"ไม้ยืนต้น" ... (การเดินทางในจิตใจ : บทตริตรองชีวิตและธรรมชาติ)
หนังสือ "การเดินทางในจิตใจ : บทตริตรองของชีวิตและธรรมชาติ" ของอาจารย์ธีรยุทธ บุญมี อดีตผู้นำนักศึกษาสมัยตุลา 16 ทำให้ผมไม่สามารถปล่อยหนังสือออกจากมือได้ ผมอ่านแล้วอ่านอีก อ่านหลายรอบ อ่านช้า ๆ เพื่อต้องการที่จะค้นพบความหมายอะไรบางอย่างที่อยู่ในใจหนังสือเล่มนี้
ปกติ ผมไม่เคยเห็นอาจารย์ธีรยุทธเขียนหนังสือประเภทนี้ ส่วนใหญ่เป็นวิเคราะห์การเมืองที่ลุ่มลึก แต่ความเป็นชีวิตและธรรมชาตินั้น เล่มนี้คือเล่มแรกที่ผมเห็น
อาจารย์พูดถึงเรื่อง ไม้ยืนต้น - ทางบนภูเขา - ความว่างเปล่ากับชีวิตบนทุ่งหญ้าทัสส็อค - แสงบนแม่น้ำเงา - ความสงบในลมหนาว - ฝน - สวนหินในเกียวโต - แกรนิตและปุ่มสน - ทางเดินของชีวิต - ฝน กับความหลัง - คนรักธรรมชาติ - การแสวงหาความจริงสุดท้าย
ผมเสพทุกบท ผมรักทุกเรื่อง ไม่รู้ว่านี่คือสิ่งที่เป็นตัวตนของผมหรือไม่ แต่ผมซาบซึ้งในสิ่งที่อาจารย์ได้เขียนถึง อาจารย์เหมือนเขียนแทนใจ แทนความรู้สึกที่ผมอยากเขียนมานาน แต่ความลุ่มลึก ผมยังห่างจากอาจารย์อีกหลายร้อยปี
เมื่ออ่านเป็นคำต่อคำ ประโยคต่อประโยค หลายคำหลายประโค ทำให้ผมคิดถึงท่าน "หนานเกียรติ" ผมคิดถึงคุณ "แผ่นดิน" ตัวตนของทั้งสองท่านนี้ ส่วนหนึ่งอยู่ในคำบางคำ ประโยคบางประโยค
งดงามและลุ่มลึกเหลือเกินครับ
ลองอ่านสักบทนะครับ ...
ไม้ยืนต้น
สมัยอยู่ในป่า ผมชอบนั่งบนสันภู เหม่อมองดูระลอกคลื่นของขุนเขาที่คล้ายแผ่วพลิ้วไปตามเหลื่อมเงาของแสง และผมก็ได้ข้อสังเกตประการหนึ่ง
ต้นไม้ที่อยู่บนสันภู ส่วนมากมีขนาดไม่สูงใหญ่นัก ขนาดของมันจะพองามและมักจะบิดงอ เปลือกผิวหยาบกร้านและแตกปริเป็นส่วนใหญ่
ต้นไม้จะบอกกับเราว่า เมื่ออยู่สูงแล้ว ก็ไม่จำเป็นต้องทำตัวให้สูงตาม เพราะภาระที่สำคัญคือ การยืนต้านเม็ดฝนและลมแรง
ต้นไม้สูงที่ผมเห็น กลับเป็นต้นยางสีขาวนวลและมะเคี่ยนใหญ่สีดำคล้ำเพราะมันมักอยู่ตามหุบเขาลึก จำเป็นต้องผลักลำต้นให้สูงขึ้นมารับแสงแดด
ในป่าไม่ค่อยมีสีสันเท่าไหร่แต่บางช่วงก็จะเห็นต้นงิ้วออกดอกสีแดง กับต้นเสี้ยวสีขาวโพลนเต็มต้น ต้นไม้เหล่านี้มีไม่มากนัก มันอยู่กระจายเป็นช่วง ๆ ให้เราเห็นพองาม ดูเหมือนป่าจะบอกเราว่า สิ่งที่มีคุณค่านั้นจะอยู่ที่ใดก็สามารถแสดงเอกลักษณ์ของมัน เพื่อดำรงคุณค่าเกื้อกูลต่อส่วนรวมได้เหมือนกัน ไม่ว่าจะเป็นต้นไม้เล็กบนสันภู ต้นยาง หรือดอกเสี้ยว
ดูเหมือนจะเป็นเฮอร์มานน์ เฮสเส ผู้เขียน สิทธารถะ ที่เคยกล่าวไว้นานแล้วว่า "ต้นไม้เป็นครูที่ดีที่สุด" ต้นไม้เก็บบันทึกประวัติศาสตร์ทั้งชั่วชีวิตของตนไว้อย่างซื่อสัตย์ ไม่ซ่อนเร้นปิดบัง
ไม้ก่อ เปลือกบางแต่หยาบกร้าน แตกเป็นริ้วยาวเป็นแห่ง ๆ เพราะลมกรรโชกบนสันเขา
ไม้สน เปลือกเป็นเกล็ดแห้งซ้อนเป็นชั้น กิ่งก้านคดงอ คู้ตัวสู้กับความหนาวและลมแรง
ต้นไม้เวลาถูกโค่น วงปีของมันจะบ่งบอกถึงความร้อนความหนาว ความเจ็บไข้ อิ่ม หิว ความแห้งแล้ง และความทุกข์สุขทุกอย่างไว้หมด ต้นไม้ก็คล้ายกับคน หากอิ่มเกินไป สุขเกินไป เนื้อของมันก็จะหลวมไม่เป็นแก่น ตรงกันข้าม ไม้ที่แกร่ง มีค่า มีสง่าราศี มักเติบโตในที่กันดาร ห่างไกล วงปีของมันเรียงเป็นระเบียบ แต่อัดแน่นคล้ายแต่ละปีขอให้มีที่แทรกตัวอยู่ได้ก็พอ
วงปีของไม้ยูคาลิปตัสนั้น แต่ละวงกว้างเกือบจะสองนิ้ว สองนิ้วหากเป็นต้นไม้แก่นตามพงไพร อาจเรียงวงปีลงได้ถึงยี่สิบสามสิบวง เพราะพวกเขาไม่ได้สำลักชีวิต หากซึมซับชีวิตเข้าไปอย่างสุขุม
สนเกี๊ยะที่มีอยู่คลาคล่ำบนสันภูหวด ภูแวในจังหวัดน่าน หรือดอยลังกาในเชียงใหม่ หากมันโตในที่ที่มีโขดหินขรุขระ เนื้อหินทรายสีแดงยังแน่นไม่ป่นหักเป็นผง เนื้อในของมันจะอิ่มด้วยน้ำมันสน จนบางครั้งเป็นไขสีเหลืองนวลเหมือนสีผึ้งบนริมฝีปากสาวเหนือโบราณ
ผมมีแก่นไม้คุณฑีสีดำอยู่ท่อนหนึ่ง ไม้นี้มีเฉพาะภาคใต้และหาได้ค่อนข้างยาก จนเชื่อกันว่าหากกินเข้าไปแล้วจะคงกระพันชาตรี เนื้อของมันอัดแน่นจนเส้นไม้โก่งงอ ผมชอบเอามือเคาะจนพอเจ็บ ให้ได้สัมผัสความแกร่งของมันเวลาท้อแท้หรือผิดหวัง
ต้นไม้ในป่าหนึ่ง ๆ มีเป็นล้านเป็นแสน มันมีวิถีทางขยายวงศ์วานว่านเครือต่าง ๆ กันไป ดอกหญ้าป่าหลายชนิดคล้ายหญ้าเจ้าชู้ จะเกาะติดคนหรือสัตว์ไปตามที่ต่าง ๆ อย่างไม่จำกัด เก้งหรือกวางชอบกินลูกมะกอกป่าสุกเป็นชีวิตจิตใจ มันค่อย ๆ เคี้ยวกินนานเป็นชั่วโมงสองชั่วโมง แล้วค่อย ๆ ลัดลงไปดื่มกินน้ำในลำห้วยก่อนจะเตร็ดเตร่ไปหาที่นอน ซึ่งอาจจะไกลออกไปอีกหนึ่งหรือสองภู ที่ที่มันนอนซึ่งมักจะเป็นที่ที่มันถ่าย อาจเป็นแหล่งที่มะกอกต้นใหม่งอกงามขึ้นมา
ต้นไม้ไม่รู้ว่า พ่อแม่ของมันอยู่ที่ไหน และลูกหลานของมันจะไปเติบโตในที่ใด
สิ่งเดียวที่ทำให้มันดำรงชีวิตอยู่ได้ก็คือ ศรัทธา
มันมั่นใจว่า หลังจากลมพัดแรงและมีเสียงฟ้าร้อง ย่อมจะมีฝนตามมา
มันมั่นใจว่า หลังแดดจ้า ย่อมมีค่ำคืนและน้ำค้างที่ชุ่มเย็น
ผมจึงถือเอาต้นไม้เป็นครู เป็นแบบอย่างที่ดีให้กับคน เวลาท้อแท้กับการงานหรือขมขื่นกับชีวิต
ไม้ยืนต้น
ไม่ว่าจะอยู่ที่ใด มันจะพยายามยืดตัวตรงอยู่เสมอ
ไม้เล็กอาจจะเอนลำต้น แต่พอพ้นเงาไม้ใหญ่ มันจะเสียดตัวตรงขึ้นไป
แต่ที่สำคัญคือ ไม้ยืนต้นมีรากแก้ว
ไม่ว่าต้นไม้จะขึ้นที่หลังเขา หุบห้วย หรือบนหน้าผา รากแก้วของมันจะแทงดิ่งตรงไปที่จุดศูนย์กลางของโลกเสมอ
คล้ายกับมันรู้ว่ามันอยู่ตรงไหนของโลก
และคล้ายจะบอกว่า แม้มันจะไม่รู้หนทางเบื้องหน้าจะไปยังเท่าใด
แต่มันก็รู้และมั่นคงต่อแผ่นดินที่มันเติบใหญ่มา
ไม้ยืนต้น หนังสือเฉพาะกิจ กลุ่มเพื่อนพ้องน้องพี่
ธันวาคม 2533
...........................................................................................................................................................
ผมรักอิสรภาพ ผมรักการเดินทางด้วยขาสองข้าง ผมชอบออกไปดูโลกใหม่มากกว่าการดูโลกเดิม ๆ ทุก ๆ วัน เหมือนคนขี้เกียจในกระแสหลัก แต่ไม่เคยชอบกระแสหลัก หลายครั้งผมทวนกระแส น้อยคนนักที่จะเข้าใจ หลายคนมักต่อว่าโดยคำต่อว่ายึดอัตตาตนเป็นหลัก ผมมักจะไม่แยแสกับคนเหล่านี้มากนัก ในเมื่อเขาว่ายเวียนไปตามกระแสนั้น ไม่คิดอะไรใหม่ ๆ วิ่งอยู่กรอบ นั่นคือเรื่องของเขา ไม่ใช่เรื่องผม
ผมดูโอหัง แต่ผมจริงใจ ผมไม่มีความจำเป็นใด ๆ สำหรับการที่จะสร้างภาพออกมาให้ตัวเองดูดี ดังนั้น คนรักเท่าผืนหนัง คนชังเท่าผืนเสื่อ ก็ไม่ใช่เรื่องที่หลบเลี่ยง
ผมตริตรองชีวิต มองธรรมชาติทุกวัน ผมชอบถามตัวเองและคิดใคร่ครวญเสมอ สิ่งที่ตนเองทำนั้นได้เบียดเบียนชีวิตหรือธรรมชาติบ้างหรือไม่
หนังสือเล่มนี้เติมเต็มความรู้สึกบางอย่างให้กับตัวผมเอง
ชีวิตของคนเราย่อมต้องการหาความหมายอะไรบางอย่างให้กับตัวเอง
เราค้นหาความหมายให้กับชีวิตของเราครั้งสุดท้ายเมื่อไหร่ครับ ?
หรือว่าเราปล่อยให้ชีวิตที่มีความหมายของเราเดินตามรอยเท้าของคนอื่น
บุญรักษา ทุกท่านนะครับ ;)
...........................................................................................................................................................
ขอบคุณหนังสือเพื่อชีวิต
ธีรยุทธ บุญมี. การเดินทางในจิตใจ : บทตริตรองชีวิตและธรรมชาติ. กรุงเทพฯ: สายธาร, 2550.
ความเห็น (16)
เหนื่อยเหมือนกันคะกว่าจะหยั่ง "รากแก้ว" ของตนเองได้
ไม้ยืนต้น
ไม่ว่าจะอยู่ที่ใด มันจะพยายามยืดตัวตรงอยู่เสมอ
ไม้เล็กอาจจะเอนลำต้น แต่พอพ้นเงาไม้ใหญ่ มันจะเสียดตัวตรงขึ้นไป
แต่ที่สำคัญคือ ไม้ยืนต้นมีรากแก้ว
- สวัสดีค่ะ
- ได้ข้อคิดดีๆมากเลยนะคะกับบันทึกนี้
- ลำดวนคิดว่าตัวเองกำลังเป็นไม้เล็กๆหรือไม้ยืนต้นกันแน่
- ในบางโอกาสทำตัวเหมือนไม้ยืนต้น
- แต่ในบ่อยๆครั้งเหมือนไม้เล็กๆที่พยายามชูช่อค่ะ
Every year in the last 20 years, I plant trees in a bush land ('mine' to look after).
But, in the last few years, I have this 'nagging' thought:
Am I sentencing these young trees to 'life imprisonment'?
The trees I have planted have to live and grow where I put them -- like it or not.
In nature, most of them would not come to be where they are today.
In a bushland (on the East coast of Dreamland), natives are often killed to make room for migrants.
Reading the passage of the book you kindly include, I feel I should not 'intervene' in the life and death of this bushland anymore. Against this non-intervention there are: droughts, bush fires, road rubbish and 'vermin' animals (rats, abandoned cats, dogs, rabbits and other exotic pets). To care for a piece of bushland now needs 'a re-definition' ;-) .
อาจารย์เทวดาคะ
ชอบที่บอกว่า "สิ่งเดียวที่ทำให้มันดำรงชีวิตอยู่ได้ก็คือ ศรัทธา "
หนังสือเล่มไหนอ่านจบแล้วส่งต่อมาให้ยืมอ่านบ้างดิคะ ^_^
สงสัยท่าน ศน.ลำดวน จะเป็นไม้ระดับกลางที่กำลังเจริญเติบโตเป็นไม้ใหญ่มั้งครับ
ขอบคุณมากครับ ;)...
โห มีส่งต่อเลยนะครับ นางฟ้า ชาดา ของผม 555
ประหยัดจัง ตังค์อยู่ครบอ่ะ 555
ได้ครับ หากมี ... แต่จะรับจริงไหม คุยกันหลังไมค์กันเลย
ขอบคุณมากครับ สำหรับ "ศรัทธา" ;)
ขยันอ่านจริงๆเน้อ
หุหุพี่เองสิงอยู่ท่ามกลางกองหนังสือทั้งที่โรงเรียนและบ้านแต่ไม่ค่อยได้จับหนังสืออ่านเพราะงานครูประถมรร.ขนาดเล็กจิ๋วมันเยอะม๊ากจนหมดอารมณ์อ่าน555
ทุกอย่างอยู่ที่ "ใจ" แหละครับ ผมบังเอิญชอบอ่าน เลยหยิบโน้น หยิบนี่มาอ่าน ทำให้ดูเหมือนมีเวลาที่จะอ่าน แต่งานก็เยอะแยะมากมายจนรู้สึกว่า เอ โน้นก็ยังไม่เสร็จ นี่ก็ยังไม่เสร็จ ;)
ขอบคุณครับ ;)...
ยอดเยี่ยมครับ เป็นบันทึกที่ดีและน่าติดตามครับผม
..ดีๆๆๆๆมากๆๆๆ...เจ้าค่ะ..ขอบพระคุณ...กับการแบ่งปัน..กับข้อความดีๆ..เจ้าค่ะ..ยายธี
ขอบคุณมากครับ ท่านอาจารย์ โสภณ เปียสนิท ;)...
จำนวนไม้ยมกของคุณ ยายธี สะท้อนความชอบอย่างจริงจังครับ
ขอบคุณมากครับ ;)...
อาจารย์น้องคะ ช่างเป็นความงาม ความลุ่มลึกในสิ่งที่อาจารย์นำมาแบ่งปันทั้งเนื้อหาสาระของหนังสือและสิ่งที่อาจารย์สะท้อนความคิดและตัวตนของอาจารย์ออกมาอย่างจริงใจ
เมื่อเราช้าลงเป็น สูดลมหายใจอย่างมีความรู้สึกอ่อนโยน รับรู้ธรรมชาติผ่านสัมผัสทั้งมวลของเราที่เชื่อมต่อโลกภายในกับภายนอก เราจะมองเห็นความจริงตามธรรมชาติที่ง่ายแต่มหัศจรรย์
สุขสันต์วัหยุดนะคะ
พี่นุช คุณนายดอกเตอร์ ครับ ;)...
ตัวตนของผม บางทีก็ยากจะค้นหาสำหรับบางคน ทั้ง ๆ ที่ความจริงอยู่ตรงหน้าของเขา โดยไม่เคยบิดเบือนความเป็นธรรมชาติในตัวเองเลย เพียงแต่ความยากน่าจะเป็นหัวใจที่ไม่เปิดรับ หูที่ไม่ยอมรับฟัง ตาที่มองไม่เห็น เช่นนั้นครับ
งานเขียนชิ้นนี้ ผมสามารถตอบตัวเองได้ว่า นี่คือสิ่งที่ผมฝันหาและอยากมีมุมมองที่ดำรงอยู่อย่างธรรมชาติ ธรรมชาติที่ง่ายและมหัศจรรย์อย่างที่พี่นุชได้เขียนไว้
ผมมีความสุขที่จะเดินช้าลง เดินอย่างเนิบ ๆ เฝ้ามองธรรมชาติอย่างตั้งใจ
สุขสันต์วันหยุดเช่นกันนะครับพี่นุช ;)...