ครั้นวัตถุบดบังจิต เมื่อนั้นมนุษย์ก็พ่ายแพ้สงครามฝ่ายจิตวิญญาณ

ไม่อาจปฏิเสธได้ว่า สังคมยุโรปในยุคกลางที่ตกอยู่ใต้อำนาจทางการเมืองที่ชี้นำโดยพระศาสนจักรได้มีส่วนก่อกรรมทำเข็ญกับผู้คนมาไม่น้อย พอๆกับที่เราปฏิเสธไม่ได้เช่นกันว่าอำนาจเดียวกันนั้นได้สรรค์สร้างและจรรโลงโลกใบนี้ส่งต่อคุณค่า จริยธรรมและวัฒนธรรมมาหลายแบบอย่าง ครั้นมนุษย์มีความก้าวหน้าในการศึกษาค้นคว้า แยกตัวออกจากศาสนาหันมายึดถือคำตอบจากหลักฐานเชิงประจักษ์ อันมีรากมาจากการปรากฏอยู่ในเชิงวัตถุของสรรพสิ่ง วิทยาศาสตร์และวิทยาการก็ก้าวหน้า มนุษย์มีความสะดวกสบายขึ้นในทางวัตถุ แต่ก็ค่อย ๆถอยห่างจากโลกทางจิตวิญญาณ เมื่อโลกทางวัตถุครอบครองชีวิตมนุษย์อย่างรอบด้าน เรามารู้ตัวอีกทีเราก็ไม่มีเครื่องไม้เครื่องมือต่อสู้กับสงครามฝ่ายจิตวิญญาณเสียแล้ว แท้จริงโลกนี้ควรตั้งอยู่บนฐานคติของการเอาวัตถุเป็นที่ตั้ง หรือจิตเป็นที่ตั้งแม้ควรจะยังเป็นข้อถกเถียงต่อไป แต่มนุษย์ก็ไม่ควรจะละทิ้งหรือเอาฐานคิดฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมาบดบังอีกฐานคิดของอีกฝ่ายจนมืดมิด ตราบที่การถกเถียงหรือค้นหาความจริงเหล่านี้ยังไม่บรรลุผลสะเด็ดน้ำ ทว่าบัดนี้ข้าพเจ้าเห็นว่า ฐานคิดฝ่ายที่เอาวัตถุเป้นตัวตั้งได้ครอบครองโลกใบนี้จนบดบังจิตใจเราไปเสียสิ้นแล้ว มนุษย์คนแล้วคนเล่าจึงพ่ายแพ้ในสงครามฝ่ายวิญญาณ นับแต่การแพ้ใจตนเองต่อสิ่งยั่วยวนทั้งหลาย นำไปสู่การล่มสลายของตัวตน อัตลักษณ์ กลุ่มชน ครอบครัว แม้แต่ความศรัทธาในความเป็นมนุษย์ของมนุษย์ด้วยกันเอง

การศึกษาปรัชญาและทฤษฎีสังคมศาสตร์เพื่อการพัฒนา แท้จริงแล้วจึงมีเป้าหมายสำคัญอยู่ที่การชี้ชวนให้ผู้เรียนหันกลับมามองทั้งวัตถุและจิต กระ่งยกระดับไปสู่มุมมองในเชิงองค์รวม องค์อนันตภาวะ ซึ่งจะทำให้ก้าวข้ามความแตกต่างหลากหลาย ไปสู่ภาวะความเกี่ยวข้องโยงใยสัมพันธ์เป็นหนึ่งเดียวกันของ คน โลก และอนันตจักรวาล ด้วยหวังว่าเราจะใช้ประโยชน์จากสมมติภาวะทั้งปวงอย่างรู้เท่าทันและไม่อ่อนแอจนพ่ายแพ้ฝ่ายวิญญาณดังที่โลกใบนี้เป็น ๆ กันอยู่