เยี่ยมผู้สูงอายุเมืองงาช้างดำ (เมืองน่าน) ตอนที่ 4 ชมรมผู้สูงอายุครบวงจร ที่ถืมตอง

ที่อำเภอเมืองน่าน ตำบลถืมตอง ชมรมผู้สูงอายุถืมตอง เป็นชมรมที่เข้มแข็งมาก ด้วยบริบทที่เป็นชุมชนที่มีวิถีชีวิตพอเพียงแบบคนชนบท นับถือเครือญาติ มีภูมิปัญญาพื้นบ้านถ่ายทอดสู่ลูกหลาน การอนุรักษ์วัฒนธรรมไทย การรักษาสุขภาวะสิ่งแวดล้อม ทำให้คุณภาพชีวิตของคนถืมตองดีมาก ถ้าจะดูจากผู้สูงอายุ คุณป้าอี๊ด ผู้นำเสนอการดำเนินงานของชมรมผู้สูงอายุถืมตองบอกไว้ว่า ที่นี่มีผู้สูงอายุ กลุ่มติดบ้านติดเตียง เป็น 0

ถืมตอง เป็นเอกลักษณ์ของชุมชนที่สร้างบ้านด้วยการนำไม้ไผ่มาสาน ขึงตองไว้ตรงกลาง เพื่อเอาไว้บังแดดฝน มีประชากรประมาณ 3,600 คน ชมรมผู้สูงอายุถืมตองมีสมาชิก 450 คน มีจำนวนชมรมในเครือข่ายระดับหมู่บ้าน 8 หมู่บ้าน มีอาสาสมัครเพื่อนช่วยเพื่อน 52 คน ภูมิปัญญาผู้สูงอายุมีในด้านดนตรีพื้นบ้าน การจักสาน หัตถกรรมพื้นบ้าน สมุนไพรและแพทย์พื้นบ้าน อักษาล้านนา (ตั๋วเมือง) ผู้สูงอายุของถืมตองมีผู้สูงอายุกลุ่มที่ 1 ที่ติดสังคม ช่วยเหลือตนเองได้จำนวนมาก ถึง 389 คน กลุ่มที่ 2 จำนวน 61 คน และกลุ่มที่ 3 ไม่มีเลย

ภาวะสุขภาพของผู้สูงอายุ มีการคัดกรองที่ รพ.สต. และได้รับการดูแลรักษาอย่างต่อเนื่อง

การทำกิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานต่างๆ หลากหลาย ได้แก่ พมจ. อบต. สอ. รพ.น่าน สสส. โรงเรียน วัด สภาประชาชน และ กศน.

การทำกิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุถืมตองมีมากมาย ได้แก่

• การส่งเสริมสุขภาพกายใจ ด้วยการรำไม้พลอง เปตอง ในช่วงเย็นของทุกวัน
• การรับบริการตรวจคัดกรองสุขภาพจาก รพ.สต. และการส่งต่อไป รพ.น่าน
• การถ่ายทอดภูมิปัญญาพื้นบ้าน เช่น ทำขนม ปลูกต้นไม้ ฟ้อนเจิง
• วงดนตรีพื้นบ้านเยาวชน ผู้สูงอายุเป็นผู้สอน เช่น อุ๊ยสอนหลาน วงตะเกียงน้อย
• เรียนรู้อักษรล้านนา (ตั๋วเมือง) ในช่วงสอนพุทธศาสนาที่วัด
• นำลูกหลานเรียนรู้สิ่งดีดี ของตำบลถืมตอง เช่น ตีกลอง ปั่นฝ้าย และของดีในหมู่บ้าน
• รวมกลุ่มภูมิปัญญาพื้นบ้าน ดนตรีพื้นบ้าน เช่น ช่างซอ วงดนตรีอุ๊ยสอนหลาน
• การส่งเสริมวัฒนธรรมประเพณี
• ด้านศาสนา โดยการไปวัดทุกวันพระ และศาสนาวันอาทิตย์
• อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ลดโลกร้อน เช่น มีการรับซื้อขยะ เสาร์แรกของเดือน การนำมาขาย ทำดอกไม้จันทน์จากขยะ ผู้สูงวัยร้อยใจปลูกต้นไม้ถวายพ่อหลวง
• การส่งเสริมอาชีพ เช่น ไม้กวาด ผาขาวม้า สานตระกร้า เครื่องนวด พรมเช็ดเท้า ยาหม่อง
• ส่งเสริมการอ่านหนังสือ และกฎหมาย เช่น มีห้องสมุดผู้สูงอายุ ที่อาคารเอนกประสงค์ รพ.สต.ถืมตอง การแต่งคาวจ้อยคำเมืองนำเสนอกิจกรรมเวทีต่างๆ และถ่ายทอดทางวิทยุสู่ชุมชน ขยายความดีเยาวชนตำบลถืมตอง การนำเด็ก เยาวชนสวดมนต์ ตามหนังสือสวดมนต์ไหว้พระ ที่ รร.พุทธศาสนาวันอาทิตย์
• ด้านการออม เช่น สมาชิกออมทรัพย์ในหมู่บ้าน ช่วยเหลือการเจ็บป่วย เสียชีวิต และการกู้ยืม ร่วมโครงการออกวันละบาท ได้ดอกผลเป็นสวัสดิการ เกิด เจ็บป่วย และเสียชีวิต
• กิจกรรมวันผู้สูงอายุแห่งชาติ เป็นเวทีให้ผู้สูงอายุได้พบปพ และรดน้ำดำหัว
• ผ้าป่าสามัคคี
• ยกย่องผู้สูงอายุที่มีผลงานดีเด่น ด้วยการแจกประกาศนียบัตร
• เยี่ยมผู้สูงอายุที่บ้าน โดย อผส. เป็นการให้กำลังใจด้วยการร้องเพลง และมีของเยี่ยมถุงผ้าห่วงใยสุขภาพ และแปรงสีฟัน ยาสีฟัน ปัจจัยต่างๆ การสอนการแปรงฟันที่ถูกวิธี
• การพบปะสมาชิกในแต่ละหมู่บ้าน เช่น เวทีเสี่ยวแอ่วหาเสี่ยว สันทนาการ การรับประทานอาหารร่วมกัน การ้องรำทำเพลง และการออกกำลังกาย
• ร่วมกับชมรมปั่นจักรยาน ปั่นจักรยานเยี่ยมสมาชิกในหมู่บ้าน ไปแอ่วหาเสี่ยวตำบลไชยสถาน
• โครงการเตรียมความพร้อมสู่การสูงวัย โดยใช้งบประมาณ สปสช. เชิญอาจารย์พยาบาลมาให้ความู้ เพื่อให้ผู้สูงอายุอยู่อย่างมีความสุข
• บำเพ็ญสาธารณประโยชน์ในทางศาสนา
• การพัฒนาศักยภาพอย่างต่อเนื่อง ให้ความรู้ อผส. เพื่อการดูแลผุ้สูงอายุต่อเนื่อง
• การศึกษาดูงาน ที่ ศูนย์เอนกประสงค์ผู้สูงอายุ เทศบาลตำบลหนองตอง อ.หางดง ซึ่งเป็นศูนย์ผู้สูงอายุต้นแบบระดับประเทศ จังหวัดเชียงใหม่ ดูรูปแบบบริการผู้สูงอายุในชุมชน รพ.ขุนตาล เชียงราย และร่วมงานมหกรรม มหกรรมวิชาการ "วิชาการสร้างสรรค์ จุดประกายความคิด เพื่อสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ" ที่โรงแรมริชมอนด์ นนทบุรี งานเสี่ยวแอ่วหาเสี่ยว ชมรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ จ.น่าน (จัดที่ถืมตอง) งานมหกรรมทันตฯ จังหวัดน่าน
• เป็นศูนย์ฟื้นฟูสุขภาพผู้สูงอายุ ในโครงการพัฒนาระบบบริการปฐมภูมิที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ จุฬาฯ และเสนอแผนงานโครงการเข้าสู่แผน 3 ปี ของ อบต.

ในเรื่องของกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปากมีการทำกิจกรรม คือ

• การตรวจสุขภาพช่องปาก  จาก ทันตแพทย์
• สมาชิกได้รับความรู้จากการเยี่ยมบ้าน และในเวทีกิจกรรมต่างๆ ของชุมชน
• การฝึกแปรงฟัน โดยได้รับยาและแปรงสีฟันไปแปรงที่บ้าน และถึงห่วงใยสุขภาพช่องปาก
• จัดตั้งกองทุนแปรงฟัน ให้มีการจำหน่ายในราคาถูก
• ซอส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เป็นเพลงซอ เรื่อง สุขภาพช่องปาก
• การส่งเสริมสุขภาพช่องปากนักเรียน เช่น ที่โรงเรียนมีการให้ความรู้นักเรียน และนักศึกษาทันตแพทย์เชียงใหม่ มาให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุ อุ๊ยหลานประสานใจห่วงใยสุขภาพช่องปาก ด้วยการชวนกันดูแลสุขภาพช่องปากนักเรียน การสัญญาไม่ซื้อขนมกรุบกรอบ
• การส่งเสริมสุขภาพช่องปากเด็กเล็ก ด้วยการทำขนมอ่อนหวาน เน้นให้ผู้ปกครองทำขนมให้เด็กกินเอง อุ๊ยเล่านิทานให้หลานฟัง ร้องเพลง ผูกมือรับขวัญ
• การส่งเสริมสุขภาพช่องปาก กลุ่ม อผส. ด้วยการให้ความรู้ผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่อง และได้รับการดูแลสุขภาพช่องปาก จากทันตแพทย์ และเจ้าหน้าที่ รพ.สต. อย่างต่อเนื่อง
• การส่งเสริมสุขภาพช่องปาก สมุนไพรทางเลือก เช่น เปลือกมะขามป้อม เปลือกข่อย เปลือมะขามเทศ เปลือกแค และพ่อปั๋นทำน้ำยาบ้วนปาก
• มาตรการอาหารปลอดภัยถืมตอง โดย มีการควบคุมอาหารในงานสำคัญที่มีการจัดเลี้ยง ด้านสถานที่มีการกำหนดขอบเขตสถานที่ประกอบอาหาร ป้ายแจ้งสถานที่ประกอบอาหาร มีผ้าขาวบางปกคลุมอาหาร และภาชนะ ด้านอาหารเป็นอาหารแบบปรุงสุก วัสดุปรุงประกอบเน้นของพื้นบ้าน ใช้เกลือไอโอดีน น้ำสมุนไพร ภาชนะใส่ลดพลาสติก เพื่อลดภาวะโลกร้อน ด้านผู้ประกอบอาหาร มีสารวัตรคอยควบคุมดูแล ผู้ประกอบอาหารไม่เจ็บป่วย ไม่มีโรคติดต่อ ไม่เป็นโรคผิวหนัง มีสุขนิสัยที่ดี ผู้เข้าบริเวณปรุงประกอบอาหาร ต้องล้างมือให้สะอาด สวมหมวก ผ้ากันเปื้อน ผ้าปิดปาก รองเท้าบู้ท ตามความเหมาะสม

แผนงานต่อเนื่องของถืมตอง ในแผน 3 ปี ได้แก่

• โครงการพัฒนาศักยภาพเพื่อนช่วยเพื่อน
• โครงการอุ๊ยหลานประสานใจห่้วงใยสุขภาพช่องปาก
• โครงการเตรียมพร้อมสู่การสูงวัย

ผลสำเร็จจากการดำเนินงาน

• พัฒนาการดำเนินงานของชมรมผู้สูงอายุ และการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับกลุ่มศึกษาดูงาน
• นำลุกหลานเยาวชนเข้าร่วมกิจกรรม รร.พุทธศาสนาวันอาทิตย์ เรียนรู้สิ่งดีดีในชุมชน
• สืบสานวัฒนธรรมประเพณี ส่งเสริมการเรียนรู้ในวันผู้สูงอายุแห่งชาติ
• เยี่ยมบ้านผู้สูงอายุในแต่ละหมู่บ้าน โรงเรียน และศูนย์เด็กเล็ก
• จัดสร้างศูนย์เอนกประสงค์ของผู้สูงอายุระดับตำบล และจัดหาอุปกรณ์ส่งเสริม และฟื้นฟูสภาพ
• อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ทำป้ายรณรงค์ ปลูกดอกไม้พื้นบ้าน ทำดอกไม้จ้นทน์ จากกระดาษเ้หลือใช้
• การส่งเสริมสุขภาพช่องปากในกลุ่มผู้สูงอายุ โรงเรียน และศูนย์เด็กเล็ก
• สวัสดิการ เจ็บ ตาย

ความภูมิใจ

• เกิดแผนงาน โครงการ ตามความต้องการของผู้สูงอายุ
• ผู้สูงอายได้รับการส่งเสริมสุขภาพทั้งกายและใจ
• มีการนำทรัพยากรในชุมชนมาใช้ในการสร้างเสริมสุขภาพ ด้านคน ความรู้ และทุน
• เกิดการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน
• เกิดกลุ่มคนจิตอาสา
• เกิดแหล่งเรียนรุ้ คนต้นแบบ ครอบครัวต้นแบบ ที่หลากหลาย
• เป็นชมรมผู้สูงอายุต้นแบบของจังหวัดน่าน
• เผยแพร่เรื่องราวในบทความวิชาการของ มหาวิทยาลัยประทุมธานี และ "ถืมตอง" ต้นแบบสภาประชาชน เพื่อสุขภาพแบบพอเพียง

ปัจจัยความสำเร็จ

• เราทำมานาน
• ความร่วมมือจากภาคีเครือข่าย
• ทุนทางสังคม มีคนต้นแบบที่เป็นผู้นำ เจ้าหน้าที่สาธารณสุขช่วยเหลือสนับสนุน มีการพัฒนาแลกเปลี่ยนเรียนรู้
• พัฒนากิจกรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และชุมชนเห็นประโยชน์
• วิเคราะห์ประเมินผล ปรับเปลี่ยนกิจกรรมสอดคล้อง เหมาะสมกับกลุ่มเป้ามหายตามบริบทพื้นที่
• กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม ในการดูแลและสร้างเสริมมสุขภาพของชุมชน
• ปัญหาสถานการณ์ และกระแสสังคม

สิ่งที่เกิดขึ้นมาที่ชุมชนถืมตองก็คือ "มีการปรับวิธีคิดให้เห็นผลจากการทำงาน ที่มีเป้าหมายชัดเจน เกิดความคิดที่เป็นระบบ ที่เป็นความต้องการของสมาชิก โดยเริ่มจากจุดเล็กๆ ก่อนแล้วขยายผล มีการยกย่อง เชิดชู ให้กำลังใจ มีความเสมอภาค ... ต้อง อู้กำเดียวกัน เข้าใจกัน ... และมีการทำงานเป็นทีม"

รวมเรื่อง เยี่ยมผู้สูงอายุเมืองงาช้างดำ (เมืองน่าน)

[โอ๋-อโณ]

อ่านแล้วขนลุกค่ะ พี่หมอนนท์ ขอบคุณมากๆที่เอาเรื่องชุมชนดีๆที่น่าชื่นชมมาเผยแพร่ค่ะ เป็นตัวอย่างที่ยอดเยี่ยมจริงๆ

[วอญ่า-ผู้เฒ่า-natachoei--]

ได้ความคิดจากน่านมาคุยให้ สวพัทลุงฟังอีกแล้ว

[เพื่อนร่วมทาง]

• 
  
• ถืมตองนี่มหัศจรรย์มากเลยนะคะ อ.โอ๋
• เขาทำกิจกรรมกันคึกคัก และเยอะแยะมากมายเลยค่ะ
• แบบ ทึ่ง จริงๆ

[เพื่อนร่วมทาง]

• 
  
• ตอนนี้ กำลัง review เรื่องเล่าจากที่ไปมาทั้งหลาย มาเพื่อให้ได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้กันเพิ่มเติมนะคะ บัง