นพ.วีระชัย สิทธิปิยะสกุล เปิดประชุม มีเรื่องน่ารู้มาเล่าสู่กันฟังค่ะ

จริงๆ คำว่า ผู้สูงอายุ ... สูงอายุ คือ เมื่อไร ถ้าคนไทยก็บอกว่า 60 ตามหน้าที่การงาน แต่ต่างประเทศตอนนี้เขาใช้ 65 แต่จริงๆ คำว่า การสูงอายุ หรือ การแก่ มันติดตัวเราตั้งแต่เราเกิด ไม่ใช่บอกว่า อายุเท่านี้แล้วจะแก่ เมื่อเกิดเราก็แก่แล้ว ตามสภาพของเซลล์ หรือร่างกายของเรา ทางวิทยาศาสตร์เขาบอกว่า อายุ 30 ไปแล้ว เริ่มแก่ เพราะว่ามีกระบวนการแก่เกิดขึ้น ... เราในที่นี้ แก่กันหมดแล้วครับ

วันนี้เราอาจจะจำเพาะในเรื่องของสุขภาพช่องปาก แต่จริงๆ ไม่ใช่ มันเป็นเพียงจุดเริ่มเท่านั้น เป็นการดูแลสุขภาพโดยทั่วไปของเราทั้งหมด เราต้องดูแลส่งเสริมสุขภาพ ดูแลตัวเราทั้งตัว แต่จุดเริ่ม ที่ปาก เรื่องกิน กินไปเรื่อย กินถูกต้องหรือเปล่า แล้วก็การออกกำลังกาย ซึ่งต้องหักล้างกัน ... กินมาก ถ้าไม่ออกกำลังกาย ก็จะมีผลเสียต่อร่างกาย

ประเด็นคือ เมื่อเราอายุเยอะขึ้น จะเริ่มมีอาการที่ผิดสังเกตเป็นธรรมชาติ ตรงที่ลิ้น ต่อมรับรสในผู้สูงอายุจะเริ่มเสื่อม สังเกตได้จากผู้สูงอายุกินข้าวไม่อร่อย มักบอกว่า จืด ก็เนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลงอันนี้ละ ทำให้ต่อมรับรสมีปัญหา เพราะฉะนั้น สังเกตได้ว่า ผู้สูงอายุจะกินรสจัดขึ้น จึงเป็นปัญหาต่อสุขภาพทันที เพราะว่า ชอบกินหวานมากขึ้น ชอบกินเปรี้ยวมากขึ้น ชอบกินเค็มมากขึ้น เพราะว่า เราไม่รู้รส ... ถ้าเราไม่ดูแลตัวเองให้ดีตอนนี้ ปัญหาเรื่องสุขภาพจะตามมาอีกเยอะ

ตรงนี้ ให้ผู้สูงอายุ หรือผู้ดูแลผู้สูงอายุ ต้องตั้งปัญหากับตัวเอง 2 อย่าง ก็คือ

• อันที่หนึ่ง คือ ยังกินข้าวได้ดีหรือเปล่า รสของอาหารมันเปลี่ยนไปไหม คำถามสุดท้ายก็คือว่า กินได้น้อยลงหรือไม่
• อันที่สอง คือ ผู้สูงอายุจะกินน้ำน้อยลง

ถ้ากินน้ำน้อย สภาพร่างกายจะดีหรือไม่ ร่างกายเราก็ต้องการน้ำ ถ้าขาดน้ำ ร่างกายจะต้องระวังตัวเอง เครียดอยู่ตลอดเวลา โดยที่เราไม่รู้ตัว

ถ้ากินน้ำน้อยลง รสอาหารก็จัดขึ้น ก็จะพบหมดทุกส่วน ตัวแรก คือ ไต ... ไตก็ทำงานหนัก เพราะว่ากินน้ำน้อย

อีกส่วนหนึ่งที่มาเสริม ทำให้เราไม่กินน้ำ คือ ปัสสาวะบ่อย ผู้ชาย ก็มีสิทธิที่จะมีต่อมลูกหมากโต ผู้หญิงก็ ฮอร์โมนหมด จะกลั้นปัสสาวะไม่ค่อยอยู่

ตรงนี้ ถ้าเรารู้ประเด็น เราก็ต้องแก้ปัญหาให้ได้

สองอันนี้ เสริมทำให้เรามีปัญหายังไม่พอ ผู้สูงอายุยังมีอีก 3 กรณี

กรณีที่หนึ่ง คือ ยิ่งสูงอายุมาก ก็จะยิ่งเหงา หงอย อยู่บ้านคนเดียว ลูกหลานไม่อยู่ กินข้าวคนเดียว ทำให้ไม่อยากกิน เป็นความเครียด ก็จะมีผลกระทบต่อสุขภาพ

กรณีที่สอง คือ ยิ่งอายุเยอะ ถ้าไปหาหมอสัก 5 คน ได้ยามา 5 กำ กินยาก่อนอาหาร ก็อิ่มแล้ว นั่งหงอยอยู่คนเดียว ก็เลยไม่กินข้าว กระทบกันไปหมด

กรณีที่สาม คือ พอมีปัญหานี้ ผู้สูงอายุไม่รู้จะไปคุยกับใคร ไม่มีหน่วยงานไหน support เป็นที่มาของ การมีชมรมผู้สูงอายุ คือ การช่วยแก้ปัญหากันเองระหว่างกลุ่มผู้สูงอายุ ร่วมกับการมีเครือข่ายเข้ามาช่วยดูแล ครอบครัว ชุมชน อบต. หน่วยงานราชการ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง มาช่วยกันเข้าใจกัน ก็จะเกิดประโยชน์จริง

วันนี้ เราไม่ได้เอาทั้งตัว เอาแค่ปาก แค่ฟัน แต่จริงๆ แค่นี้ มันกระเทือนไปทุกเรื่อง

จากการสำรวจสภาวะทันตสุขภาพของกรมอนามัย พบว่า ปัญหาสุขภาพช่องปากเป็นปัญหาสำคัญของผู้สูงอายุ คือ ฟันไม่มี หายไปหมด บวกกับ ด่านแรก คือ ขนาดมีฟันแล้ว ฟันก็ยังไม่ดี และถ้าไม่มีฟัน เคี้ยวอะไรไม่ได้ กินอะไรไม่ได้ ก็หงุดหงิด ทำให้สุขภาพจิตแย่ เป็นประเด็นที่ช่วยกันแก้ปัญหา จากจุดเริ่ม สาธารณสุขทำได้ ทันตแพทย์ทำได้ คือ โครงการฟันเทียมพระราชทาน ใส่ฟันเทียมให้กับผู้สูงอายุที่ไม่มีฟัน

แต่แค่นี้ ไม่จบ ยังแก้ปัญหาไม่ได้ เรายังต้องดูแลเรื่องของสุขภาพ

ส่วนหนึ่ง ผู้สูงอายุต้องช่วยตัวเอง คือ การมีชมรมที่มีกิจกรรมช่วยเหลือกัน แบบเพื่อนช่วยเพื่อน เป็นกัลยาณมิตร ส่วนที่สอง คือ เครือข่ายที่เกี่ยวข้อง หน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง ต้องช่วยเหลือ ... เป็นประเด็นที่ผมอยากให้ผสมผสานกัน แล้วเรื่องสำคัญ คือ การดูแลสุขภาพในแง่ของชุมชน การป้องกันสิ่งทั้งหลายที่จะทำไม่ให้เกิดปัญหาสุขภาพได้

ผู้สูงอายุมี 4 อย่าง ที่ต้องเจอ

หนึ่ง สายตาไม่ค่อยดี เป็นความเสื่อมที่จะมองอะไรไม่ค่อยเห็น ป้องกันได้ โดย กินผลไม้เยอะๆ แต่ก็ต้องเลือก เพราะท่านคงทราบดีว่า เมื่อก่อนบอกว่า กินผลไม้ดี ไม่มีปัญหา เพราะเรารวมผักกับผลไม้เป็นพวกเดียวกัน แต่อันนี้ใหม่สุดแล้วนะครับ ผัก กับผลไม้หย่ากันเรียบร้อยแล้ว ผักก็คือผัก คือ พวกไฟเบอร์ ช่วยทำให้การขับถ่าย ดูดซึมพิษ ดูดซึมคอเลสเตอรอล แต่ผลไม้ที่ถูกแยกออกมา เพราะว่ามันมีน้ำตาลสูง แล้วทำให้เกิดปัญหาสุขภาพได้ จึงต้องเลือกให้ดี

ยกตัวอย่าง ให้กินทุเรียน 1 พู กับกินมะม่วงอกร่องสุก 1 ลูก ท่านจะเลือกกินอะไร ? ... ประเด็น คือ ความรู้เราต้องหา น้ำตาลที่ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงเร็วขึ้น หมายถึงกินอาหารเข้าไปแล้ว น้ำตาลในเลือดสูงขึ้น .. มะม่วงสุกทำให้ระดับน้ำตาลสูงเร็วมาก เพราะ ความหวาน เทียบกับทุเรียน ซึ่งนิสัยดีกว่า เพราะฉะนั้น กินทุเรียนดีกว่า

ตรงนี้ คือ จุดเริ่มที่ฟัน แต่ต้องครบองค์ประกอบ ทั้งเรื่องของจิต เรื่องของการดูแลสุขภาพ เรื่องอื่นๆ และฝากเรื่องการออกำลังกายเข้าไปด้วย

การเลือกผลไม้ที่ดี คือ เปรี้ยว เปรี้ยวจะดีทั้งนั้น เพราะว่ามีสารต้านอนุมูลอิสระ

สอง โรคไขข้อทั้งหลาย เป็นตัวอุปสรรคในแง่ของการออกกำลังกาย

สาม กระดูกพรุน เพราะว่าเราทำงานมาเยอะ ใช้ร่างกายมาเยอะ

ที่หนักที่สุด ที่ต้องระวังสำหรับผู้สูงอายุ คือ สี่ โรคความจำเสื่อม หรืออัลไซเมอร์ มันตามอายุ สาเหตุยังไม่รู้ รู้อย่างเดียวมันมีสารบางอย่างในตัวเรา ซึ่งมีมาตั้งแต่เกิด ทำให้มีมากขึ้นๆ หลังอายุ 65 เราก็ต้องเตรียมตัวกันได้

สิ่งที่เขาพิสูจน์แล้วว่า ช่วยได้แน่นอน คือ การออกกำลังกาย อันที่สอง ช่วยเสริมได้นิดหน่อย คือ ผักผลไม้ เพราะว่ามีสารต้านอนุมูลอิสระ เลือกได้ง่ายที่สุด คือ ผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว

4 อย่าง กระทบหมดในเรื่องสุขภาพ ผมขอฝากไว้ว่า ทั้งหมดเริ่มที่ฟันก็จริง แต่ไม่ใช่ จริงๆ เราต้องดูแลให้ครบองค์ประกอบของร่างกาย สำคัญก็คือ เรื่องอาหารการกิน เลือกให้ถุู เลือกให้ดี

การดูแลทั้งหลาย ต้องอาศัยการเชื่อมโยงผสมผสาน การดูแลตัวเอง เพื่อนช่วยเพื่อน คือ ชมรมผู้สูงอายุ และการดูแลจากเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะชุมชน อบต. และสาธารณสุข หรือใครก็ได้ เป็นเรื่องของสุขภาพแบบองค์รวม

และฝากไว้ในการประชุมนี้ ก็คือ อย่ามุ่งเน้นที่ฟันอย่างเดียว เพราะว่าใส่ฟันแล้วมีฟันเต็มปาก สุขภาพแย่ก็มี จึงไม่ใช่เรื่องนี้เพียงเรื่องเดียว แต่เป็นเรื่องที่จะเชื่อมโยงกับเรื่องอื่นๆ เข้าไปด้วยกันครับ

รวมเรื่อง พัฒนาชมรมผู้สูงอายุต้นแบบที่ ศูนย์ฯ 9