สาวซ่า กับ ช่างทอผ้ารุ่นสุดท้ายแห่งบ้านขี

เรื่องเล่าระหว่างเดินทาง

คราวที่พาอาจารย์อ้อมไปเยี่ยมแม่ฮักที่บ้านขี เมืองเชียงยืน จังหวัดมหาสารคามนั้น เราใช้เวลานานพอควรในการเดินรอบคุ้มเหนือเพื่อสำรวจวิถีชีวิตพี่น้องบ้านขี

เป็นที่น่าแปลกใจไม่น้อย ที่บ้านขีเป็นแหล่งผลิตเส้นไหมพื้นบ้านที่สาวด้วยมือที่สามารถผลิตเส้นไหมได้คราวละมาก ๆ แต่ว่ากลับไม่มีคนทอผ้าให้ชมมากนัก

วันนี้เรามีโอกาสดีที่ได้ชมการทอผ้าของทวดแห่งบ้านขี ที่ทวดกำลังทอผ้าขาวม้า (ผ้าด้ามก็เรียก) ที่ใช้ไหมพื้นบ้านทั้งเส้นยืนและเส้นพุ่ง ส่วนสีย้อมใช้สีเคมี

เนื้อผ้าของทวดนั้นงามมาก เนื้อผิวสัมผัสแม้จะแข็งกระด้าง ก้เนื่องด้วยน้ำข้าวที่เคลือยเส้นใยอยู่ หากได้ซักล้างแล้วคงนุ่มและน่าใช้มากที่เดียว

ผ้าผืนงามนี้ทอโดยทวดที่มีอายุมากกว่าเจ็ดสิบปีแต่ทว่ายังแข็งแรง เมื่อสอบถามก็พบว่าคนสาว ๆ บ้านขีทอผ้าไม่เป็นกันแล้ว และขี้เกียจทอส่วนใหญ่เมื่อได้เส้นไหมแล้วก็ไปให้หมู่บ้านอื่นทอผ้าให้บ้างก้จ้าง บ้างก็ทอผ้าแบ่งกันระหว่างเจ้าของเส้นไหมกับคนทอผ้า

ดังนั้นจึงไม่ผิดนักที่จะเรียกทวดว่าเป็นช่างทอผ้ารุ่นสุดท้ายแห่งบ้านขี แม่หญิงอีสานที่ย้ำเตือนความล่มสลายของการทอผ้าด้วยมือของคนบ้านขี

ก่อนจากเราได้ยินเรื่องจริงที่แอบขำอยู่ เพราะคุณทวดบอกว่านอกจากผ้าจะงามแล้ว ยายยังเป็นสาว ซ่าอีกด้วยเนื่องจากหน้าตาสวยแล้วยังทอผ้างามอีกต่างหาก

ซา หมายถึง ลือ ล่ำลือ

 

[paew]

คุณทวดยังมีเค้าความสวยอยู่เลยค่ะ แสดงว่าสมัยสาวๆ ต้องสวยมากๆ และเก่งด้วยดูจากฝีมือการทอ...น่าเสียดายนะค่ะ เพราะถือว่านี่คือภูมิปัญญาท้องถิ่นเลยค่ะ

[ออต ญาณพิสิษฐ์]

อาจารย์paewที่เคารพ

• ทวดยังสวยอยู่จริง ๆ ครับ
• คงต้องเอิ้นว่า ท่านงามจริง ๆ สมคำซา
• ซาว่างามทั้งใจ งามกาย งามฮีต งามคอง

 

[แก้ว..อุบล จ๋วงพานิช]

• การทอผ้าแต่ละผืน คงใช้เวลานาน
• ต้องมีใจรักนะคะ ถึงจะทำได้
• ไม่ทราบว่ามีการสอนเด็กให้ทอผ้าหรือไม่
• เพราะกลัวว่าต่อไปจะไม่เห็น คุณยายทอผ้าให้เห็น

[ออต ญาณพิสิษฐ์]

พี่อุบลครับ

• ขอบคุณมากครับที่แวะมาเยี่ยมครับ
• เรื่องสอนเด็ก ออตกำลังจะเริ่มครับที่เมืองพล
• อ่านจากบันทึกนี้http://gotoknow.org/blog/TaiSilk/84386 และนี่นะครับhttp://gotoknow.org/blog/TaiSilk/91018
• จะพยายามทำที่ชุมชนของผมเอง
• แต่ต้องค่อย ๆ เป็นค่อย ๆไปครับ

[ple]

ได้เข้ามาเจอโดยบังเอิญแล้วชอบมากๆค่ะ  อยากมาเที่ยวชมหมู่บ้านนี้เช่นกัน  เพราะชอบของไทยๆ  และทำเอง  อยากเห็นการทอผ้าไหมของภาคอีสานด้วย

 

[เต๋า]

ผมก็เป็นคนบ้านขีครับ ตอนนี้ผมไม่เห็นคนทอผ้ามานานแล้ว ก็มีแต่ยายนาคนนี้แหละครับที่ทำอยู่ เพราะการทอผ้าเองหาเลี้ยงชิพไม่ใด้แล้วครับคนเลยไม่สนใจการทอผ้า แต่สินค้า otopของต.หนองซอนนี้คือผ้าใหมครับ ถ้าพูดถึงการเลี้ยงใหมก็ยังมีคนเลี้ยงอยู่มากนะครับ(ตอนนี้ย่าหนูของผมยังเลี้ยงอยู่เลยครับ)

[ออต ญาณพิสิษฐ์]

คุณple

• ขอบคุณมากครับที่แวะมาอ่านครับ
• บ้านขี อยู่ไม่ไกลครับ เส้นทางเชียงยืน-มหาสารคาม
• ติดถนนเลย
• แวะไปเยี่ยมไปดูได้ครับ

[ออต ญาณพิสิษฐ์]

คุณเต๋า

• ยินดีต้อนรับลูกหลานบ้านขีนะครับ
• ที่นี่เลี้ยงไหม สาวไหมได้งามมากครับ
• บางทีอาจจะไม่ต้องทอ เพราะขายแค่เส้นไหมก็ได้
• เอาสักเดือนละ 3 กิโลกรับเดือนหนึ่งได้ราว 3600 บาท
• เป็นอาชีพเสริมที่น่าสนใจนะครับ

[เต๋า]

แต่ก่อนมียายท่านหนึ่งอยู่ข้างบ้านผมชื่อยายดาครับทำผ้ามัดหมี่สวยมาก ทำกับมือเลยที่เดียวแต่ตอนนี้ท่านเสียไปแล้วถ้าใด้เห็นคงทึ่งน่าดูชมเลย

[ออต ญาณพิสิษฐ์]

• ขอบคุณคุณเต๋ามากครับ
• ว่างก็เอาผ้ามาอวดได้นะครับ
• ผมคงไปบ้านขีบ่อย เพราะไปซื้อเส้นไหมที่นี่ครับ
• แพงกว่าที่อื่นแต่คุณภาพดีมากครับ