"ครูฝึกกก" จะค่อยๆ ถอย... คอยวันที่เขาจะเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง

จากการ "ตะลุย" ไปตามพื้นที่ ตามโรงเรียนต่างๆ ที่ผ่านมา พบว่า ปัญหาสำคัญของการพัฒนาการเรียนรู้แบบไทย คือ เราไม่ให้โอกาสนักเรียนได้ฝึกคิดเอง ตั้งปัญหาเอง ทำเอง แก้ปัญหาเอง นำเสนอเอง

อาจารย์ศศีน ลิ้มพงษ์ และอาจารย์สุจินดา งามวุฒิพร ผู้ทรงคุณวุฒิจากมูลนิธิสยามกัมมาจล ได้ไห้ข้อความเห็นไว้ในการร่วมกันตรวจเยี่ยมโรงเรียนในโครงการขับเคลื่อน ปศพพ. พื้นที่อีสานตอนบน เกี่ยวกับเรื่องนี้ไว้ ผมจึงเกิดแรงบันดาลใจที่เสนอว่า

"เรา" ในที่นี้คือ ครูและผู้เกี่ยวข้องกับการพัฒนาการเรียนรู้ของเด็กๆ จะต้องค่อยๆ ถอยออกมา...เพื่อที่ "เขา" (ก็คือนักเรียน) จะไปถึงเป้าหมายที่แท้จริงของเรา นั่นก็คือ "เรียนรู้ด้วยตนเองได้" หรือนี่ก็คือ "พึ่งตนเองได้" ซึ่งจะถือได้ว่า "เป็นคนพอเพียง"  

ถ้าสมมติครูออกแบบ "วิธีการเรียนรู้" เพื่อเน้น "กระบวนการเรียนรู้" เป็น 4 ขั้นตอน (8ส.) ได้แก่  สืบค้น/สำรวจ สังเคราะห์/สืบสวน สร้างสรรค์/สร้างสื่อ และสื่อสาร/นำเสนอ ดังรูป 

ครูต้องเป็น "ครูฝึกกก" มี ก.ไก่ 3 ตัว (ตามแนวคิดของ ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ที่ครั้งหนึ่งท่านบรรยายที่งาน ปิดโครงการ LLEN)

• "ฝึก" ตัวแรกคือ "ฝึกคิด" คือสามารถนำความรู้ (Fact) ที่ได้เรียนรู้มาคิดบูรณาการให้เกิดความรู้ขึ้นในตนเอง คือ เข้าใจ อธิบายได้ วิธีการคือ ต้องจัดให้มีการอภิปราย ถอดบทเรียน หรือสะท้อนการเรียนรู้กันบ่อยๆ โดยครูเป็นผู้ออกแบบ กำหนดปัญหา สร้างสถานการณ์ หรือสร้างนวัตกรรมเครื่องมือ เพื่อให้นักเรียนได้เข้าใจในเนื้อหาและทักษะที่สำคัญ
• "ฝึกก" ตัวต่อมาคือ "ฝึกทำ" เมื่อมีความรู้และทักษะเบื้องต้นแล้ว ครูต้อง "ถอยออกมา" จากการเป็นผู้ออกแบบและกำหนดปัญหาหรือหัวเรื่องต่างๆ มาเป็น "ผู้ร่วม" ร่วมระดมความคิด เป็นคนอำนวยให้นักเรียนแต่ละกลุ่ม (ควรฝึกการทำงานเป็นทีม) ได้เรียนรู้ผ่านกระบวนการ 8ส. เป็นครูอำนวย หรือเป็น ครูฟา (Facilitator) ... นักเรียนจะต้องลงมือปฏิบัติเอง ทำ BAR, AAR, สะท้อนการเรียนรู้ของตนเอง ....ครูเน้นการแนะนำบ้าง แต่ต้องปล่อยให้เรียนรู้จากการทำงาน (Learning by doing) อาจเป็นโครงการต่างๆ เช่น การจัดค่าย การจัดทำงาน พิธีกรรม พิธีการต่างๆ ฯลฯ
• "ฝึกกก" ก.ตัวสุดท้าย หมายถึง "ฝึกให้เรียนรู้ด้วยตนเอง" ครูต้อง "ถอยออกมาทั้งหมด" โดยไม่เข้าไปมีส่วนร่วมๆ ใด กับกระบวนการเรียนรู้ของเด็กๆ "ปล่อย" ให้เขาได้ สงสัยเอง สืบค้นเอง สำรวจเอง ทดลองทำเอง ลงมือทำเอง สังเคราะห์เอง แก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ด้วยตนเอง สร้างสื่อ เลือกสื่อ สื่อสารนำเสนอด้วยแบบวิธีของเขาเอง ครูเป็นเพียงผู้ประเมินและสะท้อนกลับ (feedback) เพื่อให้ "เขา" ได้ "เรียนรู้วิธีการเรียนรู้ของตนเอง"

 

สรุปให้สั้นคือ "ต้องมีวันที่ครูฝึกกก จะถอย.. เหลือเพียง "ฝ" เฝ้าคอยชื่นชม" .....