การยอมรับนวัตกรรมการศึกษา

การยอมรับนวัตกรรมการศึกษา

ขั้นตอนการยอมรับนวัตกรรม (Adoption Process)

        ในการแพร่กระจายนวัตกรรมไปสู่สังคมนั้น  นวัตกรรมจะถูกนำไปใช้หรือยอมรับโดยบุคคล Rogers (1971 หน้า 100) ได้สรุปทฤษฎีและรายงานการวิจัยเกี่ยวกับขั้นตอนการยอมรับนวัตกรรม5 ขั้นตอน  ดังนี้คือ

        1.  ขั้นตื่นตัวหรือรับทราบ  (awareness)  เป็นขั้นแรกที่บุคคลรับรู้ว่ามีความคิดใหม่  สิ่งใหม่หรือวิธีปฏิบัติใหม่ๆ เกิดขึ้นแล้วนวัตกรรมมีอยู่จริง  แต่ยังไม่มีข้อมูลรายละเอียดของสิ่งนั้นอยู่

       2.  ขั้นสนใจ  (interest)  เป็นขั้นที่บุคคลจะรู้สึกสนใจในนวัตกรรมนั้นทันทีที่เขาเห็นว่าตรงกับปัญหาที่เขาประสบอยู่  หรือตรงกับความสนใจ และจะเริ่มหาข้อเท็จจริงและข่าวสารมากขึ้น โดยอาจสอบถามจากเพื่อนซึ่งได้เคยทดลองทำมาแล้ว  หรือเสาะหาความรู้จากผู้ที่เกี่ยวข้องกับนวัตกรรมนั้นเพื่อสนองตอบความอยากรู้ของตนเอง

        3. ขั้นประเมินผล (evaluation) ในขั้นตอนนี้บุคคลจะพิจารณาว่า นวัตกรรมนั้นจะมีความเหมาะสมกับเขาหรือไม่  จะให้ผลคุ้มค่าเพียงใด  หลังจากที่ได้ศึกษานวัตกรรมนั้นมาระยะหนึ่งแล้ว  นวัตกรรมนั้นมีความยากและข้อจำกัดสำหรับเขาเพียงใด  และจะปรับให้เข้ากับสถานการณ์ได้อย่างไร  แล้วจึงตัดสินใจว่าจะทดลองใช้ความคิดใหม่ๆ นั้นหรือไม่

        4. ขั้นทดลอง (rtrail) เป็นขั้นตอนที่บุคคลได้ผ่านการไตร่ตรองมาแล้วและตัดสินใจที่จะทดลองปฏิบัติตามความคิดใหม่ๆ  ซึ่งอาจทดลองเพียงบางส่วนหรือทั้งหมด  การทดลองปฏิบัตินี้เป็นเพียงการยอมรับนวัตกรรมชั่วคราว  เพื่อดูผลว่าควรจะตัดสินใจยอมรับโดยถาวรหรือไม่

        5. ขั้นยอมรับปฏิบัติ (adoption) ถ้าการทดลองของบุคคลได้ผลเป็นที่น่าพอใจ  ก็จะยอมรับความคิดใหม่ๆ  อย่างเต็มที่และขยายการปฏิบัติออกไปเรื่อย ๆ  อย่างต่อเนื่อง   จนกระทั่ง

นวัตกรรมนั้นกลายเป็นวิธีการที่เขายึดถือปฏิบัติโดยถาวรต่อไป  ซึ่งถือเป็นขั้นสุดท้ายของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมอย่างถาวร

        ความรู้เกี่ยวกับกระบวนการยอมรับนี้ได้มีการนำแนวคิดไปใช้อย่างกว้างขวาง  โดยเฉพาะอย่างยิ่งการวางแผนโครงการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการนำเสนอ การใช้และการประเมินผลเทคโนโลยีใหม่ ๆ สำหรับคนกลุ่มต่างๆ

        ในวงการด้านการโฆษณาและประชาสัมพันธ์  เพื่อนำเสนอสิ่งใหม่ๆ  ให้กับกลุ่มเป้าหมายก็มีการประยุกต์กระบวนการยอมรับไปใช้กันอย่างกว้างขวาง  โดยเฉพาะอย่างยิ่งการนำเสนอ

สินค้าใหม่ๆ  ไปยังกลุ่มผู้ใช้สินค้า  มีการกำหนดยุทธวิธีในการใช้สื่อเป็นขั้นๆ  ให้สอดคล้องกับขั้นตอนการยอมรับแต่ละขั้นแต่ผลสำเร็จของการปฏิบัตินั้นมีมากน้อยเพียงใดยังไม่มีรายงานออกมาอย่างชัดเจน

        กระบวนการยอมรับทั้ง 5 ขั้นนี้ Rogers และ Shoemake ชี้ให้เห็นว่ายังมีข้อบกพร่องอยู่ในบางประการคือ

        1. กระบวนการยอมรับ  เป็นกระบวนการที่อธิบายเฉพาะในด้านบวก (Positive)  เท่านั้น  ซึ่งความจริงแล้วในขั้นสุดท้ายของกระบวนการ  เกษตรกรอาจจะไม่ยอมรับก็ได้  หากได้ทดลองปฏิบัติแล้วไม่ได้ผลหรือไม่ได้ผลคุ้มค่ากับการลงทุน

        2. กระบวนการยอมรับทั้ง 5 ขั้นนี้  ในความเป็นจริงแล้วอาจเกิดไม่ครบทุกขั้นตอนหรือบางขั้นตอนอาจเกิดขึ้นทุกระยะ เช่น ขั้นทดลองอาจจะไม่เกิดขึ้นเลย หรือขั้นประเมินผลอาจเกิดขึ้นได้ทุกระยะก็ได้

        3. ผลการวิจัยแสดงให้เห็นว่า การยอมรับปฏิบัติทั้ง 5 ขั้นนี้ ยังไม่ใช่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่ถาวรทีเดียว แต่เขาจะหาสิ่งอื่น ๆ หรือบุคคลยืนยันความคิดของเขา และถ้าหากว่าไม่ได้รับการยืนยันว่าสิ่งที่เขารับปฏิบัติตามแนวคิดใหม่นี้ถูกต้อง  เขาก็อาจจะเลิกล้มไม่ยอมรับความคิดนั้นก็ได้

        Rogers และ Shoemaker  จึงได้เสนอเครงสร้างใหม่  เรียกว่า  กระบวนการตัดสินใจนวัตกรรม (Innovation decision process)  ซึ่งประกอบไปด้วย 4 ขั้นตอน คือ

        1. ขั้นความรู้ (knowledge) เป็นขั้นตอนที่รับทราบว่ามีนวัตกรรมเกิดขึ้น  และหาข่าวสารจนเข้าใจในนวัตกรรมนั้น ๆ

        2. ขั้นชักชวน (persuasion)  เป็นขั้นตอนที่เกษตรกรมีทัศนคติต่อสิ่งใหม่ ๆ ในทางที่เห็นด้วยหรือไม่เห็นด้วยต่อ "นวัตกรรม" นั้น ๆ

        3. ขั้นตัดสินใจ (decision)  เป็นขั้นที่เกษตรกรสนใจเข้าร่วมกิจกรรมที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมแล้ว และตัดสินใจว่าจะรับนวัตกรรมนั้นหรือไม่ แต่การตัดสินใจนั้นยังไม่ถาวรอาจมีการเปลี่ยนแปลงได้ภายหลัง

        4. ขั้นยืนยัน (confirmation)  เป็นขั้นตอนสุดท้ายของกระบวนการ ซึ่งเป็นการหาข้อมูลมาสนับสนุนการตัดสินใจของเขา อาจมีระยะเวลายาวนาน จนกระทั่งยอมรับแนวความคิดใหม่ๆ ไปปฏิบัติเป็นการถาวรจริงๆ