เรียนรู้ "การฟัง" จาก ดร.ประพนธ์ ผาสุขยืด

ผมกำลังสืบค้นเรื่อง "การฟังอย่างลึกซึ้ง" หรือ Deep Listening  พอดีไปเจอคลิปการบรรยายของ ดร.ประพนธ์ ผาสุขยืด อดีตผู้นำด้านการจัดการความรู้ (KM) ของไทย น่าสนใจว่า "คน KM กับ ศาสตร์ด้านจิตตปัญญาศึกษา จะว่าเรื่องการฟังอย่างลึกซึ้งตรงกันต่างกันอย่างไร  ... จึงใช้เวลานั่งดู แลจับประเด็นได้ ดังนี้

• ผลการวิจัยบอกว่า ปี 2000 คนมีระยะเวลาที่จดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง (attension span) อยู่ที่ ๑๒ วินาที  ต่อมา ๑๒ ปี มีการทำวิจัยซ้ำ พบว่า attension span ลดลงมาอยู่ที่ ๘ วินาทีเท่านั้น สั้นกว่า ปลาทองที่มีค่า attension span อยู่ที่ ๙ วินาที 
• การฟังอาจแบ่งเป็น ๓ ระดับ ได้แก่
  • การฟังแบบ Hearing คือฟังแบบได้ยิน ใช้หูฟัง 
  • การฟังแบบ Listening คือ ฟังเพื่อจะตอบ ฟังเพื่อให้คำแนะนำ และฟังเพื่อที่จะเข้าใจ  เป็นการฟังที่สมองทำงานหนักมาก หรืออาจเรียกว่า ฟังด้วยสมอง มีลักษณะที่แตกต่าง สวนทางกับ Hearing  ๓ อย่างคือ 
    • Intentional ตั้งใจ
    • Voluntary สมัครใจฟัง
    • Focused จดจ่อ 
  • การฟังแบบ Deep Listening  คือ ฟังอย่างลึกซึ้ง ฟังด้วยหัวใจ มีลักษณะดังนี้ 
    • ฟังด้วยความรู้ตัวทั่วพร้อม Listening with the whole being
    • ฟังด้วยใจ  ใช้ตา ใช้หู ใช้ผิวกาย 
    • ฟังเพื่อทำความเข้าใจ และเพื่อเชื่อมโยง
    • อยู่กับปัจจุบัน 
    • ฟังจนได้ยินเสียงภายใน (inner voice)
• ติส นัท ฮัน บอกว่า Deep Listening  คือการฟังอย่างเมตตา ฟังอย่างรู้ตัวทั่วพร้อม
• KPI ตัวแรกของ Deep Listening คือ การได้ยินเสียงในหัว เสียงตัดสิน เสียงตำหนิ เสียงบ่น ฯลฯ 
• KPI ตัวที่สองของ Deep Listening คือ ความเงียบ (Silent) คือไม่มีเสียงในหัว ซึ่งจะเกิดขึ้นจาก การเจริญสติ ตามรู้ตามดู จนเสียงน้อยลงๆ เรื่อยๆ และเงียบไป 
• สิ่งที่น่าสนใจคือ คำว่า "Listen" กับคำว่า "Silent" มีตัวอักษรเหมือนกันทุกตัว เพียงแต่สลับที่  อีกคำหนึ่งคือคำว่า หู ear แค่เติม H จะได้ Hear ทันที 
• ศาสตราจารย์ Ram Dass ที่ไปแสวงหาสัจธรรมที่อินเดีย เขียนหนังสือชื่อ Listen and Silent  บอกว่า ยิ่งเงียบเท่าไหร่ ยิ่งจะได้ยินมากขึ้นเท่านั้น 
• จอห์น กรอสซ์แมน บอกว่า "Silence is not the absence of something but the presence of everything" แปลว่า ความเงียบมิใช่การหายไปของบางสิ่งบางอย่าง หากแต่มันคือการปรากฎขึ้นของทุกสิ่งทุกอย่าง" .... ว่างั้น
• "เสียงผัดไทย กับเสียง น้ำไหล ไม่ได้แตกต่างกัน"  ดร.ประพนธ์ กล่าว 
• Frank Ostaseski ผู้ก่อตั้งสถาบันเมตตา (www.mettainstitute.org) เล่าว่า มีพยาบาลจบใหม่คนหนึ่ง หลังจากที่ต้องเจองานหนักๆ ครั้งหนึ่งเธอกลับบ้านไป เธอพบว่า ประสบการณ์อันทุกข์ทรมานของคนไข้ได้กลายมาเป็นเสียงในหัวของเธอตลอดเวลา  วันรุ่งขึ้นเธอเล่าเรื่องนี้ให้หัวหน้าฟัง หัวหน้าบอกเธอว่า "คุณจะต้องสร้างกรอบขึ้นมาปกป้องตัวเธอไว้บ้าง"  พยาบาลสาวคนนั้นเข้าใจไปเองว่า เธอต้องถอยห่างออกมาจากคนไข้รายนั้น ทั้งๆ ที่จริงๆ แล้วเธอก็ห่วงใยและรักใคร่คนไข้ค่อนข้างมาก  สุดท้ายการตายของคนไข้คนนั้น ทำให้เธอรู้สึกผิดอย่างมาก 
• Frank Ostaseski บอกว่า การฟังอย่างลึกซึ้ง จะทำให้เราได้สัมผัสกับตัวตนและสภาวะชั่วขณะปัจจุบันของเราด้วย 
• การฟังที่ดีต้อง Check in ที่ฐานทั้ง ๓ คือ ที่หัว ที่ใจ และที่กาย  ที่ฐานหัว มักวิ่งไปในอดีตอนาคต แต่ที่ฐานกายจะอยู่กับปัจจุบันเสมอ  การฟังอย่างลึกซึ้งจึงเป็นสิ่งที่จะทำให้ผู้ฟังเกิดปัญญาญาณ (Intuitive) 
• แล้วการฟังแบบไหนที่จะใช้ KM  ตอนแรกๆ ที่มาช่วยงานหมอวิจารณ์ ท่านคิดว่า ปัญหาน่าจะเป็นไม่มีผู้แชร์  แต่ผิด จริงๆ แล้ว การแชร์เกิดขึ้นได้ดี หากมีบรรยากาศและสิ่งแวดล้อมที่ดี โดยเฉพาะต้องมีผู้ฟังที่ดี เพราะท่านพบว่า การแชร์ที่ไม่ได้ ไม่สำเร็จ เพราะเหตุคือ ผู้ฟังฟังไม่ดี 
• บางครั้งการฟังแบบไหน อาจขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของวง เช่น  ฟังแบบ R2R อาจจะต้องใช้การฟังระดับ ๒ เท่านั้น เพราะต้องคิดพิจารณาวิจัยไปด้วย 
• หลักสำคัญของวิทยากรคือ  ไม่ว่าจะเริ่มเลทช้าแค่ไหน ก็ต้องเลิกให้ตรงเวลาหรือก่อนเวลาเล็กน้อย .... ฮา ไม่รู้เป็นมุขอะไรหรือเปล่า 

จับการจับประเด็นสดๆ ผมได้เรียนรู้จากท่านว่า 

• จงใช้คนในครอบครัวช่วยทำงาน เตรียมการบรรยาย ท่านใช้ภรรยาช่วยแปลภาษาจีน ให้ลูกชายคนเล็กตัดต่อคลิป 
• จงจดบันทึกเวลาทั้งหมดในการเตรียมตัว  ท่านบอกว่า เตรียม ๒๐ ช.ม. มาพูด ๑ ชั่วโมง (๔๕ นาที)
• จงทำสไลด์ให้ดูงาน ใช้ภาพ และแผนภาพ 

ผมว่าบันทึกที่ผมเขียนนี้ไม่มีคนอ่านจนจบ เพราะว่า จริงๆ แล้ว คนไทยเราชอบ "ฟัง" มากกว่าชอบอ่าน

[พีรวัศ กี่ศิริ]

เพราะว่า… (อะหยังครับ)