390ปีเมือวชัยบุรีพัทลุง

ไชยบุรี หรือ ชัยบุรี เมืองเก่าของเมืองพัทลุง

ในอาณาบริเวณของลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลาในปัจจุบันอันประกอบด้วยจังหวัดพัทลุง สงขลาและนครศรีธรรมราชบางส่วนในยุคก่อนประวัติศาสตร์(Pre-History) เมื่อในยุคหินใหม่เมื่อ 4,000-5,000 ปีมาแล้วมีมนุษย์อยู่อาศัยเร่ร่อนเก็บของป่าล่าสัตว์ (Hunting & Gathering) อยู่ในแถบภูเขา ถ้ำและป่าทางทิศตะวันตก แล้วกระจายตัวลงมาในท่ีราบลุ่มทางทิศตะวันออก ดังเห็นได้จากการค้นพบเครื่องใช้ในยุคหิน ยุคโลหะกระจายลงมาถึงแผ่นดินบกบนคาบสมุทรสทิงพระ(ฝั่งตะวันออกของทะเลสาบสงขลา) เมื่ออาณาจักรสทิงพระ(ตามพงศาวดารภาคท่ี 15 ระบุว่าเป็นเมืองพัทลุงเก่า)เสื่อมอำนาจลงจากการโจมตีของโจรสลัดมลายู ชุมชนบ้านพระเกิดทางฝั่งตะวันตกของทะเลสาบสงขลาก็ขยายตัวเติบโตขึ้นจากการนำของตาสามโม กับยายเพชรนายกองช้าง ท่ีมีอาชีพจับช้างส่งส่วยให้อาณาจักรสทิงพระและราชธานี พระกุมารและนางเลือดขาวทายาทของตาสามโม กับยายเพชรได้สร้างเมืองพัทลุงขึ้นท่ีโคกเมืองบางแก้วยุคเดียวกับการสร้างหมุดหมายของเมือง(Land mark) ขึ้นท่ีวัดเขียนบางแก้ว วัดสะทังเก่าและวัดสทิงพระ ในปลายพุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 21 (พ.ศ. 1900- 2100) เมืองพัทลุงท่ีโคกเมืองบางแก้วถูกรุกรานจากโจรสลัดมลายูจึงย้ายท่ีตั้งเมืองไปตั้งท่ีบ้านควนแร่ ดังมีหลักฐานเป็นกำแพงและคูเมืองรวมทั้งโบราณสถานและโบราณวัตถุท่ีค้นพบมากมาย ต่อมาถูกโจมตีปล้นสดมภ์จากโจรสลัดมลายูอีกคราว ดังท่ีมีหลักฐานปรากฏอยู่ในจดหมายเหตุของ เยเรเมียส ฟอน ฟลีต หรือ วันวลิต ผู้จัดการของบริษัทอินเดียตะวันออกของฮอลันดา ซึ่งได้แวะเมืองสงขลาและเมืองพัทลุงก่อนเดินทางไปเมืองปัตตาเวียในปี พ.ศ. 2185 ระบุว่าเมืองพัทลุงถูกข้าศึกเผาทำลายจึงไม่มีประโยชน์อะไรกับบริษัท เมืองพัทลุงจึงถูกย้ายที่ตั้งไปอยู่ท่ีเขาเมือง ซึ่งเป็นชัยภูมิท่ีเหมาะสมในการการป้องกันข้าศึกที่มาทางทะเล เรียกกันว่า เมืองไชยบุรี เป็นเมืองท่ีมีภูเขาเป็นกำแพงเมือง ด้านทิศใต้มีเขาเมือง ทิศตะวันตกมีเขาบ่อฬา ด้านทิศตะวันออก มีเขาพลูและเขาบ่อฬาเป็นป้อมปืนมีปืนใหญ่ตั้งอยู่ 2 กระบอก ระหว่างภูเขารวมทั้งด้านทิศเหนือและทิศตะวันออกไปจนถึงวัดเขาซึ่งเป็นป้อมปราการรูปแฉกดาวตามแบบของยุโรป มีกำแพงเชื่อม เรียกกันว่าเมืองป้อมปราการ มีเฟรีชี น้องชายของน้องชายของสุลต่าสุไลมาน ชาห์เจ้าเมืองสงขลา(king of Singora) ต้นสายสกุล ณ พัทลุงและตระกูลในเครือข่ายเป็นเจ้าเมืองคนแรก และมีเจ้าเมืองสืบต่อมารวม 9 คน คนสุดท้ายคือ พระภักดีเสนา ทายาทรุ่นท่ี 4 ของสุลต่านสุไลมาน ชาห์ ในสงครามเสียกรุงศรีอยุธยา พ.ศ. 2310 พระภักดีเสนาได้ไปร่วมสงครามป้องกันราชธานี และได้เสียชีวิตในสงคราม เมืองไชยบุรีจึงกลายเป็นเมืองร้างเพราะขาดเจ้าเมืองปกครองแต่นั้นมา เมื่อพระปลัดเมืองนครศรีธรรมราช(หนู) ตั้งตัวเป็นเจ้าพระยานครศรีธรรมราช ได้ส่งหลานชายมาเป็นจ้าเมืองพัทลุง เรียกกันว่าพระยาท่าเสม็ด จึงย้ายที่ตั้งเมืองพัทลุงจากเขาเมืองไชยบุรีไปตั้งที่บ้านท่าเสม็ด ตำบลปราน(ปัจจุบันอยู่อำเภอชะอวด จังหวัดนครศรีธรรมราช) ต่อมาเมืองพัทลุงได้ย้ายท่ีตั้งไปตามปัจจัยทางด้านการเมืองการปกครองไปท่ี บ้านพญาขัน พ.ศ. 2312 บ้านม่วง(เขาแดง) พ.ศ. 2312 บ้านลำปำ พ.ศ. 2315 และย้ายมาตั้งท่ีบ้านคูหาสวรรค์ พ.ศ. 2468 ในสมัยของพระยาคณาศัยสุนทร (สา สุวรรณสาร) เป็นผู้ว่าราชการจังหวัด

อ้างอิง : ไชยบุรีปราการที่แข็งแกร่งของพัทลุง ความรู้เรื่องเขาเมือง โบราณคดีและประวัติศาสตร์เมืองพัทลุง

[นาย จำรัส เจริญเวช]

ขอบคุณมากๆที่เคยพามาเยือนชัยบุรี