ผู้คนเล่าขานตำนานจ๊างน้ำ(ช้างน้ำ)มากมายหลายส่ำสายผู้คนล้านนาต่างก็มีเรื่องจ๊างน้ำที่แทงเงาคนที่ไปป่นปี้ทำลายกระแสลำห้วย ด้วยว่าจ๊างน้ำเป็นสัตว์เลี้ยงของผีเสื้อห้วยที่ช่วยกันรักษาป่า รักษาลำห้วยให้มีน้ำหลากไหลบริสุทธิ์สดใสให้ผู้คนได้ดื่ม สัตว์ได้กินเลี้ยงชีวิต
อันว่าจ๊างน้ำมันเป็นวิญญาณสัตว์ตัวเล็กเท่าๆหนูปุ๊ก(พุก)ที่แอบซ่อนอยู่ตามเงิบเงื้อมหินผา เทือกไม้ริมน้ำลำห้วย พวกมันอยู่กันเป็นฝูง หากวันใดเป็นวันเดือนเป็ง(เพ็ญ)พวกมันพากันออกมาหล้นเล่นตามหาดทรายในลำห้วย เสียงเล่นน้ำของพวกมันดังจุ๋มจ๋าม....จุ่มจ๋าม...ร้องดังแผ้...แผ้.......แต่ก็แปลก ไม่เห็นตัวมัน ผีจ๊างน้ำมันมีงาที่พิษร้ายหากงามันแก่จัดมันต้องถอดงาด้วยการแทงต้นกล้วยริมลำห้วยแล้วฝังงาคาไว้ ผู้คนที่มีบุญญาธิการมากนัก เมื่อไปเที่ยวเตียวแอ่วป่าก็จะเห็นงาช้างน้ำฝังคาต้นกล้วยอยู่ หากอยากได้ต้องอธิษฐานว่า " ถ้าผู้ข้าเป๋นคนมีบุญขอจักถอดงาวิเศษนี้ได้จิ่มเตอ๊ะ " แล้วทำการถอดงาออกมาจากต้นกล้วย แต่ถ้าไม่มีบุญก็ไม่สามารถถอดงาออกมาได้ผู้คนก็ต้องสุมา ขออภัยในการที่ล่วงล้ำก้ำเกินผีจ๊างน้ำ
ด้วยเหตุที่จ๊างน้ำมักถอดงาไว้ตามต้นกล้วยนี้เอง หากผู้คนอยากจับช้างน้ำหรืออยากได้งาช้างน้ำพวกเขาจะตัดต้นกล้วยไปขวางลำห้วยไว้ตอนใกล้วันเดือนเป็ง โดยหวังว่าจ๊างน้ำจะโกรธเพราะถูกขวางทางมันจะแทงให้งาถอดคาต้นกล้วยไว้ ผู้คนจะรอตอนกลางวันก็จะเข้าไปเก็บงาจ๊างน้ำมาไว้เป็นเครื่องรางของขลังนัยว่า มันป้องกันอาถรรพ์หรือขึ้ด ป้องกันเภทผีร้ายได้แม่นแต๊ดีหลี
หากว่าใครไปทำลายป่าไม้ลำห้วยพวกมันจะพากันแทงเงาของผู้คนแล้วปล่อยพิษเรียกกันว่า "ปิ๊ดเลาะ " ใส่ผู้คนพิษจะไล่เลาะไปตามกระดูกกระเดี้ยวเจ็บปวดตายในทันทีทันใดสะใจของของพวกผีจ๊างน้ำแต๊ๆ
ด้วยศักดาวิเศษของพิษงาจ๊างน้ำพ่อหมอผีทั้งหลายจึงคิดคำภาษาอัญเชิญวิญญาณผีช้างน้ำเข้าสิงงาช้างหรือมีดหมอเพื่อใช้เป็นอาวุธในการปราบไล่บรรดาผีร้ายซะป๊ะผี เรียกกันว่า "คาถาจ๊างน้ำ" มีคำขึ้นต้นว่า "โอม......จ๊างน้ำหน้อยงาแดง จ๊างน้ำแม่นแกว่นแตงเงา.........."ที่ละว่าง.....ไว้เพราะเป็นข้อห้ามของพ่อครูห้ามไว้มิให้ใครเรียนโดยไม่มีการยกครูจะผิดผีครู ทำให้ผู้ทรยศต่อคำสอนมักมีอันเป็นไปเรียกกันว่า " ผิดผีครู" เกิดอาการดั่งบ้า
เอาไว้วันต่อไปจะเล่าเรื่องผีครู.......ให้อ่านเน้อหมู่เฮา
สวัสดีครับ
คุ้นๆ เหมือนกันครับ แต่ไม่ชัดเท่าอ่านที่ลุงหนานเล่า
อ่านเจอในลิลิตพระลอ ก็ว่า "ช้างน้ำไล่แทงเงา เงือกเอาคนใต้น้ำ" แต่ไม่มีขยายความต่อครับ
ขอบคุณมากครับ เอาไว้เก็บเล่าให้ลูก-ให้หลานฟังครับ
ยกมือสา วันตานบน้อม ต่างดวงดอกส้อมบุปผางามใส
ยินจ้าดนักหมู่เฮาใกล้ไกล๋ คนเทศ คนไทย เข้ามาจ๋าอู้
แลกเปลี่ยนผะหญา ปั๋ญญาจุ๊ผู้ ความฮู้ดีแน่นนัก
หากว่าป้ะกั๋น ขอได้เอิ้นตั๊ก เป๋นมิตรอั้นขวัญดี
ลาไปก่อนเน้อ ขอหื้อสุขี วันหน้ายังมี กลับมาจ๋าถ้อย......ปิ๊กมาเล่าถ้อย.......
จากลุงหนาน......
พรหมมา