การสัมมนาโครงการศึกษาและกำหนดรูปแบบการจัดการสบู่ดำเป็นเชื้อเพลิงอย่างครบวงจร

การสัมมนาโครงการศึกษาและกำหนดรูปแบบการจัดการสบู่ดำเป็นเชื้อเพลิงอย่างครบวงจร จัดโดยโครงการเคยู - ไบโอดีเซล มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ร่วมกับกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน กระทรวงพลังงาน เมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2551 ณ โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ กรุงเทพมหานคร

การประชุมดังกล่าวมีสาระสำคัญ สรุปได้ดังนี้

1.  โครงการมีจุดประสงค์เพื่อประเมินความเป็นไปได้ทางเศรษฐศาสตร์จากการนำสบู่ดำ
มาใช้เป็นเชื้อเพลิง และกำหนดรูปแบบการนำสบู่ดำมาสร้างมูลค่าเพิ่ม

2.    การใช้ประโยชน์น้ำมันสบู่ดำ บรรยายโดย รศ.ดร.วิทยา ปั้นสุวรรณ มีสาระสำคัญดังนี้

2.1   น้ำมันสบู่ดำที่ผ่านการหีบสกัดแล้ว ก่อนนำมาใช้ควรจะนำมากรองด้วยผ้าขาวบางและผ่านเครื่องกรองด้วยไส้กรองประเภทเส้นใยสังเคราะห์ ขนาด 0.3 ไมครอน และดูดซับเมล็ดสีและสารพิษด้วยเบนโทไนต์ (Bentonite) แล้วจึงนำมาใช้งาน

2.2     การลดความหนืดของน้ำมันสบู่ดำ

(1)  การทดลองผสมน้ำมันสบู่ดำกับตัวทำละลาย อินทรีย์และน้ำมันเชื้อเพลิงต่าง ๆ เพื่อลดความหนืดของน้ำมันสบู่ดำจาก 41.87 cst ที่อุณหภูมิ 40 °C ให้ต่ำกว่าหรือเท่ากับ 5 cst จากการทดลองพบว่า อัตราส่วนผสมระหว่างน้ำมันสบู่ดำต่อ white spirit น้ำมันสบู่ดำต่อน้ำมันสน น้ำมันสบู่ดำต่อตัวทำละลาย 30 40 จะต้องใช้อัตราส่วน 40 : 60 โดยปริมาตร และอัตราส่วนผสมระหว่างน้ำมันสบู่ดำต่อน้ำมันเบนซินจะใช้อัตราส่วน 50 : 50 โดยปริมาตร ส่วนอัตราส่วนผสมระหว่างน้ำมันสบู่ดำต่อน้ำมันดีเซลนั้นจะใช้อัตราส่วน 30 : 70 โดยปริมาตร

(2)  การทดลองโดยการผลิตเป็นน้ำมันไบโอดีเซล จากการทดลองพบว่า สภาวะที่เหมาะสมในการผลิตไบโอดีเซล คือ ใช้ปริมาณ koH 1.25% อัตราส่วนโดยโมลของเมทานอลต่อน้ำมันเท่ากับ 6 : 1 อุณหภูมิ 60 °C ระยะเวลา 100 นาที จะได้น้ำมันไบโอดีเซลที่มีความหนืดเท่ากับ 5.09 cst และได้เปอร์เซ็นต์ yield ของเมทิลเอสเทอร์ 95.21

2.3   การศึกษาของสารพิษ Phorbol esters ในน้ำมันและในส่วนต่าง ๆ ของสบู่ดำ Phorbol esters เป็นสารพิษที่ก่อให้เกิดมะเร็ง และเป็นสารที่บ่งบอกถึงสายพันธุ์สบู่ดำว่าเป็นพันธุ์ที่มีพิษหรือไม่ Phorbol esters ที่พบในสบู่ดำจะเป็นชนิด DHPB พันธุ์ที่ไม่มีพิษจะมี Phorbol esters น้อยกว่า 0.011% (เทียบกับสาร TPA) การศึกษาพบว่าการดูดซับสารพิษด้วยเมโทไนต์ 200 (Bentonite) จะดูดซับปริมาณสาร Phorbol esters ได้ 96-98% สภาวะที่เหมาะสมของ Bentonite 200 ในการดูดซับ คือ ความเข้มข้น 3.2% อุณหภูมิ 25 °C เวลา 15 นาที อัตราการกวน 100 รอบ/นาที หรือ Phorbol esters จะสลายตัวได้เองเมื่อได้รับอุณหภูมิที่ 300 °C

3.  การใช้กากสบู่ดำเป็นอาหารสัตว์เคี้ยวเอื้อง บรรยายโดย ผศ.ดร.จำเริญ เที่ยงธรรม เนื่องจากกากสบู่ดำเป็นแหล่งโปรตีน 27-29% มีเส้นใยสูง และเป็นเยื่อใยที่ย่อยได้ประมาณ 5.36% มีพลังงานสูง เหมาะใช้เป็นอาหารสัตว์ในรูปของอาหารผสมสำเร็จ แต่มีสาร Phorbol esters ในกากสบู่ดำ ซึ่งเป็นสารพิษประมาณ 2.41 มิลลิกรัม/กรัม จึงต้องมีการลด Phorbol esters ในกากสบู่ดำ โดยการฉายรังสีแกมม่า ระดับ 10-100 กิโลกรัม พบว่าปริมาณสารพิษ Phorbol esters ลดลง 23.7-90.5% สารยับยั้งทริปซินลดลง 11.3-60.2% ไม่มีการเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบทางเคมีที่สำคัญ ส่วนผลการทดสอบใช้เป็นอาหารสัตว์อยู่ระหว่างการดำเนินการ

4.    การใช้ประโยชน์จากใบสบู่ดำ บรรยายโดย ผศ.ดร.ณภัญภัทร จินดา

4.1     เป็นอาหารสำหรับเลี้ยงไหมไอรี่

4.2     สารสกัดมีฤทธิ์ควบคุมแบคทีเรียบางชนิด

4.3     พัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์กำจัดลูกน้ำยุง และแมลงวันได้ ทำเจลปิดปากแผลป้องกันเชื้อแบคทีเรีย

5.  การผลิตและสมบัติของถ่านและน้ำส้มไม้จากต้นสบู่ดำ โดยใช้ Drying Carbonizer บรรยายโดย ดร.นิคม แหลมสัก ผลการศึกษาเบื้องต้นพบว่า ค่าความถ่วงจำเพาะของน้ำส้มควันไม้ มีค่าเฉลี่ย 1.004 มีค่า pH เฉลี่ย 3.9 ใช้อุณหภูมิในการเผาไหม้ 550 °C และค่าความถ่วงจำเพาะของน้ำส้มควันไม้มีค่าเฉลี่ย 1.005 และค่า pH เฉลี่ย 3.91 ใช้อุณหภูมิในการเผาไม้ 650 °C ซึ่งมีค่าใกล้เคียงกับมาตรฐานน้ำส้มควันไม้ของ มก.-ธ.ก.ส. คือ ค่ามาตรฐาน pH 2.8 – 3.7 และค่าความถ่วงจำเพาะมากกว่า 1.005 ที่อุณหภูมิ 25 °C งานวิจัยดังกล่าวยังอยู่ในช่วงการดำเนินการวิจัย

การดำเนินความเป็นไปได้ทางเศรษฐศาสตร์ของการทำสบู่ดำมาใช้ในการผลิตเชื้อเพลิง บรรยายโดย อาจารย์ปิติ กันตังกุล และอาจารย์สุวรรณา ประณีตวตกุล จากการศึกษาพบว่า ถ้าผลิตเพียงน้ำมันสบู่ดำหรือน้ำมันไบโอดีเซลอย่างเดียว จะไม่มีความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจ ถ้าจะมีความคุ้มค่าก็ต่อเมื่อมีการผลิตผลิตภัณฑ์ด้วย เช่น การผลิตกระดาษสา น้ำส้มควันไม้ เป็นต้น และจะทำให้ระยะเวลาในการคืนทุนที่สั้นกว่าด้วย