สระน้ำศักดิ์สิทธิ์แห่งเมืองร้อยเอ็ด
สระน้ำมงคลเมือง สระน้ำเป็นปัจจัยสำคัญของชาวอีสานเป็นอย่างยิ่ง เพราะชาวอีสานแล้งมากเมื่อเข้าสู่ฤดูหนาวและร้อน ฉะนั้นภูมิปัญญาของปราชญ์โบราณการรักษาบ่อน้ำให้คงอยู่ด้วยดีก็คือ การเคารพว่าบ่อนั้นศักดิ์สิทธิ์คนก็จะกลัวไม่กล้าเอาน้ำมาก เอาแต่พอใช้ น้ำก็พอใช้จ่ายกัน บางแห่งเป็นความศักดิ์สิทธ์โดยตำนานที่เล่าขนานกันมา
สระน้ำในร้อยเอ็ดถือว่าเป็นสระศักดิ์สิทธิ์ระดับประเทศ เพราะเมื่องานราชาภิเษก
รัชกาลที่ 9 ก็ได้อัญเชิญน้ำศักดิ์สิทธิ์จาก 19 จังหวัดทั่วไทย ร้อยเอ็ดเป็นเมืองหนึ่งที่ต้องส่ง
น้ำศักดิ์สิทธิ์เข้าพระบรมมหาราชวังเพื่อทำพิธีราชาภิเษก โดยใช้ทำเป็นน้ำพระพุทธมนต์และใช้สรงอาบ
สระน้ำศักดิ์สิทธิ์ของชาวร้อยเอ็ดมีความสำคัญละซ่อนเร้นไปด้วยตำนานอันแปลกพิศดารเป็นฉนวนให้เกิดข้อพิพาททางตำนานหลายครั้ง
ในปัจจุบัน หากถามชาวร้อยเอ็ดว่าสระน้ำศักดิ์สิทธิ์มีหรือไม่ อยู่ที่ใดนั้น น้อยนักที่จะทราบและสามารถที่จะตอบได้อย่างถูกต้องครบทั้งหมด เพราะเมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลงยุคสมัยและ
วัฒนธรรมสระน้ำเหล่านั้นตกอยู่ในสภาพสระน้ำธรรมดาที่ใช้เลี้ยงปลาเท่านั้น
สระน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์มีทั้งหมด 5 สระด้วยกันคือ สระแก้ว สระทอง สระบริสุทธิ์(สระเงิน) สระประเสริฐสงคราม และสระชัยมงคล และยังมีสระน้ำสำคัญที่ควรศึกษาคือ สระฮาง
1. สาแก้ว, สระแก้ว เป็นสระน้ำจืดขนาด 10 x 20 เมตร มีการก่อตั้งวัดที่ริมน้ำนั้นใช้ชื่อวัดว่า วัดสระแก้ว สรนี้เป็นสระที่มีมาแต่โบราณ อยู่ใกล้กับสระฮางซึ่งห่างกันไม่ถึง 50 เมตร แต่ที่น่าแปลกคือน้ำคนละสีและนำที่สระแก้วไม่เคยแห้งเหือดเลย เป็นสระศักดิ์สิทธิ์ที่น้อยคนจะรู้ว่าอยู่ที่ใน ปัจจุบันอยู่ในบริเวณวัดเพราะวัดได้สร้างกำแพงล้อมเอาสระเป็นอาณาเขตวัดด้วย
2. สาทอง, สระทอง เป็นสระน้ำจืด สันนิษฐานว่า น่าจะขุดหลังสร้างวัดแล้วเสร็จเพราะตามคติโบราณอีสานเมื่อสร้างวัดต้องขุดสระเพื่อประโยชน์ใช้สอยของพระสงฆ์ จากหลักฐานที่วัดนี้แต่เดิมเรียกวัดพระสังกัจจายน์เพราะมีพระสังกัจจายน์สมัยโบราณ(น่าจะตั้งมาพร้อมการสร้างวัดในครั้งนั้น)เป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของชาวจังหวัดร้อยเอ็ดด้วย สระทองจึงมีความสำคัญเป็นอันดับต้นของสระน้ำสำคัญของเมืองร้อยเอ็ด
3.สาบริสุทธิ์, สระบริสุทธิ์ (สระเงิน) เป็นสระน้ำจืดกลางเกาะบึงพลาญชัย เป็นสระขนาดเล็ก ข้าพเจ้าสันนิษฐานว่าน่าจะมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า สระเงิน เพราะโดยอดีตโบราณแล้วของมงคลคือ แก้ว เงิน ทอง จึงน่าจะมีชื่อนี้ดังว่าเงินมีสีขาวบริสุทธิ์นั่นเอง แต่เดิมเมื่อมีการขุดลอกบึงพลาญชัยแล้ว จึงทำการขุดลอกสระบริสุทธิ์ด้วย จึงได้พบเสาหลักเมืองจมอยู่ที่ก้นสระ จึงทำการอัญเชิญมาปักที่โนนดินที่พูนให้สูงขึ้น ทำการบวงสรวงบัตรพลีเป็นเสาหลักเมืองร้อยเอ็ดเป็นที่สิงสถิตของเจ้าพ่อเมหศักดานุภาพหลักเมือง
4.สาปะเสิฐสงคาม, สระประเสริฐสงคราม เป็นสระน้ำจืดตั้งอยู่บริเวณด้านหลังของค่ายประเสริฐสงคราม มีความสำคัญเพราะเป็นสระน้ำประจำค่าย เข้าใจว่าเดิมเป็นศระที่ใช้ล้างดาบเมื่อไปทัพสงครามชนะแล้วและก่อนที่จะไปทัพ
5.สาซัยยะมงคุล, สระชัยมงคล เป็นสระน้ำจืดตั้งอยู่บริเวณวัดบึงพลาญชัย ซึ่งจากหลักฐานเป็นวัดเก่าแก่ สันนิษฐานว่าน่าจะตั้งมาพร้อมจึงหวัดร้อยเอ็ด ตั้งอยู่บริเวณที่เป็นทุ่งสนามรบ เมื่อทำการรบแล้วชนะจึงตั้งบ้านเมืองสาปชื่อว่า พะลานชัย หมายถึง ลานแห่งชัยชนะ สระน้ำคงจะขุดมาพร้อมวัด ซึ่งมีประวัติว่าเป็นวัดเก่าที่สร้างในสมัยทวารวดี โดยอาศัยจากชื่อวัดและใบเสมาที่อยู่รอบพระอุโบสถ คาดว่าแต่เดิมสระคงไม่กว้างใหญ่มากนัก ปัจจุบันทางวัดได้บูรณะขุดให้ลึกและกว้างขึ้นและมีการสร้างหอกลางน้ำเรียกว่า หอพระไตรมิ่งเมือง
สระน้ำสำคัญ
สระฮาง สระน้ำสำคัญของเมืองร้อยเอ็ดที่น่าที่จะทำการศึกษาทั้งทางด้านสังคมวิยาและมนุษย์วิทยา เพราะชุมชนที่สระฮางถือได้ว่าเป็นชุมชนโบราณที่มีการดำรงความเป็นอยู่แบบเดิมกล่าวกันว่า ชุมชนนี้มีลักษณะของคนที่เป็นคนลักเล็กขโมยน้อย เป็นคนที่ชอบเสพยา เป็นลักษณะที่ยังคงเป็นเช่นเดิมจะมีการเปลี่ยนแปลงก็บ้างเล็กน้อย ปัจจุบันชุมชนนี้ก็ยังเป็นชมชนใหญ่อยู่ แต่พฤติกรรมไม่สามารถบอกได้ว่าเป็นเช่นไร ซึ่งน่าจะดีขึ้นบ้าง แต่จากคำบอกเล่าของคนที่อยู่ใกล้เคียงชุมชนนี้ปรากฏว่ายังเป็นเช่นเดิมก็เป็นที่น่าศึกษาว่าเพราะเหตุใด
สาฮาง, สระฮาง เป็นสระน้ำจืดที่เป็นที่พักน้ำทิ้ง, น้ำเสียมาแต่โบราณแต่เดิมคงเรียกสระฮ้าง เพราะคำว่า ฮ้าง แปลว่า พัง, เสีย, ไร้ค่าฯ น่าจะหมายถึงสระที่มีน้ำเน่าเสียก็เป็นได้ ตั้งอยู่หลังสระแก้วคือถัดจากสระแก้วมาทางทิศเหนือประมาณ 100 เมตรเชื่อมต่อกับคลองคดของคลองรอบเมือง จึงเรียกบริเวณทั้งสองสระรวมกันว่า สระฮาง
ความเห็น (1)
สวัสดีครับ เป็นเรื่องราวที่ไม่เคยได้อ่านมาก่อนครับ ขอบคุณที่แบ่งปันครับ