ภาษิต คำคม คารมสุนทรภู่กวีเอกของไทยและของโลก

เป็นที่ทราบกันว่า ท่านสุนทรภู่   เป็นบรมครูกลอนแปดที่มีชื่อเสียงยิ่งในตอนต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยว่ากลอนของท่านมีลักษณะพิเศษที่ใช้คำสามัญง่ายๆ  แต่สัมผัสคล้องจองกัน จนเกิดความไพเราะ จดจำได้ง่าย  และมักแฝงด้วยสัจธรรมของชีวิตที่นำมาเป็นคติสอนใจได้  ซึ่งในโอกาสวันสุนทรภู่ที่  ๒๖ มิถุนายน ศกนี้ กลุ่มประชาสัมพันธ์  สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ  กระทรวงวัฒนธรรม    ได้รวบรวมตัวอย่างบางผลของท่านสุนทรภู่มานำเสนอดังต่อไปนี้ 

            จากนิราศภูเขาทอง
                         ·       ไม่เมาเหล้าแล้วแต่เรายังเมารัก    สุดจะหักห้ามจิตจะคิดไฉน
                            ถึงเมาเหล้าเช้าสายก็หายไป                แต่เมาใจนี้ประจำทุกค่ำคืนฯ

           ·      โอ้เจดีย์ที่สร้างยังร้างรัก             เสียดายนักนึกน่าน้ำตากระเด็น
        กระนี้หรือชื่อเสียงเกียรติยศ               จะมิหมดล่วงหน้าทันตาเห็น
        เป็นผู้ดีมีมากแล้วยากเย็น                    คิดเป็นอนิจจังเสียทั้งนั้น

            ·       ถึงบางเดื่อโอ้มะเดื่อเหลือประหลาด   บังเกิดชาติแมลงหวี่มีในไส้
        เหมือนคนพาลหวานนอกย่อมขมใน            อุปไมยเหมือนมะเดื่อเหลือระอา

            ·       ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์                มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
         แม้พูดชั่วตัวตายทำลายมิตร                     จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจาฯ

จากนิราศสุพรรณ
       ·       คลองคดลดเลี้ยวล้วน                    หลักตอ
            เกะกะระเรือรอ                                       ร่องน้ำ
            คดคลองช่องแคบพอ                               พายถ่อ พ่อเอย
            คนคดลดเลี้ยวล้ำ                                     กว่าน้ำลำคลองฯ
 

จากนิราศพระประธม
          ·       เห็นขนุนหนามหนาไม่น่ากิน             แต่รสกลิ่นภายในชอบใจคน
            เหมือนรูปชั่วใจดีเจ้าพี่เอ๋ย                        ไม่เลือกเลยสุดแท้แต่กุศล
            ที่รูปดีใจชั่วตัวซุกซน                               ไม่เป็นผลคบยากลำบากใจฯ

                   จากเรื่องโคบุตร
                               ·       อันมนุษย์สุดจะเชื่อมันเหลือปด          พูดสะบถแล้วสะบัดไม่ขัดสน
                                            เพราะแต่คำน้ำจิตคิดประจญ                    ปากเป็นผลใจเป็นพาลเหลือมารยา
                                            ใครหลงลิ้นกินลูกยอก็พอม้วย                    ต้องตายด้วยปากมนุษย์ที่มุสา
                                            คนทุกวันมันมิซื่อถือสัจจา                         สู้สัตว์ป่าก็ไม่ได้ใจลำพองฯ

                  จากพระอภัยมณี
                                ·       โบราณว่าถ้าเหลือกำลังลาก               จงออกปากบอกแขกช่วยแบกหามฯ
                          ·       อันรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสัมผัส           ที่คฤหัสถ์หวงแหนไม่แก่นสาร
                          ครั้นระงับดับขันธสันดาน                         ย่อมสาธารณ์เปื่อยเน่าเสียเปล่าดายฯ
                          ·       ประเวณีตีงูให้หลังหัก                      มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง                                                                          จระเข้ใหญ่ไปถึงน้ำมีกำลัง                        เหมือนเสือขังเข้าถึงดงก็คงร้ายฯ
                          ·       ถึงคับที่มีผู้ว่าอยู่ได้                           แต่คับใจอยู่ยากลำบากเหลือฯ
                          ·       เป็นสาวแส้แร่วิ่งมาชิงผัว                  อันความชั่วดังเอามีดเข้ากรีดหิน
                         ถึงจะคิดปิดหน้าสิ้นฟ้าดิน                          ก็ไม่สิ้นสุดอายเป็นลายลือฯ
                          ·       บาทหลวงว่าวิสัยในมนุษย์                ฟันจะหลุดแล้วก็ห้ามปรามไม่ไหว
                          ห้ามเกศาว่าอย่าหงอกยังนอกใจ                 มันขืนหงอกออกจนได้มันไม่ฟัง
                          ·       ด้วยวิสัยในประเทศทุกเขตแค้วน       ถึงโกรธแค้นความรักย่อมหักหาย
                         อันความจริงหญิงก็ม้วยลงด้วยชาย           ชายก็ตายลงด้วยหญิงจริงดังนี้ฯ

                    จากเพลงยาวถวายโอวาท
                                ·       หนึ่งนักปราชญ์ราชครูซึ่งรู้หลัก          อย่าถือศักดิ์สนทนาอัชฌาสัย
                          อุตส่าห์ถามตามประสงค์จำนงใน                จึงจักได้รู้รอบประกอบการฯ
                          ·       อันโซ่ตรวนพรวนพันมันไม่อยู่             คงหนีสู้ซ่อนหมุนในฝุ่นผง
                          แม้ผูกใจไว้ด้วยปากไม่จากองค์                    อุตส่าห์ทรงทราบแบบที่แยบคายฯ
                          ·       จับให้มั่นคั้นหมายให้วายวอด             ช่วยให้รอดรักให้ชิดพิสมัย
                          ตัดให้ขาดปรารถนาหาสิ่งใด                       เพียรจงได้ดังประสงค์คงจะดีฯ

                    จากขุนช้างขุนแผน
                                ·       โบราณท่านสมมุติมนุษย์นี้                   ยากแล้วมีใหม่สำเร็จถึงเจ็ดหน
                          ที่ทุกข์โศกโรคร้อนค่อยผ่อนปรน                 คงจะพ้นโทษทัณฑ์ไม่บรรลัยฯ
                          ·       รู้อะไรก็ไม่สู้รู้วิชา                              ไปเบื้องหน้าเติบใหญ่จะให้คุณฯ