ตลาดบางลี่...อดีตตลาดสองฤดูที่โด่งดั่ง...ของจังหวัดสุพรรณบุรี(ตอน๑)

 

ตลาดบางลี่...อดีตตลาดสองฤดูที่โด่งดั่ง...ของจังหวัดสุพรรณบุรี (ตอน๑)

       เมื่อวันที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๔๗ ผมได้รับเชิญอย่างกะทันหันจากรายการโทรทัศน์ท้องถิ่น รายการที่นี่สุพรรณ ให้เป็นผู้นำพิธีกรคนสวยคือ นางสาวหนึ่งฤทัย หนูสวัสดิ์ ไปเดินเที่ยวตลาดบางลี่ พิธีกรได้ถามประวัติความเป็นมา และเรื่องราวในอดีตของตลาดบางลี่ ผมก็ตอบไปตามเท่าที่รู้มาจากปากต่อปาก ไม่ได้ค้นคว้าอะไร ก็นึกเสียดายว่าถ้ามีเวลาอีกสักหน่อยข้อมูลจะเป็นหลักเป็นฐานมากกว่านี้

      พิธีกรถามผมว่าทำไมจึงเรียกตลาดนี้ว่า “บางลี่” ผมไม่ทราบจริงๆแต่เคยเรียนถามท่านอดีตนายกเทศมนตรีเทศบาลตำบลสองพี่น้อง คุณชัยวัตร ฉันทดิลก ท่านกรุณาให้ข้อสันนิษฐานว่าอาจจะมาจากภาษาจีนแต้จิ๋วว่า “หมังหลี่” (ถ้าผมนำมาถ่ายทอดผิดก็ขออภัยพี่น้องชาวไทยเชื้อสายจีนด้วยเพราะผมจดเสียงวรรณยุกต์อย่างไม่ค่อยมั่นใจนัก) ท่านอธิบายว่า “หมัง”แปลว่า แห อวน หรือข่ายดักปลา

     ส่วนคำว่า “หลี่” แปลว่า ให้พ้นไป ไปให้ไกล ไม่อดตาย “หมังหลี่”จึงน่าจะแปลว่าออกไปพ้นจากที่อยู่ก็ไม่อดตายแม้ว่าจะมีแหเพียงปากเดียวหรือข่ายผืนเดียว นั่นแสดงว่าชุมชน “หมังหลี่”นั้นต้องมีความอุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรจำพวกสัตว์น้ำ จากคำศัพท์นี้จึงอนุมานว่า ชุมชนชาวจีนกลุ่มดั้งเดิมที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานที่

     ตลาดบางลี่เป็นชาวจีนแต้จิ๋ว เมื่อมาอยู่ในถิ่นฐานที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยสัตว์น้ำ คว้าแหออกจากบ้านไปก็ได้อาหารกลับมา อยู่ที่นี่ไม่อดตายจึงเรียกชุมชนนี้ว่า “หมังหลี่” เมื่อคนไทยหรือคนรุ่นหลังเรียกกันต่อๆมาก็เลยเพี้ยนมาเป็น “บางลี่” เพราะชื่อหมู่บ้านของไทยเรามักขึ้นต้นด้วย บาง”อยู่แล้วเช่น บางเลน บางหลวง  ผมมานึกดูก็เข้าเค้าเพราะรอบๆชุมชนบางลี่ นั้นเมื่อตอนเด็กๆผมจำได้ว่ามีปลาชุกชุมมาก แม้ย้อนไปถึงสมัยสุนทรภู่ที่ท่านมาเมืองสุพรรณพอเรือเล่นเข้าเขตอำเภอสองพี่น้องก็บรรยายว่า   
    
    ปลาชุมกลุ้มเกลื่อนท้อง   ธารา
ลอยเล่นเห็นคนถลา            หลบสิ้น
สลิดสลาดสลับปลา         ช่อนดุก   พลุกแฮ
กระดี่กระดิกกระเดือกดิ้น กระโดดเหล้นเห็นตัว

      เกี่ยวกับข้อสันนิษฐานถึงชื่อบางลี่นี้ คุณสกุณา ฉันทดิลก(ร้านอาหารนลินธรา) ได้ค้นคว้าไว้ในวิทยานิพนธ์ปริญญาโทหัวข้อ “บางลี่ : กรณีศึกษาการเปลี่ยนแปลงของชุมชนการค้าในลุ่มน้ำท่าจีน” ของคณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ปีการศึกษา ๒๕๔๑ กล่าวไว้ในทำนองเดียวกันสรุปได้ว่า

      “ชื่อบางลี่นี้มาจากชาวจีนแต้จิ๋วซึ่งเป็นผู้ริเริ่มเข้ามาตั้งหลักแหล่งทำมาหากินในบริเวณนี้ เห็นว่าถิ่นฐานนี้มีชัยภูมิดีเลิศตามตำราของคนจีน โดยอธิบายว่าหากยืนอยู่ ณ จุดกึ่งกลางตลาดแล้วหันหน้าเข้าหาคลองสองพี่น้อง จะเห็นได้ว่าพื้นที่บริเวณตลาดบางลี่นี้เป็นเสมือนปากปู โดยมีลำคลองทั้งสองข้างเป็นเสมือนก้ามปูที่คอยปัดกวาดความมั่งมีเข้าสู่ปากปู ผนวกกับสภาพพื้นที่เป็นที่อุดมสมบูรณ์ ในน้ำมีปลาชุกชุม มีพืชพรรณธัญญาหารบริบูรณ์ มีชุมชนหมู่บ้านตั้งอยู่โดยรอบค้าขายได้สะดวก จึงเลือกบริเวณนี้เป็นที่ตั้งถิ่นฐานทำมาหากินจนตั้งตัวได้ ด้วยความภาคภูมิใจในพื้นที่ทำมาหากินที่พวกตนแสวงหามาได้ ชาวจีนแต้จิ๋วเหล่านี้จึงตั้งชื่อชุมชนของตนนี้ว่า”หมังหลี่”หมายความว่าไปแสวงโชคให้ไกลจากถิ่นกำเนิดจนพบผืนแผ่นดินที่อุดมสมบูรณ์แห่งนี้ อันเป็นเสมือนอนุสรณ์แห่งความสำเร็จของตนที่ได้ดั้นด้นหนีความอดอยากมาจากเมืองจีน”
    นอกจากนี้ยังมีคนสันนิษฐานที่มาของคำ”บางลี่”กันไปอีกหลายแง่หลายมุม บางท่านว่ามาจากบางอีลี่ บางท่านว่ามาจาก บางสี่ เพราะมีบางสามอยู่ไม่ไกล ก็แล้วแต่ท่านผู้อ่านจะเชื่อใคร เพราะล้วนแต่เป็นข้อสันนิษฐานทั้งสิ้น

[ปวีณา ธิติวรนันท์]

• สวัสดีค่ะพี่พิสูจน์ คนเก่ง
• วันนี้ได้มีโอกาสเรียนรู้เรื่องตลาดบางลี่ (แผ่นดินแม่ของ ศน.กุ้ง)
• ไม่ทราบมาก่อนว่าบางลี่มาจากคำว่า “หมังหลี่”
• คำนี้มีความหมายดี บ่งบอกถึงสภาพท้องถิ่นและวัฒนธรรมของชุมชนแห่งนี้ อ่านเรื่องนี้แล้วพาลนึกถึงสภาพของชาวไทยสมัยก่อน ที่บอกว่า ในน้ำมีปลาในนามีข้าว เป็นสภาพที่อุดมสมบูรณ์
• สภาพของชุมชนดั้งเดิม และรากฐานของอารยธรรมแบบนี้ หากเด็ก ๆ ลูกบางลี่ได้ร่วมเรียนรู้ถึงที่มาของตัวเอง จะช่วยให้เด็ก ๆ เขาได้รู้จักตัวตนของเขามากขึ้น
• ขอบคุณสำหรับเรื่องดี ๆ ที่นำมาแลกเปลี่ยนในวันนี้ค่ะ

[ปราโมทย์ ด่านประดิษฐ์]

เห็นด้วยกับที่มา หมั่นหลี่   แต่ บาง แปลว่า ทางน้ำเล็กๆ ดังชื่อหมู่บ้านต่างๆ ที่ติดลำน้ำก็มีชื่อ บางนำหน้า

ส่วน ลี่ หรือ หลี่ เป็นเครื่องดักปลา ทำด้วยไม้ไผ่ซี่ๆ

บางลี่ เคยเป็นตลาดน้ำ ในฤดูน้ำหลาก และเป็นตลาดบกในฤดูแล้ง เป็นท่าขึ้นของส่ง กทม. เป็นท่าเรือเมล เป็นท่าปลา ท่าพืชน้ำ

หรือ บางสี่ ก็น่าสนใจ นะ

 

[พิสูจน์]

• ขอบคุณ ศน.กุ้งมาร่วมเติมเต็ม กับบางลี่ของเรา บางลี่ยังมีอะไรดีๆอีกมากมายครับ

[พิสูจน์]

• ขอบคุณ คุณปราโมทย์ ผู้รู้จริง ผมก็เขียนไปตามที่ฟังมา ยังไม่เคยเปิดพจนานุกรมภาษาไทย-จีน ดูเลย
• แต่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานบอกว่า
• ลี่ เป็นคำนาม(น.)หมายถึง เครื่องดักปลาชนิดหนึ่ง ทำด้วยไม้ไผ่เป็นซี่ๆถักติดกันเป็นผืน สำหรับปักล้อมดักปลาที่ทางน้ำไหล
• ถ้าเป็นคำกริยา แปลว่า แล่น เช่น ขนานลี่ แปลว่าเรือแล่น
• ถ้าเป็นคำวิเศษณ์แปลว่า อาการที่ลู่เอนไปข้างหลัง หรือแปลว่าไม่กาง เช่นหมาหูลี่
• ถ้าเป็นคำนามจะเป็นชื่อมด ชนิดหนึ่ง หัวและอกสีส้ม ท้องสีดำ
• ส่วนคำว่าบาง คุณปราโมทย์ บอกไว้แล้วว่า เป็นคำนามหมายถึง ทางน้ำเล็กๆ ทางน้ำที่ไหลขึ้นลงตามระดับน้ำในแม่น้ำ ลำคลอง หรือทะเล
• (ตรงนี้สอดคล้องกับที่ตั้งบางลี่สมัยโบราณครับ)
• คำว่าบาง ยังหมายถึงตำบลบ้านที่อยู่หรือเคยอยู่ริมบางหรือในบริเวณที่เคยเป็นบางมาก่อน
• ดังนั้นที่ผมฟังมาอาจจะฟังผิด หรือภาษาจีนอาจจะต่างกับภาษาไทย
• ขอบคุณคุณปราโมทย์ ที่ช่วยให้ความรู้เรื่องบางลี่ครับ

[โก๊ะจิจัง แซ่เฮ]

อ๋อ ....มันเป็นอย่างนี้นี่เอง.....โรงเรียนบางลี่ก็มีน้ำล้อมรอบ(เวลาหน้าฝนน้ำท่วม) 5555++ ....สุดแสนจะอุดมสมบูรณ์เจ้าค่ะ

         เป็นกำลังใจให้เจ้าค่ะ -------> น้องจิ ^_^

[พิสูจน์]

• ขอบใจสำหรับกำลังใจของน้องจิ
• ครูก็ขอเป็นกำลังใจให้น้องจิ
• ทราบว่า คุณตาถึงแก่กรรม ครูติดสอนและงานโรงเรียน อีกทั้งอยู่ไกลมาก จึงไม่ได้ไปร่วมงาน
• แต่ได้ฝากปัจจัยไปร่วมทำบุญด้วยแล้ว
• และวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๕๕๐ สพท.สพ.๒ เลือกน้องจิ ไปแต่งกลอนประชันที่ ศูนย์ห้วยทราย จังหวัดเพชรบุรี ฝึกซ้อมไว้บ้างนะครับ

[นินิว]

อาจารย์หนูหาประวัติตั้งนานหาไม่เจอ

คิดถึงพี่จิค่ะ

[นิดา]

สวัสดีค่ะอาจารย์

นิดานะค่ะลูกศิษย์ อีกคนค่ะ

ข้อมูลของตลาดบางลี่ นิได้รับรู้มาเหมือนกับอาจารย์เลยค่ะ

[พิสูจน์]

ขอบใจ นินิว ที่แวะมาบันทึกนี้ครับ

[พิสูจน์]

ขอบใจนิดา มีอะไรดีๆก็นำมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันได้จ้ะ....