สิงคาลกสูตร:บทบาทหน้าที่ของมารดาบิดา
๑๒/๐๘/๒๕๕๔
***********
สิงคาลกสูตร เป็นพระสูตรที่แสดงหลักธรรมที่สำคัญในทางพระพุทธศาสนาไว้จำนวนมาก เป็นพระสูตรที่มีเนื้อหายาว ผมขอสรุปความให้สั้นกระชับเน้นให้เข้ากับ “บทบาทของแม่” ดังต่อไปนี้
สมัยเมื่อพระพุทธองค์ประทับจำพรรษาที่พระวิหารเวฬุวัน เขตพระนครราชคฤห์ เช้าวันหนึ่งเสด็จออกบิณฑบาต ทอดพระเนตรเห็นสิงคาลกคฤหบดีบุตร ผู้มีผมเปียก เสื้อผ้าชุ่มน้ำ กำลังไหว้ทิศทั้งหกอยู่ก็ตรัสถามถึงการไหว้ทิศทั้งหก ไหว้เพราะเหตุใด คฤหบดีหนุ่มก็ตอบว่า ไหว้ทิศทั้งหกเพราะบิดาสั่งเสียไว้ก่อนตาย
พระพุทธองค์ก็ตรัสสอนในลักษณะว่า เขาไม่นอบน้อมกันอย่างนี้หรอก คฤหบดีบุตรถามว่าเขามีวิธีการนอบน้อมกันอย่างไรหรือ พระพุทธองค์ตรัสในลักษณะว่า เขามีหลักในการไหว้หรือนอบน้อมอย่างนี้ ตั้งใจฟังให้ดีนะ คฤหบดีบุตรรับคำ
หลักการก็มีอยู่ว่า ต้องทำให้ร่างกายปราศจากกรรมอันลามก ๑๔ ประการก่อน คือ
-
ต้องละกรรมกิเลส ๔ ประการ คือ ปาณาติบาต๑ อทินนาทาน๑ กาเมสุมิจฉาจาร๑ มุสาวาท๑
-
ไม่ทำบาปกรรมโดยฐานะ(อคติ) ๔ คือ ความรัก(ฉันทาคติ) ความชัง(โทสาคติ) ความกลัว(ภยาคติ) และความหลง(โมหาคติ)
-
ไม่เสพทางเสื่อมแห่งโภคะ(อบายมุข) ๖ ประการ คือ
๑. การดื่มน้ำเมาคือสุราและเมรัยอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท
๒. การเที่ยวไปในตรอกต่าง ๆ ในกลางคืน
๓. การเที่ยวดูมหรสพ
๔. การพนันอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท
๕. การคบคนชั่วเป็นมิตร
๖. ความเกียจคร้าน
พระพุทธองค์ทรงแสดงจำแนกโทษของอบายมุขดังกล่าวมาแต่ละข้อโดยละเอียด
(ศึกษาเพิ่มเติมใน พระไตรปิฎก เล่มที่๑๑ ข้อที่ ๑๗๙-๑๘๔ หน้าที่ ๑๔๒-๑๔๓)
จากนั้นทรงขยายความหมายของเพื่อนชั่วหรือมิตรชั่ว และเพื่อนดีหรือมิตรดีไว้ในพระสูตรอย่างละเอียด และทรงแนะนำให้เก็บสะสมทรัพย์เหมือนแมลงผึ้งผนวกรังและเมื่อทรัพย์สินมั่งคั่งใหญ่โตเหมือนดังจอมปลวกแล้วให้ทำการแบ่งทรัพย์สมบัติออกเป็น ๔ ส่วน คือ
ส่วนที่ ๑ ใช้เลี้ยงดูสมานมิตรและใช้ซื้อข้าวของเครื่องใช้
ส่วนที่ ๒ กับส่วนที่ ๓ ใช้ในการประกอบการงาน ลงทุนสร้างอาชีพ
ส่วนที่ ๔ เก็บไว้ใช้ในยามอันตราย (ยามเจ็บป่วย บาดเจ็บ ทำงานไม่ไหว)
เมื่อทำให้ร่างกายปราศจากกรรมอันลามก ๑๔ ประการแล้วพระพุทธองค์ก็ทรงสอน เรื่องการไหว้ทิศหรือการปกปิดทิศไม่ให้ได้รับภัยอันตรายทั้ง ๖ แก่สิงคาลกคฤหบดีบุตรอีกครั้ง โดยแสดงว่า
“...ท่านพึงทราบทิศ ๖ เหล่านี้ คือ พึงทราบมารดาบิดาว่าเป็นทิศเบื้องหน้า อาจารย์เป็นทิศเบื้องขวา บุตรและภรรยาเป็นทิศเบื้องหลัง มิตรและอำมาตย์เป็นทิศเบื้องซ้าย ทาสและกรรมกรเป็นทิศเบื้องต่ำ สมณพราหมณ์เป็นทิศเบื้องบน...”
(พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค ข้อที่ ๑๙๘ หน้าที่ ๑๔๖)
พระพุทธองค์ยกย่องมารดาบิดาให้เป็นทิศเบื้องหน้าเพื่อให้บุตรหรือลูกทำการบำรุงมารดาบิดาด้วย ๕ สถาน คือ
๑. ท่านเลี้ยงเรามาโตแล้วให้เลี้ยงท่านตอบ
๒. รับทำกิจ การงานของท่าน
๓. ช่วยดำรง รักษาวงศ์ตระกูลไม่ให้เสื่อมเสีย
๔. ปฏิบัติตัวดีให้เหมาะสมที่จะรับทรัพย์มรดกจากท่าน
๕. เมื่อท่านล่วงลับดับขันธ์แล้ว ทำบุญอุทิศถวายให้ท่าน
บทบาทของมารดาบิดาผู้เป็นทิศเบื้องหน้า ควรแสดงความอนุเคราะห์แก่บุตรธิดา ๕ สถาน คือ
๑. สอนให้งดเว้นจากการทำความชั่ว
๒. สอนให้ตั้งอยู่ในคุณความดี
๓. ส่งเสริมให้ได้รับการศึกษาศิลปวิทยาแขนงต่าง ๆ
๔. หาภรรยา (สามี) ที่มีความเหมาะสมให้
๕. มอบทรัพย์สมบัติให้ในสมัย (ในเวลาที่สมควร)
พระพุทธองค์ทรงแสดงรายละเอียดของทิศเบื้องต่าง ๆ จนครบทุกประการ (ไม่ขอกล่าวถึงทิศอื่น ๆ ในที่นี้) และทรงสรุปตอนท้ายประกอบธรรมเครื่องยึดเหนี่ยวน้ำใจในโลกอีก ๑ หมวดคือ
๑. การให้ (ทาน)
๒. การเจรจาไพเราะ(ปิยวาจา)
๓. การประพฤติให้เป็นประโยชน์(อัตถจริยา)
๔. ความเป็นผู้มีตนเสมอในธรรมทั้งหลาย ในคนนั้น ๆ
ตามควร(สมานัตตตา)
ธรรมดังกล่าวเปรียบเหมือนกับสลักรถ(นอตยึดล้อ)อันแล่นไปอยู่ มารดาบิดาก็ควรมีธรรมดังกล่าวนี้ ถ้าไม่มีก็จะไม่ได้รับความนับถือและการบูชาจากบุตร ถ้าใครปฏิบัติตามก็จะได้รับความเป็นใหญ่และการสรรเสริญจากสาธารณชนในสังคม
สิงคาลกคฤหบดีบุตรเมื่อฟังธรรมจบแล้วก็แสดงตนเป็นอุบาสกนับถือพระรัตนตรัยเป็นสรณะหรือเป็นที่พึ่งตลอดชีวิต
บทบาทหน้าที่ของมารดาบิดาที่มีต่อลูก และหน้าที่ของลูกที่มีต่อแม่พ่อ จึงไม่ใช่เรื่องใหม่แต่อย่างใด พระพุทธองค์ทรงแสดงชี้แจงแนะนำหลักใหญ่ ๆ เอาไว้ให้ชาวพุทธมาตั้งนานแล้ว
สิ่งไหนที่ แม่เห็น เป็นสิ่งชั่ว
ผู้คนทั่ว เขตคาม ห้ามกันไว้
แม่คอยสอน ลูกน้อย ผู้กลอยใจ
ห้ามมิให้ กระทำ ด้วยต่ำทราม
(ห้ามจากความชั่ว)
แม่พร่ำสอน ให้ทำ ตามพระศาสน์
ตามพระบาท ศาสดา ศรัทธาสยาม
ให้คิดดี ทำดี วจีงาม
ทุกทุกยาม อย่าท้อ สู้ต่อไป
(ให้ตั้งอยู่ในความดี)
แม่ส่งเสริม ให้ลูก มีความรู้
เพื่อเชิดชู เกียรติศักดิ์ สมสมัย
ให้เป็นปราชญ์ ที่ฉลาด กว่าใครใคร
ทุ่มเทให้ ทุกอย่าง ลูกสร้างตน
(ให้ศึกษาศิลปวิทยา)
แม่คอยดู คู่ครอง หมายปองจิต
ที่ลูกพิศ เพ่งเขา ว่าน่าสน
เป็นคนดี ที่ใจ ใสสกนธ์
หรือเป็นคน มุ่งร้าย หมายเงินทอง
ถ้าเป็นคน ไม่ดี มีตราบาป
แม่กำราบ ป้องไว้ ภัยทั้งผอง
หากเป็นคน เชื่อใจได้ ให้รับรอง
ทั้งแต่งดอง ผูกแขน แทนยินดี
(หาภรรยา(สามี)ที่สมควรให้)
แม่เห็นลูก มีเจ้าของ ครองคู่แล้ว
มอบแหวนแก้ว เงินทอง แก่สองศรี
สร้างฐานะ ครอบครัว ชั่วอย่ามี
มุ่งแต่ดี เกียรติยศ ปรากฏไกล.
(มอบทรัพย์ให้ในสมัย)
ป.ล. การเขียนบันทึกของผมเมื่ออ่านแล้วอาจสะดุด หยุดระยะความคิด ทำให้ไม่ต่อเนื่อง สาเหตุอันเนื่องมาจากการใช้เวลาในการเขียนหลายครั้งและหลายวันเพราะยุ่งกับการทำธุรกิจส่วนตัว
ความเห็น (8)
สวัสดีค่ะ
ขอบคุณมากนะคะ บันทึกที่ดีมากๆค่ะ หากทุกครอบครัวปฏิบัติได้ก็เยี่ยมมากแต่คงเป็นไปไม่ได้ทั้งหมด แต่ถ้ามีการได้อ่าน ได้ทราบว่า หรือบอกกล่าว ด้วยวิธีใดก็แล้วแต่ได้บ้างตามที่เขียนทั้งหมดในบันทึกนี้ ให้กับชาวพุทธที่อาจไม่ทราบมาก่อนเลยว่า พระพุทธเจ้าสอนไว้ ฯ หากเป็นสมัยเมื่อก่อน วิชาศีลธรรม ยังมีบังคับให้เรียน แต่ปัจจุบันไม่มี แถมโรงเรียนดังๆหลายรร.ในไทย ก็ไม่ใช่พุทธก็มาก คนรุ่นหลังจึงไม่ทราบเลย หรือผู้ใหญ่รุ่นปัจจุบันก็ปฏิบัติได้ไม่หมด ความคิดต่างกันด้วยใช่ไหมค่ะ
ตามมาขอบคุณที่แวะไปทักทายและแสดงความเห็นค่ะ
ขอบคุณบันทึกดีๆบันทึกนี้ด้วยค่ะ
ทำมาค้าขายคล่อง เงินทองไหลมาเทมานะคะ
- มาชื่นชมการให้ธรรมเป็นทานชนะการให้ทั้งปวง พระสอนอย่างนั้นครับ
- อ่านถึงความเจ็บไข้ได้ป่วยจึงตามมาถึงนี่
- เรื่องของสังขารนี่ผมเพิ่งอ่านหนังสือจบอีกหนึ่งเล่ม
- "เมื่อเวรกรรมไล่ล่าดาราดัง" ปรียานุช ปานประดับ
- น่าอ่านมากครับ อ่านแล้วปลงขึ้นอีกนิด
- คำพระสอนเด่นชัดขึ้นในจิตมาก
- อยากให้แจ่มชัดเช่นนี้ตลอดกาล
- แต่........................................
สวัสดีครับคุณ กานดา น้ำมันมะพร้าว
ขอบคุณที่เข้ามาอ่านมาให้กำลังใจและร่วมแสดงความคิดเห็น
ผมอาจจะเข้ามาช้าไปมากเพราะไม่สบายเสียหลายวัน
พูดถึงเรื่องธรรมะ และเรื่องการศึกษากับธรรมะก็คงจะยาวครับ เป็นอะไรที่ใจไม่รักไม่ชอบก็คงไม่เข้าใจ และไม่เข้าวัยด้วย
ส่วนตัวแล้วเห็นว่า
1. ผู้ใหญ่ในบ้านเมืองไม่สนใจใฝ่ธรรมไม่สร้างนโยบายให้เกิดเป็น "รั้วของชาติ" กันก่อน
2. ข้าราชการ เช่น ครู ไม่ได้เป็นแม่แบบหรือแม่ปูที่ดี การดื่มเหล้า สูบบุหรี่ เล่นหวย มีให้เห็นกลาดเกลื่อน
3. กระแสการมี "กิ๊ก" ในวงราชการ การเมือง(ท้องถิ่น) มีให้เห็นกันมากขึ้น และถือเป็นค่านิยมเลียนแบบกันไปเกือบหมด
4. กลุ่มเยาวชน นักศึกษา เกิดการเลียนแบบผู้ใหญ่ เห็นว่าการมีแฟนหลายคน การมีอะไรกันก่อนแต่งไม่ผิดเป็น "สิทธิเสรีภาพ"
5. ครอบครัวไม่อบอุ่น แถวบ้านผม เด็ก วัยรุ่นจำนวนมากอยู่กับ ปู่ ย่า ตา ยาย เพราะพ่อแม่จะไปทำงานก่อสร้างหรืองานบริษัทกัน เกิดกระแสวัยรุ่นชายไม่ทำงาน ติดยา กินเหล้า ทะเลาะชกต่อยกันกับหมู่บ้านใกล้เคียง
6. ชาวบ้านหรือชุมชนไม่ค่อยจริงจังกับการกำราบเรื่อง ยาเสพติด การพนัน การมั่วสุมของวัยรุ่น "เกิดการลูบหน้าปะจมูก" ส่วนใหญ่ลูกชายคนมีตำแหน่งทางการปกครองก็จะเป็นกันเสียเอง
ปัญหามันก็เริ่มมาจากเบื้องบน ยันมาถึงเบื้องล่างแบบนี้แหละครับ ถ้าจะแก้ก็ต้องแก้มาตั้งแต่นโยบายหลักนั่นแหละ
สวัสดีครับคุณอักขนิช
ขอบคุณที่เข้ามาอ่านและให้กำลังใจนะครับ อาจะช้าไปสักนิดไม่ว่ากันนะคับ
สวัสดีครับkrupadee
ขอบคุณที่เข้ามาอ่านและให้กำลังใจเช่นกันครับ มีสิ่งใดดี ๆ ก็ร่วมแบ่งปันกันได้ครับ
ถึงผมจะเป็นพ่อค้า แต่ก็มีจิตสำนึกรักบ้านเกิด รักเด็ก เยาวชน ญาติ มิตร ครอบครัวมากครับ
ถ้ามีโอกาสทำสิ่งที่ดีต่อสังคมได้ผมจะรับทำและทำอย่างดีทันที
ขอบคุณครับ
สวัสดีครับ อาจารย์โสภณ เปียสนิท
ดีใจจังที่อาจารย์แวะมาชื่นชม และให้กำลังใจ ความจริงผมเขียนหลักธรรมสู้อาจารย์ไม่ได้หรอกครับ
ยังใหม่กับการศึกษาอยู่มาก แต่ก็อยากเขียนและแบ่งปันให้กับ "บางคน" "บางท่าน" ที่อยากอ่านธรรมะง่าย ๆ บ้าง
บางท่านที่ศึกษามาจนชำนาญแล้วก็อาจเข้ามาทบทวนและชี้แนะข้อคิดเห็นใน "บางสิ่ง" "บางอย่าง" ที่บกพร่องได้ครับ
ผมยินดีน้อมรับทั้งคำติ และคำชม เพื่อจะได้ปรับปรุงแนวทางและตนเองให้ดีขึ้นต่อไป
แม่อาจารย์สุขภาพดีแล้วนะครับ
ขอบคุณครับอาจารย์
รัก พ่อ แม่ พระ ในบ้าน เจ้าค่ะ