เรื่องเล่าจากจะแนะ
การจัดการบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิม
การจัดการบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิม เป็นชื่อบู้ทที่จัดแสดงนิทรรศการในตลาดนัด
อนามัยแม่และเด็ก เมื่อวันที่ 23-24 มิ.ย. 2552 ซึ่งจัดโดย ศูนย์อนามัยที่ 12 ยะลา ณ โรงแรม เจ. บี.
อ. หาดใหญ่ จ. สงขลา
ความภูมิใจที่ได้จัดทำเรื่องนี้
เพราะเป็นการจัดบริการที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตประชาชนในชุมชน และสามารถลด ข้อขัดแย้ง จุดที่ไม่ปราถนา จากการบริการของรัฐ ได้ในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะการบริการขลิบอวัยวะเพศหญิง (คีตัฟ) ในทารกเพศหญิงที่คลอดในโรงพยาบาล เป็นที่พอใจของผู้รับบริการเป็นอย่างมาก เพราะเป็นการลดค่าใช้จ่ายในครอบครัวได้
การได้มาซึ่งการจัดการบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิม
ในการเลือกการจัดการบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิม เนื่องจาก
1. เสียงสะท้อนจากชุมชน สืบเนื่องในเวทีการอบรมโต๊บีแด การประชุมพบปะกลุ่มแม่บ้าน และกิจกรรมโรงเรียนพ่อ แม่ ต้องการให้มีการจัดบริการงานอนามัยแม่และเด็ก เป็นแบบอิสลามตั้งแต่การฝากครรภ์ ระยะคลอดและระยะหลังคลอด
2. พื้นที่อำเภอจะแนะ มีประชากรที่นับถือศาสนาอิสลาม คิดเป็นร้อยละ 99.15 ศาสนาพุทธ คิดเป็นร้อยละ 0.85 จึงเป็นการบริการที่ง่ายและสะดวก ประชากรที่ไม่ได้นับถือศาสนาอิสลามก็ได้รับการบริการตามมาตรฐานของทางโรงพยาบาลอยู่แล้ว
3. เพื่อตอบสนองพันธกิจของโรงพยาบาลจะแนะโดยเน้นผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง ให้บริการที่สอดคล้องกับวิถีชุมชนและชุมชนมีส่วนร่วม
4. มีจำนวนบุคลากรในโรงพยาบาลที่นับถือศาสนาอิสลามคิดเป็นร้อยละ 91.5 และนับถือศาสนาพุทธคิดเป็นร้อยละ 8.5 จึงเป็นช่องทางที่สะดวกในการปฎิบัติงาน
วิธีการเลือก
ใช้ข้อตกลงร่วมกันระหว่างโรงพยาบาลกับกลุ่มต่างๆในชุมชน เช่น กลุ่มโต๊ะบีแด อสม. สมาชิกโรงเรียนพ่อแม่ และตัวแทนจาก อบต. โดยใช้หลักการดังนี้
1. ต้องการเน้นกิจกรรมที่เกี่ยวกับการฝากครรภ์ การคลอด หลังคลอด รวมทั้งทารกแรกเกิด
2. ให้ศึกษาการตำเนินชีวิตและพิธีกรรมต่างๆที่มีอยู่ในชุมชน นำมาจัดการบริการในโรงพยาบาลโดยไม่กระทบ ต่อการบริการทั่วไปของทางโรงพยาบาลและชุมชน แต่ต้องส่งเสริมไปในทางที่ดีขึ้น
กิจกรรมที่ปฏิบัติ
ระยะฝากครรภ์
ให้ความรู้ในกิจกรรมโรงเรียนโดยใช้หลักสูตรโรงเรียนพ่อแม่ที่ได้บูรณาการจากหลักการอิสลามเพื่อให้มารดาและทารกมีการซึมซาบในหลักการอิสลามตั้งแต่ทารกอยู่ในครรภ์ รวมถึงสามีที่ต้องตระหนักต่อบทบาทของตนเองตามแนวทางของอิสลาม
ระยะคลอด
- ขณะรอคลอดนั้นมีการเปิดเสียงอัลกุรอานที่อัดเทปไว้ให้มารดาฟัง เพื่อให้จิตใจมารดาสงบรวมทั้งให้
โต๊บีแดเฝ้าได้ 1 คน
- ขณะคลอด โต๊ะบีแดสามารถอยู่ได้ ให้กำลังใจ และ อ่านบทขอพรจากพระผู้เป็นเจ้าให้มาดาฟัง
ระยะหลังคลอด
- มีมุมอาซาน ( อาซาน หมายถึง การกล่าวถึงความยิ่งใหญ่ของอัลลอฮ์) ให้ทารกหลังคลอดได้รับฟัง
- มีการทำตะหนีก ( การเปิดปากทารก ) ด้วยอินทผาลัม หรือ น้ำซัม ซัม
- มีการจับริการขลิบอวัยวะเพศหญิงก่อนจำหน่ายออกจากโรงพยาบาล
- เตรียมคู่มือการตั้งชื่อ ภาษาอาหรับ-ไทย เพื่ออำนวยความสะดวกให้บิดาและมารดา สามารถเลือกชื่อที่มีความหมายดีๆ
- การจัดบริการนวดเต้านมที่มีปัญหาโดยเจ้าหน้าที่งานแพทย์แผนไทย รวมทั้งนวดประคบหลังคลอดในรายที่ต้องการ
- มีการสอนการปฏิบัติตัวหลังคลอดที่บูรณาการหลักสูตรจากหลักการอิสลาม เช่น การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ และอื่นๆ
ผู้ที่เกี่ยวข้องให้การบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิมพบกับความสำเร็จ
- เครื่อข่ายชมรมโต๊ะบีแด
- แกนนำจิตอาสาในชมรมสายใยรัก
- ผู้อำนวยการโรงพยาบาล
- สวรส ภาคใต้ มอ ให้งบสนับสนุนในการขลิบอวัยวะเพศหญิง
เคล็ดลับหรือวิธีคิด
นำหลักการอิสลาม การดำเนินชีวิตในชุมชน และภูมิปัญญของท้องถิ่นจากเครือข่ายโต๊ะบีแด
มาผนวกกับหลักวิชาการ ให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการออกแบบ ได้มาซึ่งรูปแบบของการบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิมที่ค่อนข้างสมบูรณ์
คำแนะนำจากนายแพทย์ประดิษฐ์ วินิจจะกุล
รองอธิบดีกรมอนามัย
- การบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิม เป็นนวัตกรรมเป็นการนำเรื่องเก่าๆ มาจัดระบบให้สอดคล้องกับความต้องการของพื้นที่ ซึ่งไม่จำเป็นต้องเป็นเรื่องใหม่ๆ เสมอ
- การจัดบริการสาธารณสุขในโรงพยาบาลที่มีประชากรมุสลิม ต้องให้บริการให้สอดคล้อง บางครั้งทฤษฎี หรือวิธีปฎิบัติที่ได้เรียนรู้มาอาจไม่สามารถนำมาใช้กับบริบทพื้นที่ การคิดประยุกต์เรื่องนี้ถือเป็นนวัตกรรมที่ดี
- การแบ่งการเรียนรู้ในชุมชนและโรงพยาบาลอื่นๆที่มีมุสลิม ควรได้รับการเรียนรู้เรื่องการบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิมโดยมีโรงพยาบาลจะแนะ เป็น Model สิ่งที่จัดขึ้นวันนี้เป็นจะแนะโมเดล ได้เลย
- การบริการสุขภาพตามวิถีชีวิตมุสลิม ต้องคำนึงถึงชุมชนโดยเฉพาะผดุงครรภ์โบราณ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับงานอนามัยแม่และเด็ก การนำงานของผดุงครรภ์โบราณ มาประยุกต์ใช้ในโรงพยาบาล ต้องระมัดระวังไม่ให้เป็นการแย่งงานของผดุงครรภ์โบราณ แต่ต้องเป็นการทำงานร่วมกัน เกื้อกูลกัน ไม่เช่นนั้นผดุงครรภ์โบราณอาจจะเดินขบวนเรียกร้องว่า กระทรวงสาธารณสุขแย่งงาน
- โรงพยาบาลจะแนะ ต้องการให้กรมอนามัยช่วยเหลืออะไรก็ให้ติดต่อผ่านศูนย์อนามัยที่ 12 ยะลาได้ กรมอนามัยยินดีสนับสนุน
เล่าเรื่อง โดย เพียงกานต์ เด่นดารา พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ
งานศูติกรรม โรงพยาบาลจะแนะ จ. นราธิวาส
โทรศัพท์ 089-2978939
E-mail hana.1970@ windoslive.com
บันทึกเรื่องเล่าโดย แอเสาะ แวดอเล๊าะ พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ
โรงพยาบาลส่งเสริสุขภาพ ศูนย์อนามัยที่ 12 จ. ยะลา
โทรศัพท์ 084-3007285
E-mail kasha.48@ hotmail.com
สวัสดียามเช้าค่ะ
ตามมาอ่านบันทึกเรื่องเล่าดีๆจากวิถีของคนดีครับ
ขอสนับสนุนภารกิจเพื่อสังคมต่อไปครับ
ขออัลลอฮฺคุ้มครองและตอบแทนครับ
มารดาผม เป็น ผดุงครรภ์โบราณ .....บริการตลอด 24 ชั่วโมง
หญิงตั้งครรภ์รายใหม่ จะรับทุกราย แต่ กรณีคลอด ก้จะให้พาไป รพ.เบตง
....... แต่.......แม่เคยถามผมว่า....ทำไม ...เวลา อสม.พาคนไข้ ANC ไป รพ. ได้ 200 บาท แต่ โต๊ะ บีแด ได้ 100 บาท มันต่างกันอย่างไร ....(น้อยใจ)
...ผมอธิบายว่า คงเป็นโครงการพิเศษ ของโรงพยาบาล....อยากให้อสม.มามีส่วนร่วม ....มากขึ้น มากกว่าที่เป็นอยู่
...... ผมดีใจ ที่แม่สามารถ บริการสังคมได้ ....
...ผมที่ปรึกษา...ของแม่ในระบบ สาธารณสุข ..แต่เสียดายที่ผมทำงาต่างถิ่น ไม่งั้น.....ผมคงผสมผสาน.....ให้ระบบ..งาน...ของ..ผดุงครรภ์ ที่แม่ทำอยู่ทุกวัน..กับ..งานสาธารณสุข...ที่ สอ.ในพื้นที่ต้องทำ....อย่างน่าสนใจ
บางคนอาจจะคิดว่า....ผดบ. สร้างปัญหา ....แต่น่าสนใจ ว่า ทำไม มุสลิมเรา กลับยอมรับ ผดบ.... มาก
ผมกลับบ้าน บ่อยครั้ง ที่มีคนไข้ ANC โทร มา ...แล้วรับแม่ไป รพ. เบตง แล้ว แม่ ก็ คอยเฝ้าคนไข้ จนคลอด .....
เราแพ้ ผดบ. เพราะ เรามักจะเรียกร้อง เวลา และ ค่าโอที ...แต่ ผดบ. ที่ผมสัมผัส...ทำงานด้วย ความรับผิดชอบ เพราะถือว่า ...คนไข้ มาฝาก ตัว กับเขา เขาต้องดูแล การตั้งครรภ์ เขาต้องดูแล การตั้งจนคลอดให้ดีที่สุด.......
มารดาผม เป็น ผดุงครรภ์โบราณ .....บริการตลอด 24 ชั่วโมง
หญิงตั้งครรภ์รายใหม่ จะรับทุกราย แต่ กรณีคลอด ก้จะให้พาไป รพ.เบตง
....... แต่.......แม่เคยถามผมว่า....ทำไม ...เวลา อสม.พาคนไข้ ANC ไป รพ. ได้ 200 บาท แต่ โต๊ะ บีแด ได้ 100 บาท มันต่างกันอย่างไร ....(น้อยใจ)
...ผมอธิบายว่า คงเป็นโครงการพิเศษ ของโรงพยาบาล....อยากให้อสม.มามีส่วนร่วม ....มากขึ้น มากกว่าที่เป็นอยู่
...... ผมดีใจ ที่แม่สามารถ บริการสังคมได้ ....
...ผมที่ปรึกษา...ของแม่ในระบบ สาธารณสุข ..แต่เสียดายที่ผมทำงาต่างถิ่น ไม่งั้น.....ผมคงผสมผสาน.....ให้ระบบ..งาน...ของ..ผดุงครรภ์ ที่แม่ทำอยู่ทุกวัน..กับ..งานสาธารณสุข...ที่ สอ.ในพื้นที่ต้องทำ....อย่างน่าสนใจ
บางคนอาจจะคิดว่า....ผดบ. สร้างปัญหา ....แต่น่าสนใจ ว่า ทำไม มุสลิมเรา กลับยอมรับ ผดบ.... มาก
ผมกลับบ้าน บ่อยครั้ง ที่มีคนไข้ ANC โทร มา ...แล้วรับแม่ไป รพ. เบตง แล้ว แม่ ก็ คอยเฝ้าคนไข้ จนคลอด .....
เราแพ้ ผดบ. เพราะ เรามักจะเรียกร้อง เวลา และ ค่าโอที ...แต่ ผดบ. ที่ผมสัมผัส...ทำงานด้วย ความรับผิดชอบ เพราะถือว่า ...คนไข้ มาฝาก ตัว กับเขา เขาต้องดูแล การตั้งครรภ์ เขาต้องดูแล การตั้งจนคลอดให้ดีที่สุด.......
เสียดายจัง..ที่ผมไม่ค่อยจะเน้นเรื่องเหล่านี้ ไม่อย่างจะได้แลกเปลี่ยนความคิดเห็น
ผมว่า..สาธารณสุขมาตรฐาน ที่ยืนอยู่บนความเป็นจริง ไร้ความแอบแฝง นั้นแหละของอิสลาม .. จะแตกกันบ้างก็วิธีการเล็กๆ น้อยๆ
ที่สำคัญอีกอย่าง บางครั้งวัฒนธรรมประเพณีกับศาสนามันจะมาด้วยกัน เลยเหมาว่านั้นละคือวิธีการอิสลาม
จะอย่างไรก็ตาม..ผมคนหนึ่งละที่สนับสนุนเต็มที่กับการแพทย์สมัยใหม่..ขอเพียงให้นึกอยู่เสมอว่านั้นคือวิธีการ ส่วนคนที่ให้เราเป็นสุขจริงๆ คือ อัลลอฮฺ
เข้ามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันครับผม
ต้องยก มี๊เสาะให้เป็น จขบ. ตัวอย่างเรยนะเนี่ยยย ตอบทุกความเห็น
อัพบลอกใหม่เร็วๆน่ะจร้าา รออ่านอยู่ เอาแบบหนุกหนานหน่อย เป็นวิชาการมากเดะมึนน
ชื่นชมค่ะ มิติความหลากหลายของการดูแลที่เหมาะสมกับวิถีวัฒนธรรม
เห็นรูปธรรมการเคารพในภูมิปัญญาและความรู้ของกันและกัน
สันติสุขสร้างได้ด้วยการดูแลความเป็นมนุษย์
ขอร่วมเรียนรู้ด้วยค่ะ
พี่มีเรื่องเล่าที่เป็นความรู้สึกดี ๆ เกี่ยวกับผดบ.คือ ตอนที่จบผดุงครรภ์ใหม่ ๆ ที่ทำงานให้พี่ไปประจำที่สำนักงานผดุงครรภ์ (เมื่อก่อนเรียกชื่อนี้)ก็ประมาณ 20 กว่าปีแล้วล่ะ มีอยู่วันหนึ่งมีสามีของผู้คลอดมาตามว่า ช่วยไปดูภรรยาเค้าหน่อย เค้าเจ็บท้องคลอดแล้ว ซึ่งเค้าบอกด้วยว่า "เมาะบีแดให้มาตามหมออนามัยด้วย" เราก็ไปพร้อมกับกระเป๋าทำคลอด โดยขับรถเครื่อง ใส่ชุดฟอร์มสีฟ้าเป็นกระโปรง ตอนนั้นประมาณว่าช่วงบ่ายสัก 3 โมงได้มั้ง พอไปถึงบ้านคนคลอดก็เจอ ผดบ.นั่งอยู่ก็พูดคุยกันถึงอาการของผู้คลอด แต่เนื่องจากเป็นท้องแรกระยะการคลอดช้ามาก ปากมดลูกเปิด ช้า ๆ เหมือนแกล้งเราเลย พลบคำก็ยังไม่คลอด มัฆริบ อิซา ก็แล้ว เราไม่กล้ากลับบ้าน เพราะนั่นหมายความว่า เราต้องทิ้งคนไข้ไป ตลอดเวลาที่เราเฝ้าคลอด เราอยู่ร่วมกันกับ ผดบ.ตลอดเวลา เมาะบีแดจะนั่งข้าง ๆ พร้อมกับบีบนวดให้เพื่อช่วยให้ผู้คลอดรู้ดี และบรรเทาการปวดลงบ้าง ท่านอายุมากแล้วน่ะแต่เราไม่ได้ยินเสียงบ่นออกจากปากท่านเลย เราแอบทึ่ง และรู้สึกชื่นชมท่านอยู่ในใจเงียบ ๆ พอตกดึกเราทั้งคู่ยังอยู่ในชุดเดิม เราไม่กินข้าว เพราะไม่หิว อีกอย่างหนึ่งเห็นสภาพบ้านผู้คลอดแล้วไม่หิว ไม่ไช่สกปรก แต่ยากจน
เมาะบีแด น่ารักมาก หันมาบอกเราว่า "บอมอตีโดดูลูตะปอ บอดือกะเนาะบราเนาะ เมาะเนาะปาแง (เมาะบอกว่า หมอนอนก่อนก็ได้น่ะ พอใกล้ ๆคลอดแล้ว เมาะจะเรียกเอง)" เท่านั้นเองเราก็หลับ งีบหายไปเลยเพราะไม่ไหวแล้ว ง่วงจัด
มารู้สึกตัวอีกที เมาะบีแดเรียก "บอมอ ๆ ปาลอตูเบะเดาะ (หมอ ๆ หัวออกแล้ว)" ก็ช่วยเมาะบีแดทำคลอด case นี้เราภูมใจมากเพราะเราทำคลอดแล้วฝีเย็บไม่ขาดเลย เด็กคลอดตอนหัวรุ่งพอดี กลับบ้านนอนยาวเลยจ๊ะ
นี่คือ เมาะบีแด ท่านไม่จบอะไรเลย แต่ท่านให้บริการด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์อย่างแท้จริง แล้วเราล่ะ ใส่หัวใจเข้าไปสักครึ่งได้หรือเปล่า ถามตัวเองน่ะ
ป่านนี้ จะเป็นอย่างไร
จากมาไกล แสนนาน
คิดถึง คิดถึงบ้าน
จากมาตั้งนาน เมื่อไรจะได้กลับ
แม่จ๋า แม่รู้บ้างไหม
ว่าดวงใจ ดวงนี้เป็นห่วง
จากลูกน้อย ที่แม่ห่วงหวง
อยู่เมืองหลวง ศิวิไลซ์ ไกลบ้านเรา
คิดถึงแม่ขึ้นมา น้ำตามันก็ไหล
อยากกลับไป ซบลงที่ตรงตักแม่
ในอ้อมกอดรักจริง ที่เที่ยงแท้
ในอกแม่ สุขเกินใคร
อีกไม่นาน ลูกจะกลับไป
หอบดวงใจ เจ็บช้ำเกินทน
เก็บเรื่องราว วุ่นวายสับสน
ใจที่วกวน ของคนในเมืองกรุง
คิดถึงแม่ขึ้นมา น้ำตามันก็ไหล
อยากกลับไป ซบลงที่ตรงตักแม่
ในอ้อมกอด รักจริง ที่เที่ยงแท้
ในอกแม่ สุขเกินใคร
อีกไม่นาน ลูกจะกลับไป
หอบดวงใจ เจ็บช้ำเกินทน
เก็บเรื่องราว วุ่นวายสับสน
กับบ้างคน ที่ใจไม่แน่นอน
ลืมเรื่องบ้างคน ไปซบลงที่ตรงตักแม่...
วันนี้วันแม่เลยแปะเพลงนี้ แล้วก้อ.....
ขอตังค์ด้วยนะ คริๆๆ