ชาดก ๘ เอกนิบาต ปฐมภาค ๓๓๓

ชาดก ๘ เอกนิบาต ปฐมภาค ๓๓๓

ภาษิตของพ่อ

นาจฺจนฺตํ นิคติปฺปญโญ  นิกตฺยา สุขเมธติ
อาราเธติ นิกติปฺปญโญ  พโก กกฺกฏกามิว ฯ

โคลงสี่สุภาพ

คนใช้ความรอบรู้  กลอกกลับ
คนเช่นนี้หารับ  สุขแท้
ดุจดังนกยางดับ  ด้วยหลอก ปูนา
ว่าอาตมานี่แล้  อยู่แล้วแก่ศีล

อธิบายศัพท์

กลอกกลับ : ไม่อยู่กับร่องกับรอย พลิกแพลง

อาตมา : ฉัน ข้าพเจ้า

ถอดความ

ผู้ที่ใช้ความรอบรู้พลิกแพลงหลอกลวงผู้อื่น คนเช่นนี้ย่อมไม่อาจพบกับความสุขที่แท้จริง เหมือนกับนกกระยางเจ้าเล่ห์ที่ต้องตายเพราะหลอกปูว่าตนเป็นผู้อยู่ในศีลธรรมอันดี

นิทานเรื่องนกกระยางกับปู

นกกระยางตัวหนึ่งมีนิสัยเจ้าเล่ห์และชอบหลอกลวงสัตว์อื่น วันหนึ่งมันออกอุบายหลอกกินปลาในบึงแห่งหนึ่ง โดยบอกว่าจะพาไปหาที่อยู่ใหม่ที่อุดมสมบูรณ์ แต่ฝูงปลาไม่เชื่อใจ นกกระยางจึงเสนอให้ส่งตัวแทนไปสำรวจบึงใหม่ก่อนก็ได้ ฝูงปลาจึงส่งปลาตัวใหญ่ที่สุดและแข็งแรงที่สุดไปกับนกกระยาง หลังจากนกกระยางพาปลาใหญ่กลับมาส่งแล้ว มันก็เล่าให้เพื่อนๆ ฟังถึงบึงแห่งใหม่ ปลาทุกตัวจึงตัดสินใจย้ายไปอยู่ที่บึงนั้น โดยนกกระยางจะคาบปลาตัวแรกไปที่บึงแห่งใหม่ แต่มันไม่ได้ปล่อยปลาลงน้ำ กลับจิกกินปลาตัวนั้นจนเหลือแต่ก้าง แล้วมันก็บินกลับไปที่บึงเดิมและคาบปลามากินทีละตัวจนปลาหมดบึง และมันยังใช้อุบายหลอกกุ้งและกบไปกินด้วย จนกระทั่งบึงเดิมนั้นเหลือปูเพียงตัวเดียว นกกระยางจึงใช้อุบายเดิมเพื่อจะหลอกปูไปกิน แต่ปูไม่เชื่อว่านกกระยางจะมีน้ำใจจริงๆ จึงขอใช้ก้ามหนีบคอของนกกระยางเอาไว้  โดยอ้างว่าปูตัวใหญ่เกรงว่านกกระยางจะคาบไปไม่ไหว ด้วยความหิวทำให้นกกระยางยอมตกลงตามนั้น พอบินไปถึงต้นกุ่มนกกระยางก็ไปจับที่ต้นไม้นั้นหวังจะกินปู

ปูเห็นก้างปลาที่โคนต้นกุ่มกองอยู่อย่างมากมาย ก็รู้ความจริง จึงขอให้นกกระยางบินกลับไปส่งที่เดิม นกกะยางไม่ยอมไป ปูจึงหนีบคอนกกระยางให้แน่นขึ้น พร้อมกับขู่ว่าจะหนีบคอนกกระยางให้ขาด นกกระยางกลัวตายจึงบินกลับไปที่บึงแห่งเดิม ปูจึงตัดสินใจหนีบคอนกกระยางจนตาย

ดอกโมก

ขอบคุณภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต