ผลไม้ไทย

จังหวัดพิจิตร เป็นแหล่งผลิตส้มโอที่สำคัญและมีชื่อเสียงมากที่สุดในเขตภาคเหนือ ถึงแม้ว่าจะมีเกษตรกรหลายรายในจังหวัดอื่นๆ ของภาคเหนือ นำพันธุ์ส้มโอพันธุ์ต่างๆ ไปปลูก แต่ก็ยังไม่ประสบความสำเร็จเท่าที่ควรส้มโอท่าข่อยเป็นไม้ผลที่ประชาชนให้ความสนใจ กันมาก เป็นที่นิยมทั้งในด้านคุณภาพของรสชาติและกิ่งพันธุ์ มีเกษตรกรในเขตจังหวัดใกล้เคียง เช่น กำแพงเพชร พิษณุโลก และสุโขทัย เป็นต้น ได้ติดต่อขอซื้อกิ่งพันธุ์ไปปลูก

ส้มโอท่าข่อยปลูกครั้งแรกที่บ้านท่าข่อย ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมืองพิจิตร เมื่อประมาณ ๑๐๐ ปีที่ผ่านมาที่บ้านนายบัว ซึ่งเป็น ผู้ใหญ่บ้าน ส้มโอของผู้ใหญ่บัวมีชื่อเสียงมาก แต่ไม่ทราบว่าเอาพันธุ์มาจากไหน บางคนเล่าว่ามีพระธุดงค์มาปักกรดอยู่ที่บ้านท่าข่อย ผู้ใหญ่บัวนำภัตรตาหารมาถวายท่านหลังจากฉันเสร็จท่านได้มอบเมล็ดส้มโอให้ผู้ใหญ่บัวนำมาปลูก บางคนเล่าว่าผู้ใหญ่บัวไปซื้อพันธุ์ มาจากกรุงเทพฯ และบ้างก็ว่าได้พันธุ์มาจากพ่อค้าชาวจีนซึ่งล่องเรือนำมาขายตามลำน้ำน่านเก่า จึงยังไม่มี หลักฐานที่เด่นชัดว่าผู้ใหญ่บัว เอาพันธุ์ส้มโอมาจากที่ไหนแต่เป็นที่รู้จักกันว่าครั้งแรกปลูกที่บ้านผู้ใหญ่บัวนี่เอง สมัยนั้นยังไม่มี ขายส่วนใหญ่แจกกันกินเฉพาะเพื่อนบ้าน ในละแวกเดียวกันถ้าขายก็ตกผลละไพสองไพเท่านั้น เพราะการคมนาคมในสมัยนั้นก็ยังไม่สะดวก

ต่อมาครูกลับเป็นคนรุ่นลูกผู้ใหญ่บัว ได้มีการขยายพื้นที่การปลูกมากขึ้นและได้ส่งไปประกวดที่กรุงเทพฯ ชนะการประกวด ได้รางวัลผ้าลาย ๑ คู่ แต่ต้นที่ปลูกในสมัยครูกลับนี้ตายหมดแล้ว เท่าที่สำรวจพบต้นที่มีชีวิตอยู่ในขณะนี้มีอายุ ๔๔ ปี เป็นของนาย บุญยงค์ จันทรมณี มีอยู่หลายต้นและยังออกดอกติดผลได้ดี แต่อยู่ที่บ้านโพธิ์ประทับช้าง หมู่ที่ ๓ ตำบลโพธิ์ ประทับช้าง อำเภอโพธิ์ประทับช้าง อำเภอโพธิ์ประทับช้าง และสวนนี้เป็นสวนแรกที่นำส้มโอท่าข่อยไปปลูกในเขตอำเภอโพธิ์ประทับช้าง

ปัจจุบันมีการขยายพื้นที่ปลูกออกไปมากในอำเภอต่างๆ ของจังหวัดพิจิตร เพราะขายได้ราคาดี และเป็นที่นิยมบริโภคขึ้นมาก เพราะเป็นส้มโอที่มีรสหวานและเปรี้ยวกลมกลืนกันเนื้อกุ้งนิ่มมีน้ำฉ่ำและไม่มีเมล็ด การซื้อขายใช้วิธีการชั่งน้ำหนัก ผลหนึ่งหนักประมาณ ๑ - ๓ กิโลกรัม