เมาค้าง ทำอย่างไรดี

พวกเราคงทราบกันดีว่า เหล้า เบียร์ ไวน์ (แอลกอฮอล์) มีอันตรายต่อสุขภาพ

ทีนี้ถ้าเกิดพลาดพลั้งไปจนเกิดอาการเมาค้าง (hangover) จะทำอย่างไร วันนี้มีคำแนะนำดีๆ มาฝากครับ...

กลุ่มอาการเมาค้างประกอบด้วยอาการปวดหัว คลื่นไส้ อ่อนเพลีย ตัวสั่น ท้องเสีย

บางครั้งมีความดันเลือดตัวบน (systolic blood pressure) สูงขึ้น ชีพจรเร็วขึ้น เหงื่อออกมากขึ้น หรือกลุ่มอาการบ้านหมุน-เวียนหัว (vertigo) ร่วมด้วย

การดื่มเหล้าหนักเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคเส้นเลือดสมองแตก อัมพฤกษ์ อัมพาต ส่วนหนึ่งเกิดจากความดันเลือดตัวบนเพิ่มขึ้น

สาเหตุของกลุ่มอาการเมาค้างเป็นผลจากเอนไซม์ หรือน้ำย่อยในร่างกาย เปลี่ยนแอลกอฮอล์เป็นอะเซทาลดีไฮด์ (acetaldehyde) ซึ่งออกฤทธิ์ทำลายสมอง และระบบประสาท

นอกจากนั้นแอลกอฮอล์ยังรบกวนการทำงานของฮอร์โมน (เมลาโทนิน) ทำให้เกิดอาการงุนงงสับสนคล้ายๆ กับการเดินทางไกลข้ามเขตเวลาทางเครื่องบิน (jet lag)

และกระตุ้นให้เกิดอาการปวดหัวข้างเดียวหรือไมเกรน (migraine) ได้

กลุ่มอาการเมาค้างมักจะเกิดเมื่อระดับแอลกอฮอล์อยู่ใน “ขาลง” และแรงที่สุดเมื่อระดับแอลกอฮอล์เข้าใกล้ศูนย์... ทำไมไปคล้ายกับอาการของคนเล่นหุ้นเวลาหุ้นตกก็ไม่ทราบ

ข่าวร้ายของท่านที่คิดว่า การกินเหล้าคราวละเล็กละน้อยจะช่วยลดกลุ่มอาการเมาค้างคือ มีการศึกษาวิจัยหลายชุดพบว่า คนที่ดื่มน้อยหรือดื่มปานกลางกลับมีอาการเมาค้างมากกว่าพวกดื่มหนัก

แถมยังมีการศึกษาวิจัยพบว่า คนที่มีญาติเป็นโรคพิษสุราเรื้อรังมักจะมีกลุ่มอาการเมาค้างแรงกว่าคนทั่วไป

อาจารย์ดอกเตอร์โรเบิร์ต สวิฟท์ นักวิจัยแห่งศูนย์แพทย์สวัสดิการทหารผ่านศึก เมืองโรดไอส์แลนด์ สหรัฐฯ กล่าวว่า วิธีที่คนทั่วโลกลองทำกันมาได้แก่...

• ดื่มเพิ่ม หรือ "ถอน" (‘Hair of the dog’)... การดื่มเพิ่มไม่ช่วยให้กลุ่มอาการเมาค้างดีขึ้น ทว่า... ทำให้เกิดสมองได้รับสารพิษมากขึ้น เกิดกลุ่มอาการเมาค้างครั้งใหม่ซ้ำซากไปเรื่อยๆ เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคติดเหล้า ตับอักเสบ ตับแข็ง ตับอ่อนอักเสบ สมองเสื่อม และโรคพิษสุราเรื้อรัง

• ดื่มน้ำ... แอลกอฮอล์ออกฤทธิ์ยับยั้งฮอร์โมนวาโซเพรสซิน (vasopressin) ทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำทางปัสสาวะมากขึ้น เหงื่อออกมากขึ้น และเกิดภาวะขาดน้ำ การดื่มน้ำมากๆ ในคราวเดียวอาจทำให้อาการคลื่นไส้แย่ลง วิธีที่ดีคือ จิบน้ำคราวละน้อยๆ บ่อยๆ

• กินแป้งและน้ำตาล... แอลกอฮอล์ออกฤทธิ์ทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำอาจส่งผลทำลายสมองถาวรได้ ถ้าไม่ได้รับการแก้ไขภายใน 90 นาที วิธีง่ายๆ คือ การดื่มน้ำหวาน หรือน้ำผลไม้เย็นๆ และขนม เช่น ขนมปัง ฯลฯ คราวละน้อยๆ บ่อยๆ ต่อไป 1-3 วัน

• ดื่มเหล้าสีเข้ม... มีการศึกษาหลายชุดพบว่า เหล้าสีเข้มทำให้เมาค้างน้อยกว่าเหล้าสีอ่อน เรื่องนี้เปรียบคล้ายการ “หนีเสือปะจระเข้” เพราะเหล้าสีเข้มมักจะมีสารจากการหมัก (congeners) รวมทั้งเมธานอล (methanol) ซึ่งมีพิษต่อสมอง ตา และระบบประสาทรุนแรงกว่าแอลกอฮอล์ ผลคือ อาจทำให้เมาค้างมากขึ้น และสมองเสื่อมมากขึ้นได้ (เหล้าเถื่อนบางครั้งอาจมีเมธานอลสูงจนทำให้ตาบอด 2 ข้างได้)

• กินยาแก้ปวดที่ไม่ใช่พาราเซตามอล... การกินพาราเซตามอลพร้อมหรือหลังการกินเหล้าทำให้เกิดพิษต่อตับรุนแรง เช่น ตับอักเสบ ตับวาย(ถึงตายได้) ฯลฯ การกินยาแก้ปวดกลุ่มอื่น (NSAIDs) เช่น ไอบูโพรเฟน ฯลฯ อาจช่วยให้อาการปวดหัวทุเลาลง ทว่า... อาจทำให้กระเพาะอาหาร-ลำไส้อักเสบ หรือเป็นแผลกระเพาะ และตกเลือดได้

• ดื่มกาแฟหรือชา... การศึกษาพบว่า กาแฟหรือชาไม่ช่วยให้กลุ่มอาการเมาค้างทุเลาลง ทว่า... อาจช่วยให้อาการง่วงงุนงงทุเลาลงได้ ข้อควรระวังคือ กาแฟหรือชามีฤทธิ์ขับปัสสาวะ จึงต้องดื่มน้ำ น้ำหวาน หรือน้ำผลไม้คราวละน้อยๆ บ่อยๆ เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำไม่ให้แย่ลงไปอีก

• กินวิตะมินบี 6... การศึกษา 1 ชุดเมื่อ 30 ปีเศษพบว่า วิตะมินบี 6 ขนาดสูง (1,200 มิลลิกรัม) ช่วยให้กลุ่มอาการเมาค้างทุเลาลง ข้อจำกัดของการศึกษานี้คือ เป็นการศึกษาที่มีขนาดกลุ่มตัวอย่างน้อย ทำให้ความแม่นยำลดลง และไม่มีการศึกษาอื่นๆ ยืนยันความแม่นยำของการศึกษานี้

การศึกษาเร็วๆ นี้พบว่า การดื่มกาแฟอาจช่วยลดความเสี่ยงโรคตับแข็งในคนที่ดื่มเหล้าลงได้ 

วิธีอื่นที่พอจะช่วยให้อาการเมาค้างลดลงได้แก่

1. การดื่มกาแฟหรือชา เพื่อลดอาการง่วงงุนงง
2. การดื่มน้ำผลไม้ หรือน้ำคราวละน้อยๆ บ่อยๆ เพื่อลดอาการขาดน้ำ
3. การดื่มน้ำผลไม้ น้ำหวาน หรือกินอาหารประเภทข้าว-แป้งคราวน้อยๆ บ่อยๆ เช่น ขนมปัง ฯลฯ เพื่อลดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ

ถ้าพบคนที่มีอาการเมาค้างซึมลง หรือหมดสติ... ควรรีบนำส่งอนามัย หรือโรงพยาบาลใกล้ๆ ทันที เนื่องจากอาจเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ที่ทำลายสมองได้

วิธีการป้องกันกลุ่มอาการเมาค้างที่ดีที่สุดยังคงเป็นการ “งด-ลด-ละ-เลิกดื่มเหล้า(ทุกชนิด)” หรือ “ป้องกันไว้ดีกว่าตามแก้ไข”

ถึงตรงนี้... ขอแสดงความยินดีกับพวกเราที่มีส่วนในการงด-ลด-ละ-เลิกเหล้า(ทุกชนิด) เนื่องจากเหล้ามีพิษรุนแรงต่อสมอง ตับ ตับอ่อน เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคเส้นเลือดสมองแตก อัมพฤกษ์ อัมพาต โรคอ้วน โรคอ้วนลงพุง อุบัติเหตุ และการทะเลาะวิวาทกัน

เหล้า... ไม่ดื่มเลยดีที่สุดครับ

ข่าวประกาศ...                                                  

• ผู้เขียนขอปิดส่วนความคิดเห็น และงดตอบปัญหา เพื่อปรับปรุงคำหลัก (key words) บันทึกย้อนหลังไปพลางก่อน

ขอแนะนำ...                                                    

• รวมเรื่องสุขภาพ > "ใช้ชีวิตให้ปลอดภัย"
• [ Click - Click ]
• รวมเรื่องสุขภาพ > "เหล้า"
• [ Click - Click ]
• ขอแนะนำบล็อก "บ้านสาระ"
• http://gotoknow.org/blog/talk2u

    แหล่งที่มา:                                       

• Many thanks to Harward Health Publication > How to handle a hangover > http://www.health.harvard.edu/healthbeat/HEALTHbeat_122006.htm > December 20, 2006.
• ข้อมูลและการอ้างอิงในบล็อก “บ้านสุขภาพ” มีไว้เพื่อส่งเสริมสุขภาพ และป้องกันโรค ไม่ใช่เพื่อการรักษาโรค
• ท่านที่มีโรคประจำตัวควรปรึกษาหมอที่ดูแลท่านก่อนนำข้อมูลไปใช้
• ขอขอบพระคุณ > อาจารย์เทวินทร์ อุปนันท์ IT โรงพยาบาลค่ายสุรศักดิ์มนตรี
• ขอขอบพระคุณ > อาจารย์ ณรงค์ ม่วงตานี และอาจารย์เทพรัตน์ บุณยะประภูติ IT ศูนย์มะเร็งลำปาง
• นพ.วัลลภ พรเรืองวงศ์ จัดทำ > 16 กรกฎาคม 2550.