สืบค้นหารากเหง้า ตระกูล "ไชยขันธุ์" และผีเจ้าโคตรคนผู้ไท ที่ตำบลหนองห้าง อ.กุฉินารายณ์

คุณไม่จำเป็นฮีโร่ยอดเก่ง
ในการทำบางสิ่งบางอย่างหรอก
คุณอาจเป็นคนธรรมดาสามัญ
ซึ่งมีแรงบันดาลใจมากพอที่จะบรรลุเป้าหมายยากๆๆ
มีความพยายามอย่างแรงกล้า
เป็นผู้ให้จนสุดตัว
นั่นเป็นสุดยอดโบนัสชีวิต
ที่น่าชื่นใจที่สุดแล้ว

เอ็ดมันด์ ฮิลลารี่

.....

ตื่นนอนแต่เช้า
รับแสงอรุณจากหน้าต่างของบ้านเกิดเมืองนอน
กับภาพที่คุ้นเคยติดตา ตรึงใจที่เห็นมาตั้งแต่เด็ก
กับความสดชื่นยามเช้า
ตื่นมาอ่านหนังสือให้แง่คิดกับชีวิต
มาค้นหาแรงบันดาลใจ
มาเติมพลังเพื่อใช้ในการขับเคลื่อนงานที่มีความหมาย
มีคุณค่า
และมีความยิ่งใหญ่






ภาพ มุมมองจากหน้าต่างบ้านเกิดเมืองนอน
บ้านมะนาว ต.เหล่าใหญ่ อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์
เมื่อ 20 ก.ค.55


สืบค้นหารากเหง้าผีเจ้าโคตรคนผู้ไท ที่ตำบลหนองห้าง

กลับบ้านกาฬสินธุ์ครั้งนี้ ผมไปที่ตำบลหนองห้าง  
อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์
ไปค้นหาลายแทง ความเป็นมาของตระกูลไชยขันธุ์
โดยได้รับการอำนวยความสะดวก/ประสานงานอย่างดีเยี่ยมจากกำนันถาวร สุระเสียง ตำบลหนองห้าง คุณพ่อของ คุณหมอ ณิการ์ สุระเสียง(ผมเป็นคน ตำบลเหล่าใหญ่ อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ ครับ)

ด้วยทราบมาจากบันทึกของตระกูล “ศรีหริ่ง” มาว่ามีบันทึกเป็นหลักฐานการขอใช้นามสกุลบันทึกจดจานใว้ ในหนังหนังสือผูก(ใบลานหนังสือ ก้อม) เก็บใว้ที่วัดบ้านหนองห้าง อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ โดยได้บันทึกไว้เป็นภาษาไทยน้อย(หนังสือลาว/ผู้ไทโบราณ))
ผมจึงสนใจจะไปดู






ญาติผู้ไหญ่ ตระกูล "ไชยขันธุ์"บ้านหนองห้าง

ทั้งนี้ตาม พ.ร.บ. การขอใช้นามสกุลกันทั่วประเทศ โดยออกเป็น พ.ร.บ.ตั้งแต่ 22 มี.ค.2455 และ มีผลบังคับใช้ทั่วประเทศในเดือน ก.ค. ปี พ.ศ.2456
ตามประวัติบรรพบุรุษในสมัยที่จดทะเบียนนามสกุลครั้งแรก(ในครั้งนั้น พระเศวต เมธี เสมียนมหาดไทย) จนท.ที่ดำเนินการจดแจ้งขอใช้นามสกุลให้บันทึกใว้เป็นหลักฐานการตั้งนามสกุลครั้งแรกได้นำชื่อ ปู่ทวด วรเสนไชยะ (ท้าวเสน) มาตั้งเป็นสกุล
โดยในการขอจดแจ้งนามสกุลลูกหลานพญาปู่ทวด วรเสนไชยะ (ท้าวเสน)จากบ้านคำกั้งมะนาว(คำกั้งเดิม) ไปขอจดแจ้งใช้นามสกุลเป็นกลุ่มแรก จนท.เสมียนโดยพระเศวต เมธี ตั้งนามสกุลให้เป็น “วรเสนไชยะ” ตามที่ทินนามปู่ทวดพญาเสนที่ได้รับ






ตามคำบอกเล่าของลูกหลาน แต่ครั้นเมื่อได้นามสกุลแล้วกลับไปถึงบ้าน ลูกหลานไม่เห็นชอบด้วยไม่ยอมรับอ้างเหตุว่า นามสกุลยาวเกินไป ยากแก่การเขียนและจดจำ จึงกลับไปขอแก้ไขนามสกุลใหม่ ในระยะแรก ได้เปลี่ยนเป็น “ไชยะเขตขันต์” ซึ่งก็ยังยาวเกินไป ยากแก่การเขียนและจดจำอยู่ดี จึงขอให้จนท. เปลี่ยนให้เป็นนามสกุล “ไชยขันธ์” ในเวลาต่อมา
และใช้มาจนถึงทุกวันนี้

ทั้งนี้บรรพบุรุษผม ก็มาจากเมืองวัง(บริเวณ เมืองวีละบุรี สปป.ลาวในปัจจุบัน)พร้อมกับคณะของราชวงศ์กอเมืองวังโดยทำงานรับใช้กลุ่มราชวงศ์เมืองวัง อย่างต่อเนื่อง ที่เมืองกุดสิมนารายณ์(อ.เขาวง จ.กาฬสินธุ์ ในปัจจุบัน) โดยเฉพาะปู่ทวดท้าวเสน จนได้รับ เป็น ท้าววรเสนไชยะ (ท้าวเสน)






หอมะเหศักดิ์และหลักเมืองกุดสิมนารายณ์
ที่เสาหลักเมืองกุดสิมนารายณ์ ได้มีจารึกบอกเรื่องราว
ถึงการอพยพของคนผู้ไท จากเมืองวัง(เมืองวีละบุรี)
แขวงสะหวันนะเขต ในปัจจุบันนั้น ได้อพยพ มาตั้งบ้านเรือนที่เมืองกุดสิมนารายณ์ ตั้งแต่ปี พ.ศ.2384

จากบันทึกของตระกูล “ศรีหริ่ง” มาว่ามีบันทึกเป็นหลักฐานการขอใช้นามสกุลบันทึกจดจานใว้ ในหนังหนังสือผูก(ใบลานหนังสือ ก้อม) เก็บใว้ที่วัดบ้านหนองห้าง
ได้บอกที่มา ว่าจนท.เสมียนโดยพระเศวต เมธี ได้ตั้งนามสกุลให้เป็น “วรเสนไชยะ” ในระยะแรกและได้บอกว่า “แต่นี้ต่อไปเมื่อหน้า ให้ นามสกุล ไชยขันธ์ /นามสกุล วุฒิสาร และ นามสกุล สีหลิ่ง เป็นพี่น้องกัน

แต่เมื่อมาค้นหนังสือใบลานที่วัดใต้หนองห้าง พบว่ามีใบลานเต็มไปหมดเกือบ 200 ชุด จนปัญญาจนค้นหาเจอจึงได้นั่งพูดคุยกับผู้อาวุโส ในตระกูล “ไชยขันธุ์” ของตำบลหนองห้าง

คุยกันสนุก เลยไปถึงเรื่อง ผีประจำตระกูล(ผีเจ้าโคตร)
ปู่เวิน ไชยขันธุ์ บอกว่าผีเจ้าโคตร ของตระกูลไชยขันธุ์เรา เป็น “ผีซะลาน”ลักษณะเด่นของผีเจ้าโคตร “ผีซะลาน” คือไม่กินไก่ แต่กินหมูต่างกับผีเจ้าโคตรอื่นๆ

ผมถามต่อว่า ที่บ้านหนองห้างมีผี เจ้าโคตร หลักๆอยู่กี่เหง้าปู่ๆๆตระกูลไชยขันธุ์ทั้งหลาย บอกว่า มี 3 เหง้าใหญ่ๆ คือ “ผีซะลาน” “ผีกะแตบ”และ “ผีกกต้อง”





เด็กนักเรียน โรงเรียนบ้านมะนาว โรงเรียนที่ผมเรียนชั้นประถม ป.1-4

คนบ้านคำกั้งมะนาวเดิม และส่วนหนึ่งของคนตำบลเหล่าใหญ่ จะนับถือ “ผีซะลาน”
คนตำบล กุดหว้า จะนับถือ “ผีกะแตบ”
และ คนบ้านกุดบอด หนองแสง ตำบลสงเปลือย อ.เขาวง จะนับถือ “ผีกกต้อง”

ชื่อ “ผีซะลาน” “ผีกะแตบ”และ “ผีกกต้อง” ทำให้ผมนึกถึงชื่อหมู่บ้านผู้ไท ในเขตเมืองวังเดิมหรือชื่อ ผีเจ้าโคตรเหล่านี้ คือระหัส ที่จะบอกถิ่นฐานบ้านเก่าของคนผู้ไท ตั้งแต่ครั้งอยู่เมืองวัง เมื่อแต่ครั้งเก่าก่อนหรือเปล่า
.
...

ขอบคุณผู้อาวุโส ของตระกูล “ไชยขันธุ์” ตำบลหนองห้างประกอบด้วย ่ปู่เวิน ปู่สอ ปู่จีน ปู่ศิลา และย่าบุญลี ไชยขันธุ์ (ทั้งหมดล้วนอายุเกิน 80 ปีแล้วครับ)

มาสืบหารากเหง้าผู้ไทครั้งนี้ลึกลงไปถึงผีเจ้าโคตรเลยครับ






ตู้เก็บหนังสือผูกใบลานลายดอกลำโพง


ตู้เก็บหนังสือผูกใบลาน
ที่วัดใต้ ต.หนองห้าง อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์
ที่วัดนี้มีการเก็บหนังสือผูกใบลานโบราณไว้อย่างดี
มีหนังสือผูกใลานเก็บไว้มากกว่า 200ผูก(เรื่อง)
มีทั้งที่บันทึกเป็นตัวธรรมและอักษรไทน้อย(ตัวลาวโบราณ)
แม้จะมีหนังสือผูกมากมาย
และถูกจัดเก็บไว้อย่างดี
แต่น่าเสียดาย ทุกวันนี้แทบไม่มีใครจะอ่านได้แล้ว

............





ตอนเด็กๆผมได้ฝึกอ่านหนังสือใบลานจากปู่
เคยเก็บหนังสือใบลานไว้หลายผูก
ทั้งเรื่องก่ำกาดำ สังข์สินไชย ท้าวสีทนนางมโนรา ฯ
แต่ด้วยเป็นหนุ่มพเนจรอยู่หลายปี
ทางบ้านเลยนำไปถวายวัด และวันนี้ได้สูญหายไปหมดแล้ว
ด้วยไม่มีใครดูแลรักษา
ชื่นชมกับวัดใต้หนองห้างครับ ที่มีการเก็บหนังสือเก่าโบราณไว้เป็นอย่างดี








คุยกะนายกติ้ง_ฤทธิรงค์ ซองศิริ
นายกเทศมนตรีตำบลเหล่าใหญ่ อ.กุฉินารายณ์ กาฬสินธุ์
บอกว่า หนังสือเก่า ใบลานของวัดหอไตรเหล่าใหญ่
น่าจะเกิน300ผูก หรืออาจจะถึง400ผูก
แต่การเก็บรักษายังไม่เรียบร้อย
ยังไม่ได้จัดเป็นหมวดหมู่
จำนวนมากอยู่ใต้ฐานโบสถ์ ไม่ได้ลงไปดู ว่าเปลื่อยจากความชื้นหรือยัง
น่าเสียดาย...



มาพบนายกติ้ง_ฤทธิรงค์ ซองศิริ
นายกเทศมนตรีตำบลเหล่าใหญ่
และคณะผู้บริหารโรงเรียนในตำบลเหล่าใหญ่
ด้วยต้องการนำสารคดีวัฒนธรรมผู้ไทตำบลเหล่าใหญ่มาให้
เป็นฉบับร่างเพื่อการปรับปรุงครับ
เมื่อมีการแก้ไขให้เรียบร้อยแล้วจะเผยแพร่ต่อไป







มากาฬสินธุ์ครานี้จึงรู้ว่ามีคนนามสกุล "ไชยขันธุ์"เป็นนางแบบด้วย
นี่สาวผู้ไทบ้านกุดหว้าครับ
มีญาติหน้าตาดี
เป็นนางแบบด้วย ก็เลยอยากจะอวด5555

 

ค่ำแล้วที่อิสานบ้านเฮา
เดินทางกลับบ้านกาฬสินธุ์
แล้วจะเลยไปเยี่ยมฝั่งโขง
และเป็นวิทยากรกระบวนการ
ฝึกอบรม ให้กับ อปท.ที่ จ.มุกดาหาร

บันทึกจาก @Suthep Chaiyakhunt