ชีวิตที่พอเพียง 4395. ทำความเข้าใจ “ความจริง” ต่างมิติ

 

ต่างมิติในที่นั้นหมายถึงขนาด ที่ต่างกันเป็นล้านๆ เท่า    ความจริงของเราคือขนาดที่เราเห็นอยู่ทุกวัน    แต่นี่เรากำลังทำความเข้าใจความจริงในโลก ultra microscopic   หรือระดับ subatomic   หรือระดับ particle   

ปีนี้รางวัลโนเบลสาขาฟิสิกส์ มอบแก่นักวิทยาศาสตร์ ๓ ท่าน ที่มีผลการวิจัยพิสูจน์ปรากฏการณ์ quantum entanglement   เปิดประตูสู่ quantum information science (๑)   แค่ทำความเข้าใจความพัวพันระหว่าง อนุภาคแสง (photon) สองอนุภาค ผมก็หมดแรงแล้ว   คืออยู่ในสภาพมึนตึ้บ   

รายการ World Science Festival   หัวข้อ Quantum Reality : Space, Time and Entanglement (๒)ค่อยๆ ไขความกระจ่างรางๆ ให้ผม   อนุภาคมันไม่อยู่นิ่งๆ มันหมุนสองแบบ คือ spin up  กับ spin down   เมื่อมันมาอยู่ใกล้กัน มันจะ “พัวพัน” (entangle) กัน    ในลักษณะที่หากอนุภาคหนึ่ง spin up  อีกอนุภาคจะ spin down    เมื่อจับมันแยกกัน มันจะยังสื่อสารกัน ไม่ว่าจะอยู่ห่างกันแค่ไหน   

สำหรับผม เรื่องราวเหล่านี้บอกผมว่า   มนุษย์เราคุ้นกับการรับรู้ผัสสะในขนาดที่ตาเรามองเห็น    นี่คือ “ความจริง” ของเรา     แล้วความรู้ด้าน particle physics ก็ทำนายปรากฏการณ์ระดับที่เล็กว่าที่ตาเห็นนับล้านล้านเท่า    ที่อธิบายยาก ปราชญ์จึงหาทางอธิบาย “ความจริง” ระดับอนุภาค ด้วยภาษาคณิตศาสตร์    และเรียกชื่อว่า quantum mechanic    ที่ผมยิ่งไม่เข้าใจ                

นักวิทยาศาสตร์ใช้เวลาค่อนศตวรรษ ค่อยๆ หาวิธีทำความเข้าใจ   แล้วหาวิธีพิสูจน์ว่าข้อสันนิษฐานนี้เป็นจริง    ที่ผมตีความว่า อนุภาคที่พัวพันกันสื่อสารกันได้ไม่ว่าจะอยู่ห่างกันเพียงไร    ยกเว้นมันเคลื่อนที่เร็วกว่าแสง    นำสู่จินตนาการว่า นี่คือลู่ทางสู่การสื่อสารผ่านกลไก quantum physics   

เขียนแล้วอ่านใหม่ ผมก็ไม่แน่ใจว่า ที่ผมเขียนไว้ เมื่ออ่านใหม่ จะเข้าใจเหมือนเดิมหรือไม่    ซึ่งหมายความว่า ผมน่าจะยังไม่เข้าใจเรื่องนี้อย่างแท้จริง   

มั่นใจว่าข้อความในย่อหน้าบนเป็นจริงแน่ๆ เมื่อการสนทนาใน (๒) มีการกล่าวว่า “reality is not real as we think”    ระหว่างนี้เขาคุยเชื่อมไปสู่การทำความเข้าใจ black hole  และ space ผ่านกลไก entanglement   โดยบอกว่า หากไม่มี entanglement ก็จะไม่มี space    ซึ่งหมายความว่า จักรวาลนี้เป็นผลของ quantum mechanic   

ในรายการ (๒) นักวิทยาศาสตร์ ๔ คนมาคุยกับผู้ดำเนินรายการเมื่อ ๔ ปีมาแล้ว   ก่อนโควิดระบาด   ก่อนการประกาศรางวัลโนเบล  มีคนเข้าฟังถึง ๗ ล้านครั้ง   มีการทดลองปรากฏการณ์ทางฟิสิกส์ให้ตื่นตาตื่นใจด้วย    ดึงดูดให้คนยอมใช้เวลา ๑ ชั่วโมงครึ่งเข้าชม    โดยมีรายการโฆษณาคั่นเป็นระยะๆ      

ชมแล้ว ผมสรุปกับตัวเองว่า “พลังจักรวาล” มีจริง    และมีหลายมิติด้วย    ที่เขาคุยกันใน (๒)  และให้รางวัลใน (๑) เป็นเพียงพลังจักวาลด้านฟิสิกส์    ยังมีพลังจักรวาลด้านอื่นๆ ด้วย   เช่นด้านความสัมพันธ์ทางใจระหว่างคนสองคนหรือหลายคน       

บทความ The Universe Is Not Locally Real   ในนิตยสาร Scientific American     ให้ความรู้ว่า ในทางวิทยาศาสตร์  ทุกเรื่อง ทุกคำ ต้องตกลงนิยามกันก่อน   ดังในบทความนิยามคำว่า local และคำว่า real    ซึ่งอ่านแล้วงงตามเคย    แต่ก็พอจะจับความได้ว่า เป็นนิยามของเรื่องปรากฏการณ์ของอนุภาคใน quantum dynamics    ไม่ใช่นิยามในเรื่องราวในชีวิตประจำวันของเรา    เวลาทำความเข้าใจจึงต้องบอกตัวเองว่า อย่าพยายามทำความเข้าใจจากฐานชีวิตจริงของเรา    

วิจารณ์ พานิช

๒๔ ธ.ค. ๖๕