​ปัจฉิมกถาเนื่องในพิธีประสาทปริญญาบัตรของสถาบันอาศรมศิลป์ ครั้งที่ ๒


ปัจฉิมกถา

ของ

ศ. นพ. วิจารณ์ พานิช

อุปนายกสภา ปฏิบัติหน้าที่แทนนายกสภาสถาบันอาศรมศิลป์ ศาสตราจารย์ ระพี สาคริก

เนื่องในพิธีประสาทปริญญาบัตรของสถาบันอาศรมศิลป์ ครั้งที่ ๒
วันอาทิตย์ที่ ๑๘ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๖๐

เรื่อง

การสั่งสมพลังปัญญาเพื่อชีวิต

...............

บัณฑิตรุ่นที่สองของสถาบันอาศรมศิลป์ที่รักยิ่งทุกท่าน

ผมขอแสดงความยินดีต่อความสำเร็จในการศึกษาเพื่อปริญญาหรือประกาศนียบัตรของบัณฑิตทุกท่าน ความสำเร็จนี้เป็นเรื่องยิ่งใหญ่ในชีวิตของมนุษย์ในยุคศตวรรษที่ ๒๑ ทุกคน เป็นการได้รับการยกย่องนับถือว่า บัณฑิตแต่ละท่านได้สั่งสมพลังปัญญาได้ครบถ้วนตามเกณฑ์แห่งปริญญาหรือประกาศนียบัตรนั้นๆ

แต่พลังปัญญาดังกล่าวอาจเป็นหมัน หรือไร้ค่า หากไม่ได้นำไปใช้ประโยชน์ โดยผมมองว่ามีประโยชน์ ในสองประการหลัก คือ ประโยชน์จากการนำไปใช้งาน ในการดำเนินชีวิตและในการประกอบกิจการงาน ประการหนึ่ง และใช้เป็นต้นทุนความรู้ สำหรับนำไปต่อยอดความรู้ใหม่ ให้มีความรู้ลึกซึ้งและเชื่อมโยง กว้างขวางยิ่งขึ้น อีกประการหนึ่ง

ที่สำคัญ การใช้ประโยชน์ของพลังปัญญาทั้งสองประการนั้นเกี่ยวโยงส่งเสริมซึ่งกันและกัน เป็นวงจรของ ปัญญาปฏิบัติ (phronesis) ที่ยกระดับได้เรื่อยไปไม่มีวันจบสิ้น

พลังปัญญาในศตวรรษที่ ๒๑ มี ๔ หมวดที่เชื่อมโยงสัมพันธ์กัน หมวดแรกเป็นความรู้และทักษะ สำหรับใช้ในชีวิตประจำวัน หรือใช้ในโลกประจำวัน ได้แก่การอ่านออก เขียนได้ คิดเลขเป็น รู้เรื่องราวกลไกของธรรมชาติ รู้เรื่องเทคโนโลยีไอซีที รู้เรื่องการเงิน เรื่องวัฒนธรรมและความเป็นพลเมือง รวมทั้งเรื่องการมีสุขภาพดี หมวดนี้ภาษาอังกฤษเรียกว่า literacy

หมวดที่สอง ว่าด้วยสมรรถนะ (competency) สำหรับใช้ในโลกที่ซับซ้อน ได้แก่ ความมีวิจารณญาณ ความสร้างสรรค์ ทักษะด้านการสื่อสาร และทักษะความร่วมมือ

หมวดที่สาม ว่าด้วยคุณลักษณะของบุคคล (character) สำหรับใช้ในโลกที่เปลี่ยนแปลงรวดเร็วรุนแรง ได้แก่ ความสงสัยใคร่รู้ ความริเริ่ม ความอดทนบากบั่นมานะพยายามไม่ท้อถอยง่าย ความสามารถในการปรับตัว ภาวะผู้นำ และทักษะด้านสังคมวัฒนธรรม

หมวดที่สี่ ซึ่งเป็นหมวดที่สำคัญที่สุด มีประการเดียว คือการเรียนรู้ตลอดชีวิต ซึ่งเป็นตัวบอกว่า ทั้งสามหมวดแรก รวม ๑๖ องค์ประกอบนั้น สามารถเรียนรู้ได้เรื่อยไป ไม่มีวันจบ และหลักการเรียนรู้สมัยใหม่ บอกว่า การเรียนรู้ที่ดีนั้น เป็นการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง (transformative learning) ซึ่งหมายถึงเปลี่ยนแปลง ในตัวผู้เรียน ซึ่งอาจเป็นการเปลี่ยนแปลงเล็กๆ น้อยๆ ไปจนถึงเปลี่ยนใจ หรือที่เรียกว่าเปลี่ยนกระบวนทัศน์ (mindset)

นอกจากนั้น การศึกษาสมัยใหม่ยังเน้นการเรียนรู้ฝึกฝนพลังสาม อันได้แก่สมอง (head) หัวใจ (heart) และจิตวิญญาณ (spirit) จากการได้คลุกคลีสดับตรับฟังกิจการในรายละเอียดของสถาบันอาศรมศิลป์ รวมทั้งจากวัตรปฏิบัติของ ท่านอธิการบดี และคณาจารย์ ผมเชื่อว่าบัณฑิตของสถาบันอาศรมศิลป์มีปัญญา ที่ครบถ้วน ตามแนวคิดหลากหลายแนวข้างต้น

แต่ความครบถ้วนของพลังปัญญาข้างต้น ของบัณฑิตทุกท่าน น่าจะยังถือได้ว่า เป็นเพียงระดับต้น ยังสามารถเติบโตงอกงามได้อีกมาก ตามหลักของการเรียนรู้ตลอดชีวิต ดังได้กล่าวข้างต้น โดยที่โอกาสเรียนรู้ ที่สำคัญที่สุดคือ การดำรงชีวิต และการประกอบกิจการงาน ในชีวิตประจำวันนั่นเอง หากคนเรามีสติ หมั่นสังเกต หรืออาจเรียกว่าเก็บข้อมูล นำมาไตร่ตรองสะท้อนคิด (reflection) ที่ทางพุทธของเราเรียกว่า โยนิโสมนสิการ ก็จะเกิดการเรียนรู้ต่อเนื่องไม่หยุดยั้ง ยิ่งมีกัลยาณมิตรร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ รวมทั้งหมั่นค้นคว้าหาความรู้ใหม่ๆ เอามาเปรียบเทียบหรือตีความข้อสังเกตหรือข้อมูลจากการทำงาน การเรียนรู้ก็จะยิ่งมีพลัง

การเรียนรู้ที่มีพลังที่สุดเป็นการเรียนรู้ภายใต้ภาวการณ์ที่มีความเครียดหรือความท้าทาย และความท้าทายที่รุนแรงที่สุดคือความท้าทายต่อความมั่นคงในคุณธรรม ซึ่งเป็นปัญญาด้านจิตวิญญาณ ผมเชื่อว่า บัณฑิตของสถาบันอาศรมศิลป์ได้รับการปู้พื้นฐานปัญญาด้านนี้ไว้เป็นอย่างดี

ในโอกาสอันเป็นที่ชื่นชมยินดี และเป็นมงคลยิ่งนี้ ผมขอเป็นตัวแทนของคณาจารย์ และกรรมการสภาสถาบัน แสดงความยินดีต่อบัณฑิตทุกท่าน ขออำนวยพรให้ทุกท่านได้นำพลังปัญญา ที่ได้เรียนรู้สั่งสมจากการศึกษา อย่างเป็นทางการที่สถาบัน และพลังปัญญาที่ท่านจะได้สั่งสมต่อเนื่อง ไปใช้ในการสร้างความสำเร็จให้แก่ตนเอง แก่ครอบครัว ชุมชน ประเทศชาติ และมนุษยชาติอันเป็นส่วนรวม รวมทั้งขอให้ดำรงสายใยผูกพันกับสถาบันไว้ตลอดไป

..........................

หมายเลขบันทึก: 630228เขียนเมื่อ 24 มิถุนายน 2017 04:34 น. ()แก้ไขเมื่อ 24 มิถุนายน 2017 04:34 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-ไม่ดัดแปลงจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท