากรบุคคล หมายถึง การที่หน่วยงานได้จัดระบบงานบุคคล ระบบการเรียนรู้ของบุคลากร  และการสร้างแรงจูงใจ ช่วยให้บุคลากรพัฒนาตนเองและใช้ศักยภาพอย่างเต็มที่ เพื่อให้มุ่งไปในทิศทางเดียวกันกับเป้าประสงค์และแผนปฏิบัติการโดยรวม  รวมทั้งความใส่ใจ  การสร้างและรักษาสภาพแวดล้อมในการทำงาน การสร้างบรรยากาศที่เอื้อต่อการปฏิบัติงานของบุคลากร ซึ่งจะนำไปสู่ผลการดำเนินงานที่เป็นเลิศ และความเจริญก้าวหน้าของบุคลากรและหน่วยงาน

การจัดการกระบวนการ หมายถึง การจัดการกระบวนการการให้บริการ และกระบวนการอื่นๆที่สำคัญที่มีส่วนช่วยสร้างคุณค่าแก่ผู้รับบริการ ผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสีย และหน่วยงานตลอดจนกระบวนการสนับสนุนที่สำคัญต่าง ๆ

ผลลัพธ์การดำเนินการ หมายถึง ผลการดำเนินการและแนวโน้มของหน่วยงานตามตัวชี้วัดสำคัญๆในมิติต่างๆ ได้แก่ มิติด้านประสิทธิผลตามยุทธศาสตร์ มิติด้านคุณภาพการให้บริการ มิติด้านประสิทธิภาพของการปฏิบัติราชการ และมิติการพัฒนาองค์กร โดยเปรียบเทียบกับส่วนราชการหรือองค์กรอื่นที่มีภารกิจคล้ายคลึงกันด้วย

                การพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาตามเกณฑ์คุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐ (PMQA)  ของโรงเรียนประสาธน์ราษฎร์บำรุง  สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษานครศรีธรรมราช  เขต ๒  จะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อการบริหารจัดการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน  ดังนี้ 

                ๑.  เกิดองค์ความรู้ที่เกี่ยวกับระบบการบริหารแบบมุ่งผลสัมฤทธิ์และการพัฒนาคุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐของสถานศึกษาขั้นพื้นฐานในลักษณะการปฏิบัติจริง  ที่ชัดเจน

                ๒. ได้ต้นแบบของหน่วยงานภาครัฐที่บริหารจัดการแบบมุ่งผลสัมฤทธิ์และใช้เกณฑ์คุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐเป็นแนวทางในการพัฒนาระบบ เพื่อสถานศึกษาขั้นพื้นฐานต่างๆได้ใช้เป็นแบบอย่าง/แนวทางในการพัฒนาระบบบริหารของตนเองให้มีความสมบูรณ์ ที่สอดคล้องกับแนวทางการปฏิรูประบบราชการของรัฐบาล

                ๓. ได้องค์ความรู้ที่เป็นปัจจัยหลักแห่งความสำเร็จของการบริหารแบบมุ่งผลสัมฤทธิ์ที่เหมาะสมตามบริบทและวัฒนธรรมการบริหารงานของสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน

 

[ครูสุภาภรณ์]

เป็นข้อมูลที่มีประโยชน์ต่อผู้อ่านมากเลยค่ะ

[น้องจิ]

ขอบคุณมากสำหรับบทความมีประโยช์นมากเลย

[สุภาพ หอมดี]

เป็นบทความที่ดีและมีประโยชน์ในเรื่องการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา ขอบคุณมากค่ะ