จิตสงบรู้จักพอ

 ถ้าไม่มีขึ้นมีล การภาวนาของเรามันต้องมีขึ้นมีลงง มันอาจจะไม่สนุกอย่างนี้ สังเกตดูคนต่างชาติที่มาเที่ยวเมืองไทย ที่ไปทางอุบลนี้น้อย เพราะมันที่ราบไปเลย เขาชอบไปเชียงใหม่ เพราะมันมีขึ้นมีลง มีสวย ถ้าปฏิบัติของเรามันราบเรียบไปเลย มันคงจะไม่สนุก

            เราปฏิบัติอย่าไปคิดว่า การปฏิบัติเหมือนขึ้นบันไดไปสู่พระธาตุดอยสุเทพ มันขึ้นบันได มันดีขึ้นเรื่อย ๆ มันต้องมีขึ้นมีลงเหมือนข้ามเทือกภูเขา ไม่ใช่ข้ามเทือกภูเขา มีแต่สูงขึ้นสูงขึ้นตลอด มันต้องลงห้วยบ้าง มันจึงจะเป็นธรรมชาติ

            ฉะนั้น เมื่อจิตใจของเรารู้สึกกำลังเข้าที่ เราก็ไม่ประมาท เมื่อเรารู้สึกว่า จิตใจไม่สงบเหมือนแต่ก่อน เราก็ไม่ต้องไปตกใจมาก อย่าไปเอาสัญญา อย่าไปเอาความจำมาเบียดเบียนจิตใจเจ้าของ อย่างบางคนก็ยังบ่นถึงการนั่งสมาธิเมื่อสิบปีที่แล้ว ยี่สิบปีที่แล้ว โอ้ มันสงบพูดไม่ถูก โอ้ มันดีมากเลย แต่ทำไมตั้งแต่นั้นมา นั่งเมื่อไรมันก็ไม่เป็นอย่างนั้นเสียที เรียกว่าทรมานจิตใจ ด้วยสัญญา ด้วยประสบการณ์ในกาลก่อน

            ก็ธรรมดา หลาย ๆ ครั้งแรกที่ทำก็ได้ประสบการณ์ ก็เป็นที่ประทับใจ ต่อมามันก็เป็น ค่อย ๆ เป็นค่อย ๆ ไป มันเป็นอย่างไร เราก็ต้องยอมรับ เพราะความสงบอยู่ที่การยอมรับ

            ครูบาอาจารย์สอนให้เราปล่อยวางตามความเป็นจริง คำนี้มันฟังดี แต่ว่าทำยาก มันจึงมีความสงสัยว่า ถ้ายังปล่อยวางไม่เป็น จะทำอย่างไร อดทน อดทน อดทน อดทน สมมุติว่าเราอดทน อดทน อดทนแล้ว ต้องทำอย่างไรต่อ อดทน เมื่อไม่มีที่สิ้นสุดเลย อดทน

            อดทนคือ ไม่รังเกียจสิ่งที่น่ารังเกียจ ไม่เห็นร้ายในสิ่งที่ชวนให้เห็นร้าย ไม่ฝืนสิ่งที่เราแก้ไม่ได้ ไม่น้อยใจกับการที่จะต้องอยู่กับสิ่งที่ตัวเองไม่ชอบ อดทน ทำตัวเป็นเครื่องเผากิเลสอย่างยิ่ง

            เราใช้ความอดทนแล้วเราก็ได้กำไร บางคนใช้ความอดทนได้เครื่องเผากิเลสใหญ่เท่าวัดธาตุทองแล้วในห้าหกวัน แต่ก็ต้องใช้ไป เคลื่อนไป แล้วจึงจะได้ของดี

            นานมาแล้ว มีกษัตริย์องค์หนึ่ง มีลูกสาว เค้าก็เป็นเหมือนที่ถามถึงเมื่อกี้นี้ สวยด้วย แล้วก็เก่งด้วย แล้วก็ฐานะดีด้วย เพราะพ่อเป็นกษัตริย์ที่มีอันดับ แล้วก็อะไร ๆ มันดีหมด ที่นี้พวกเจ้าฟ้าชายทั้งหลายก็อยากจะแต่งงาน แต่ท่านพ่อต้องการลูกเขยที่เก่ง อดทน ฉลาด มีคุณธรรม ก็เลยให้เขาขุดบ่่อขึ้นมาหลายบ่อ แล้วให้พวกเจ้าฟ้าชายที่จะชิงเป็นสามีของเจ้าฟ้าหญิงคนนี้มาตักน้ำจากบ่อ แต่ละองค์ก็จะมีบ่อส่วนตัว ให้เขาตัก ตักน้ำจนกว่าจะได้ของดี แล้วได้ของดี เอาไปให้กษัตริย์ผู้เป็นพ่อ จะยกลูกสาวให้

            พวกเจ้าฟ้าชายเห็นแล้วก็ไม่ค่อยจะพอใจ ต้องตักน้ำ บางคนแอบให้สารถีช่วยตักให้ ตักน้ำขึ้นจากบ่อกี่ถังกี่ถังก็ไม่ได้อะไร มีแต่น้ำอย่างเดียว ก็ไม่นานก็เริ่มเบื่้อแล้ว ก็ทีแรกก็คิดว่า เจ้าฟ้าหญิงคนนี้สวยมาก แต่มันตักไป ที่จริงก็ไม่สวยเท่าไร ที่สวยกว่านี้ก็ยังมีอยู่ ไปหาที่ีอื่นดีกว่า ก็บางองค์ก็เก่ง ก็ตักกันเป็นชั่วโมง ชักสงสัยว่า เอ ถูกหลอกหรือเปล่า ไม่เห็นมีของดี มีแต่น้ำ ก็ค่อย ๆ หยุดไป กลับบ้านกันหมด เหลือแต่องค์เดียว องค์เดียวตักไป ตัดไป ระดับน้ำในบ่อก็น้อยลง น้อยลง น้อยลง น้อยลง จนกระทั่งแห้ง แห้งแล้วก็ยังไม่หยุด ตักขึ้นมา ตักทรายขึ้นมา โคลนขึ้นมา อยู่ในโคลนก็มี ได้พบเม็ดนึง เอาไปให้กษัตริย์ กษัตริย์ก็มั่นใจว่าคนนี้ใช้ได้ อดทน ไม่ท้อแท้ ทำงานจนกระทั่งได้ผล ได้ของดี เชื่อมั่นในการกระทำ เชื่อมั่นในตัวเอง ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค ได้ จะยกลูกสาวให้

ทีนี้เจ้าฟ้าชายคนนี้ก็บอกว่า ขอโทษครับ ผมเปลี่ยนใจแล้ว แต่ก่อนผมรู้สึกว่า ผมเป็นคนไม่เก่ง เคยคิดว่าจะบวชเป็นพระที่วัดป่านานาชาติ แต่ว่ากลัวจะทนไม่ได้ เพราะเขาตื่นเช้า แล้วก็ฉันมื้อเดียว บิณฑบาตก็เท้าเปล่า แต่วันนี้ การที่เราสู้กับงานนี้ก็ได้พิสูจน์กับตัวเองว่ามีคุณธรรมพอที่จะออกบวชได้แล้ว เรื่องลูกสาวไม่เอา แล้วก็ออกบวช แล้วก็ happily ever after 

            แต่งเอง

            ความอดทนเป็นเครื่องเผากิเลสอย่างยิ่ง อดทนต่อทุกขเวทนา อดทนต่อสิ่งที่ไม่ชอบ อดทนต่อคำพูดของคนอื่น ต้องใช้ความอดทนมาก อยู่ที่นี่ไม่ค่อยต้องใช้ตัวนี้ เพราะไม่ค่อยได้พูดกัน พอเราออกจากที่นี่แล้ว สิ่งที่จะกระทบกระทั่ง สิ่งที่จะก่อกวนความรู้สึกมากที่สุด ก็คือคำพูดของคนอื่น ก็ใช้ความอดทน

            ดังนั้นการปฏิบัติธรรมในชีวิตประจำวัน ปฏิบัติธรรมอย่างไร เขาพูดถากถางเสียดสี เราก็อดทน เนี่ย ได้ปฏิบัติธรรม เป็นการปฏิบัติธรรมที่มีผล มีผลดีมาก

            แต่ที่สำคัญก็คือ มีความอดทนต่อกิเลสตัวเอง การชักชวน การกระซิบในหู เหตุผลแปลกปลอมของกิเลส กิเลสนี่มันกระล่อนมาก มันมีอุบาย มีอกุศโลบายเยอะ ชวนให้เราหลง ชวนให้เราทำสิ่งที่ไม่ควรทำ พูดสิ่งที่ไม่ควรพูด คิดปรุงแต่งในสิ่งที่ทำให้จิตใจเศร้าหมอง งั้นเราเห็นแล้ว เราต้องอดทน นี่ความอดทนทำไมบางคนอดทนสูง บางคนอดทนน้อย คนหนึ่งคือความเคยชิน เพราะมันเคยนี่ ความเคยชินก็เป็นสังขาร คือ ถ้าเป็นคนที่ไม่เคยอดทน นั่นไม่ได้หมายความว่าเราต้องประทับตราตัวเองว่า เป็นคนไม่อดทนตลอดกาลนาน หากเป็นคนที่แต่ก่อนไม่เคยอดทน ตั้งใจว่า ต่อจากนี้เราจะเป็นผู้ที่พยายามเพิ่มความอดทนทุกวัน ทุกวัน คนที่ไม่ค่อยทนก็กลายเป็นคนที่อดทนได้ ถ้าเรามีตัวอย่างที่ดี มันก็ช่วยอีกแรงหนึ่ง

            อาตมามีบุญที่มีเพื่อนมีอาจารย์ที่มีความอดทนอย่างสูงมาก นั่นคือท่านอาจารย์ปัสสโน ญาติโยมหลายคนก็รู้จักท่าน ท่านเป็นคนอดทนมาก อดทนต่อทุกขเวทนา อาตมาจำได้ปีหนึ่ง ท่านเป็นนิ่วในไต ซึ่งมันทุกข์ทรมานมาก ท่านเป็นแล้ว ไม่มีเสียงร้อง ไม่มีอะไร ท่านก็ปกติ แต่ว่าหน้าท่านขาวซีดมากเลย แต่ท่านก็ยังสั่งลูกศิษย์ว่า คงต้องไปหาหมอแล้ว อดทนมาหลายชั่วโมง ก็คงไม่ถ่ายออกมาเอง คงจะต้องยอม ก็ครองผ้าปกติ เดินลงมาปกติ แต่เรารู้ว่า ทุกขเวทนาของท่านสูงมาก แต่ท่านก็ไม่บอกใคร แต่เราก็เห็นจากอาการของท่าน ถ้าเรามีกัลยาณมิตรที่มีความอดทนสูงอย่างนี้ เราก็จำไว้ มันก็เป็นกำลังใจกับตัวเอง

            อีกข้อหนึ่งในเรื่องความอดทน เราจะอดทนในเรื่องที่เราเชื่อว่า มีความหมาย ในบางเรื่องที่เราไม่อดทนเพราะไม่รู้จะทนทำไม แต่ถ้าเป็นเรื่องที่เราเห็นว่าสำคัญและมีความหมาย 

            บางทีเจอความอดทนที่ไม่เคยรู้เลยว่า มีอยู่ในตัวเอง ที่เห็นชัดคือมันต้องอดทนเพื่อลูก เพื่อคนที่เรารัก ทำไมเราอดทนได้เก่งมาก แสดงว่า ความอดทนต้องมีอยู่แล้ว ไม่ใช่ว่ามันเพิ่งจะเกิดในเหตุการณ์นั้น เวลานั้น มันต้องมีอยู่แล้ว เราก็ต้องพยายามเข้าถึงตัวนี้ และใช้ตัวนี้ในภาคปฏิบัติธรรม

จิตสงบรู้จักพอ

      

            ถ้าไม่มีขึ้นมีล การภาวนาของเรามันต้องมีขึ้นมีลงง มันอาจจะไม่สนุกอย่างนี้ สังเกตดูคนต่างชาติที่มาเที่ยวเมืองไทย ที่ไปทางอุบลนี้น้อย เพราะมันที่ราบไปเลย เขาชอบไปเชียงใหม่ เพราะมันมีขึ้นมีลง มีสวย ถ้าปฏิบัติของเรามันราบเรียบไปเลย มันคงจะไม่สนุก
            เราปฏิบัติอย่าไปคิดว่า การปฏิบัติเหมือนขึ้นบันไดไปสู่พระธาตุดอยสุเทพ มันขึ้นบันได มันดีขึ้นเรื่อย ๆ มันต้องมีขึ้นมีลงเหมือนข้ามเทือกภูเขา ไม่ใช่ข้ามเทือกภูเขา มีแต่สูงขึ้นสูงขึ้นตลอด มันต้องลงห้วยบ้าง มันจึงจะเป็นธรรมชาติ
            ฉะนั้น เมื่อจิตใจของเรารู้สึกกำลังเข้าที่ เราก็ไม่ประมาท เมื่อเรารู้สึกว่า จิตใจไม่สงบเหมือนแต่ก่อน เราก็ไม่ต้องไปตกใจมาก อย่าไปเอาสัญญา อย่าไปเอาความจำมาเบียดเบียนจิตใจเจ้าของ อย่างบางคนก็ยังบ่นถึงการนั่งสมาธิเมื่อสิบปีที่แล้ว ยี่สิบปีที่แล้ว โอ้ มันสงบพูดไม่ถูก โอ้ มันดีมากเลย แต่ทำไมตั้งแต่นั้นมา นั่งเมื่อไรมันก็ไม่เป็นอย่างนั้นเสียที เรียกว่าทรมานจิตใจ ด้วยสัญญา ด้วยประสบการณ์ในกาลก่อน
            ก็ธรรมดา หลาย ๆ ครั้งแรกที่ทำก็ได้ประสบการณ์ ก็เป็นที่ประทับใจ ต่อมามันก็เป็น ค่อย ๆ เป็นค่อย ๆ ไป มันเป็นอย่างไร เราก็ต้องยอมรับ เพราะความสงบอยู่ที่การยอมรับ
            ครูบาอาจารย์สอนให้เราปล่อยวางตามความเป็นจริง คำนี้มันฟังดี แต่ว่าทำยาก มันจึงมีความสงสัยว่า ถ้ายังปล่อยวางไม่เป็น จะทำอย่างไร อดทน อดทน อดทน อดทน สมมุติว่าเราอดทน อดทน อดทนแล้ว ต้องทำอย่างไรต่อ อดทน เมื่อไม่มีที่สิ้นสุดเลย อดทน
            อดทนคือ ไม่รังเกียจสิ่งที่น่ารังเกียจ ไม่เห็นร้ายในสิ่งที่ชวนให้เห็นร้าย ไม่ฝืนสิ่งที่เราแก้ไม่ได้ ไม่น้อยใจกับการที่จะต้องอยู่กับสิ่งที่ตัวเองไม่ชอบ อดทน ทำตัวเป็นเครื่องเผากิเลสอย่างยิ่ง
            เราใช้ความอดทนแล้วเราก็ได้กำไร บางคนใช้ความอดทนได้เครื่องเผากิเลสใหญ่เท่าวัดธาตุทองแล้วในห้าหกวัน แต่ก็ต้องใช้ไป เคลื่อนไป แล้วจึงจะได้ของดี

            นานมาแล้ว มีกษัตริย์องค์หนึ่ง มีลูกสาว เค้าก็เป็นเหมือนที่ถามถึงเมื่อกี้นี้ สวยด้วย แล้วก็เก่งด้วย แล้วก็ฐานะดีด้วย เพราะพ่อเป็นกษัตริย์ที่มีอันดับ แล้วก็อะไร ๆ มันดีหมด ที่นี้พวกเจ้าฟ้าชายทั้งหลายก็อยากจะแต่งงาน แต่ท่านพ่อต้องการลูกเขยที่เก่ง อดทน ฉลาด มีคุณธรรม ก็เลยให้เขาขุดบ่่อขึ้นมาหลายบ่อ แล้วให้พวกเจ้าฟ้าชายที่จะชิงเป็นสามีของเจ้าฟ้าหญิงคนนี้มาตักน้ำจากบ่อ แต่ละองค์ก็จะมีบ่อส่วนตัว ให้เขาตัก ตักน้ำจนกว่าจะได้ของดี แล้วได้ของดี เอาไปให้กษัตริย์ผู้เป็นพ่อ จะยกลูกสาวให้
            พวกเจ้าฟ้าชายเห็นแล้วก็ไม่ค่อยจะพอใจ ต้องตักน้ำ บางคนแอบให้สารถีช่วยตักให้ ตักน้ำขึ้นจากบ่อกี่ถังกี่ถังก็ไม่ได้อะไร มีแต่น้ำอย่างเดียว ก็ไม่นานก็เริ่มเบื่้อแล้ว ก็ทีแรกก็คิดว่า เจ้าฟ้าหญิงคนนี้สวยมาก แต่มันตักไป ที่จริงก็ไม่สวยเท่าไร ที่สวยกว่านี้ก็ยังมีอยู่ ไปหาที่ีอื่นดีกว่า ก็บางองค์ก็เก่ง ก็ตักกันเป็นชั่วโมง ชักสงสัยว่า เอ ถูกหลอกหรือเปล่า ไม่เห็นมีของดี มีแต่น้ำ ก็ค่อย ๆ หยุดไป กลับบ้านกันหมด เหลือแต่องค์เดียว องค์เดียวตักไป ตัดไป ระดับน้ำในบ่อก็น้อยลง น้อยลง น้อยลง น้อยลง จนกระทั่งแห้ง แห้งแล้วก็ยังไม่หยุด ตักขึ้นมา ตักทรายขึ้นมา โคลนขึ้นมา อยู่ในโคลนก็มี ได้พบเม็ดนึง เอาไปให้กษัตริย์ กษัตริย์ก็มั่นใจว่าคนนี้ใช้ได้ อดทน ไม่ท้อแท้ ทำงานจนกระทั่งได้ผล ได้ของดี เชื่อมั่นในการกระทำ เชื่อมั่นในตัวเอง ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค ได้ จะยกลูกสาวให้ทีนี้เจ้าฟ้าชายคนนี้ก็บอกว่า ขอโทษครับ ผมเปลี่ยนใจแล้ว แต่ก่อนผมรู้สึกว่า ผมเป็นคนไม่เก่ง เคยคิดว่าจะบวชเป็นพระที่วัดป่านานาชาติ แต่ว่ากลัวจะทนไม่ได้ เพราะเขาตื่นเช้า แล้วก็ฉันมื้อเดียว บิณฑบาตก็เท้าเปล่า แต่วันนี้ การที่เราสู้กับงานนี้ก็ได้พิสูจน์กับตัวเองว่ามีคุณธรรมพอที่จะออกบวชได้แล้ว เรื่องลูกสาวไม่เอา แล้วก็ออกบวช แล้วก็ happily ever after แต่งเองความอดทนเป็นเครื่องเผากิเลสอย่างยิ่ง อดทนต่อทุกขเวทนา อดทนต่อสิ่งที่ไม่ชอบ อดทนต่อคำพูดของคนอื่น ต้องใช้ความอดทนมาก อยู่ที่นี่ไม่ค่อยต้องใช้ตัวนี้ เพราะไม่ค่อยได้พูดกัน พอเราออกจากที่นี่แล้ว สิ่งที่จะกระทบกระทั่ง สิ่งที่จะก่อกวนความรู้สึกมากที่สุด ก็คือคำพูดของคนอื่น ก็ใช้ความอดทน
            ดังนั้นการปฏิบัติธรรมในชีวิตประจำวัน ปฏิบัติธรรมอย่างไร เขาพูดถากถางเสียดสี เราก็อดทน เนี่ย ได้ปฏิบัติธรรม เป็นการปฏิบัติธรรมที่มีผล มีผลดีมาก
            แต่ที่สำคัญก็คือ มีความอดทนต่อกิเลสตัวเอง การชักชวน การกระซิบในหู เหตุผลแปลกปลอมของกิเลส กิเลสนี่มันกระล่อนมาก มันมีอุบาย มีอกุศโลบายเยอะ ชวนให้เราหลง ชวนให้เราทำสิ่งที่ไม่ควรทำ พูดสิ่งที่ไม่ควรพูด คิดปรุงแต่งในสิ่งที่ทำให้จิตใจเศร้าหมอง งั้นเราเห็นแล้ว เราต้องอดทน นี่ความอดทนทำไมบางคนอดทนสูง บางคนอดทนน้อย คนหนึ่งคือความเคยชิน เพราะมันเคยนี่ ความเคยชินก็เป็นสังขาร คือ ถ้าเป็นคนที่ไม่เคยอดทน นั่นไม่ได้หมายความว่าเราต้องประทับตราตัวเองว่า เป็นคนไม่อดทนตลอดกาลนาน หากเป็นคนที่แต่ก่อนไม่เคยอดทน ตั้งใจว่า ต่อจากนี้เราจะเป็นผู้ที่พยายามเพิ่มความอดทนทุกวัน ทุกวัน คนที่ไม่ค่อยทนก็กลายเป็นคนที่อดทนได้ ถ้าเรามีตัวอย่างที่ดี มันก็ช่วยอีกแรงหนึ่ง
            อาตมามีบุญที่มีเพื่อนมีอาจารย์ที่มีความอดทนอย่างสูงมาก นั่นคือท่านอาจารย์ปัสสโน ญาติโยมหลายคนก็รู้จักท่าน ท่านเป็นคนอดทนมาก อดทนต่อทุกขเวทนา อาตมาจำได้ปีหนึ่ง ท่านเป็นนิ่วในไต ซึ่งมันทุกข์ทรมานมาก ท่านเป็นแล้ว ไม่มีเสียงร้อง ไม่มีอะไร ท่านก็ปกติ แต่ว่าหน้าท่านขาวซีดมากเลย แต่ท่านก็ยังสั่งลูกศิษย์ว่า คงต้องไปหาหมอแล้ว อดทนมาหลายชั่วโมง ก็คงไม่ถ่ายออกมาเอง คงจะต้องยอม ก็ครองผ้าปกติ เดินลงมาปกติ แต่เรารู้ว่า ทุกขเวทนาของท่านสูงมาก แต่ท่านก็ไม่บอกใคร แต่เราก็เห็นจากอาการของท่าน ถ้าเรามีกัลยาณมิตรที่มีความอดทนสูงอย่างนี้ เราก็จำไว้ มันก็เป็นกำลังใจกับตัวเอง
            อีกข้อหนึ่งในเรื่องความอดทน เราจะอดทนในเรื่องที่เราเชื่อว่า มีความหมาย ในบางเรื่องที่เราไม่อดทนเพราะไม่รู้จะทนทำไม แต่ถ้าเป็นเรื่องที่เราเห็นว่าสำคัญและมีความหมาย             บางทีเจอความอดทนที่ไม่เคยรู้เลยว่า มีอยู่ในตัวเอง ที่เห็นชัดคือมันต้องอดทนเพื่อลูก เพื่อคนที่เรารัก ทำไมเราอดทนได้เก่งมาก แสดงว่า ความอดทนต้องมีอยู่แล้ว ไม่ใช่ว่ามันเพิ่งจะเกิดในเหตุการณ์นั้น เวลานั้น มันต้องมีอยู่แล้ว เราก็ต้องพยายามเข้าถึงตัวนี้ และใช้ตัวนี้ในภาคปฏิบัติธรรม

อ่านสาระดีดีต่อได้ที่ http://www.vcharkarn.com/varticle/42103

[สาธุ อนุโมทามิ]

ความอดทนทนอะไรได้อย่างนั้น   ทนนานวันอุตสาหะจะเกิดผล

กิเลสก่อพอใจใฝ่มืดมน               จึงเวียนวนเกียจคร้านการฝึกตัว