นพลักษณ์ (Enneagram)
เอ็นเนียแกรมหรือนพลักษณ์ คือ บูรณาการของภูมิปัญญาโบราณ ใช้ในการศึกษาบุคลิกลักษณะของบุคคล โดยแบ่งคนออกเป็น ๙ ประเภท ทำให้เข้าใจตนเองและผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง นำไปสู่การพัฒนาตนเอง เข้าใจในความแตกต่างของเพื่อนมนุษย์ และช่วยพัฒนาทำให้ความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกัน ปัจจุบันนิยมใช้เอ็นเนียแกรมในทางจิตวิทยา และเป็นซอฟต์สกิลในการบริหารจัดการทรัพยากรมนุษย์
เราทุกคนมีความพิเศษเฉพาะตัว นพลักษณ์บอกเล่าถึงบุคลิก 9 แบบ ที่ไม่มีแบบไหนดี-เลวไปกว่ากัน ต่างแบบต่างกันไปตามเหตุตามพื้นเดิมที่จะตอบสนองต่อโลกภายนอก บุคลิกภาพของเรานั้นประกอบด้วย ประสบการณ์ ความทรงจำ ความใฝ่ฝัน แรงบันดาลใจ และพฤติกรรมที่เราตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ซึ่งล้วนเป็นตัวของเราเองที่ไม่ซ้ำแบบใคร อย่างไรก็ตามบุคลิกเฉพาะตัวของเรานั้น ก็ยังสังเคราะห์ลงในลักษณ์ใดลักษณ์หนึ่งที่เราสามารถมองเห็นได้
นพลักษณ์(Enneagram) พัฒนามาจากแนวคิดของศาสนาต่างๆ เพื่อการเรียนรู้นิสัยและการอยู่ร่วมกับคนอื่นอย่างมีความสุขจำแนกคนออกเป็น 9 ลักษณะ แบ่งออกเป็น 3 หมวดใหญ่ ตามศูนย์สำคัญๆ จากพลังการคิดและความรู้สึก ประกอบด้วย
ศูนย์แรก "ท้อง" ใช้สัญชาตญาณเป็นหลักในการตัดสินใจ จึงค่อนข้างตอบสนองต่อสิ่งรอบข้างได้อย่างรวดเร็ว ประกอบด้วย ลักษณ์ 8 , 9 , 1
ศูนย์ที่ 2 "ใจ" จะใช้อารมณ์เป็นหลักในการตัดสินใจ ประกอบด้วย ลักษณ์ 2 , 3 , 4
ศูนย์ที่ 3 "หัว" จะใช้ความคิดเป็นหลักแต่จะยึดอารมณ์ ความกลัว ค่อนข้างตอบสนองต่อสิ่งรอบตัวได้ช้า (เนื่องจากใช้ความคิดอยู่) ประกอบด้วย ลักษณ์ 5 , 6 , 7
สรุปลักษณ์ทั้ง ๙
ลักษณ์ ๑ คนสมบูรณ์แบบ นักปฏิรูป นักสู้เพื่อคุณธรรม คนมีศีลธรรม
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบทุกอย่างถูกต้องสมบูรณ์แบบ ไร้ที่ติ
อุทิศตัวให้กับการทำคุณประโยชน์ เมื่อเชื่อมั่นในความถูกต้อง ของสิ่งใดหรือเชื่อในความตั้งใจดีของผู้ร่วมงานก็จะทำงานเพื่อความพอใจในความสำเร็จของงานนั้นเอง ไม่ใช่เพื่อความมั่นคง หรืออำนาจแห่งตน
กลยุทธ์ประจำตัว : การเอาตัวรอดคือ มองเห็นจุดบกพร่องในงาน ในชีวิต ในสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัว แล้วดำเนินการแก้ไขปรับปรุงอยู่ตลอด ในกรณีที่คุณมอบหมายงานให้คนลักษณะนี้ รับผิดชอบเป้าหมายขององค์กรสักเรื่องหนึ่ง เขาจะแสวงหาเครื่องมือมาจัดการจนงานสำเร็จลุล่วงจนได้ ไม่เช่นนั้นจะไม่เลิกทำงานแน่นอน
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้จะวิพากษ์ทั้งตนเองและผู้อื่นเสมอ เขาจะมีบัญชีหางว่าวอยู่ในใจว่าอะไร "ควร" และ "ไม่ควร" เขาจะจริงจังกับความรับผิดชอบ อีกทั้งปรารถนาจะให้สิ่งที่ตนกระทำ ปราศจากข้อบกพร่องแม้สักเล็กน้อย เพราะเขากำกับพฤติกรรมของตน ด้วยมาตรฐานที่สูงยิ่งและมักรู้สึกว่าต้องทำอะไร ๆ มากกว่านี้อีก บางทีผัดผ่อนเพราะกลัวจะทำได้ไม่ดี ไม่สมบูรณ์แบบด้วยความที่รู้สึกว่าตนเองสูงส่งด้วยคุณธรรม คนกลุ่มนี้ อาจจะเป็นเดือดเป็นแค้น ถ้าใครไม่เดินตามกฎโดยเฉพาะหากหลีกเลี่ยงซึ่งๆ หน้า คนกลุ่มนี้เป็นนักจัดการชั้นยอดซึ่งสามารถชี้จุดบกพร่องได้ทันทีและบอกได้ว่าต้องแก้ไขอย่างไร จึงจะถูกต้อง
พฤติกรรมที่แสดงออก : หงุดหงิด รำคาญ เคือง เคร่งเครียด พยักหน้าบ่อย ๆ ชอบพูดเน้น ไม่ค่อยใช้คำพูดที่เกี่ยวกับอารมณ์ ท่าทางเกร็ง ๆ แข็ง ๆ กระวนกระวาย ดูไม่ค่อยสบายใจ โน้มตัวไปข้างหน้า เลือกใช้คำพูดอย่างระมัดระวัง ชัดเจน
ข้อเด่น: มีจริยธรรม มีอุดมคติ สร้างผลงาน ไว้ใจได้ มีความยุติธรรม ซื่อสัตย์ มีวินัยในตนเอง มีมโนธรรม ช่วยเหลือคนอื่น มีความเป็นปรนัยไม่ใช้ความรู้สึก
ข้อด้อย: ตัดสินคนอื่น ไม่ยืดหยุ่น ควบคุมคนอื่น กังวล ชอบโต้เถียง มักเหน็บแนม ไม่ประนีประนอม ดื้อ เอาจริงเอาจังเกินไป วิพากษ์วิจารณ์คนอื่น
ลักษณ์ ๒ ผู้ให้ ผู้ช่วยเหลือ ผู้คอยดูแล นักพัฒนาคน
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบ "พี่มีแต่ให้" งานบริการคืองานของเรา
ให้กำลังใจ ช่วยเหลือ สนับสนุน ทำให้คนอื่นมีความรู้สึกดีๆกับเขา สามารถดึงเอาคุณสมบัติด้านดีในตัวคนอื่นออกมา และสามารถใช้ความกระตือรือร้นของตนเพื่อเปลี่ยนแปลงเรื่องยากให้เป็นเรื่องง่าย
กลยุทธ์ประจำตัว : การทำทุกวิถีทางเพื่อชนะใจคนที่ตนเองต้องการให้เขายอมรับ อาจจะวิจารณ์การกระทำของคนกลุ่มนี้ว่าไม่ตรงไปตรงมา แต่คนกลุ่มนี้ก็ทำจนบรรลุความตั้งใจได้เสมอ ด้วยการอ้อมไปอ้อมมา หรือผลักดันผ่านมือที่สาม มือที่สี่ แล้วแต่สถานการณ์ บางคนก็เรียกพฤติกรรมทำนองนี้ว่า "นักชักใย" คือ ทำงานอยู่เบื้องหลัง ถ้าคุณมอบหมายให้คนกลุ่มนี้ทำงานให้ถึงเป้าหมายบางอย่าง คุณจะพบว่า ทางเลือกของกลยุทธ์ที่อาศัยเครือข่ายที่เคยมีอยู่ทั้งของคุณ และของเขาจะถูกนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ในทุกสถานการณ์ได้อย่างดีเยี่ยม
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้ เป็นคนกระตือรือร้น ชอบช่วยเหลือมักมองโลกในแง่ดีใจเมตตา อุทิศเวลา พลังกายและทรัพย์สิ่งของเพราะคนกลุ่มนี้ ยากที่จะรู้จักความต้องการของตัวเองหรือร้องขอความช่วยเหลือจากผู้อื่น เขาจึงสนองความต้องการของตัวเอง อย่างไม่รู้ตัวโดยการ สร้างความสัมพันธ์และจะเป็นสุขที่สุด เมื่อเป็นคนที่คนอื่นขาดเสียไม่ได้ คนกลุ่มนี้จะไวมากต่อความต้องการและความรู้สึกของผู้อื่นจึงสามารถแสดงแค่บุคลิกบางส่วน ที่สามารถดึงดูดให้คนเข้าหาความที่เป็นคนคุ้นเคยกับการให้ มากกว่ารับจึงทำให้บางครั้งเป็นหัวเรือใหญ่ จอมบงการ เขาให้เพื่อที่จะได้มา แต่บางครั้ง ก็ทำด้วยความเอาใจใส่และเกื้อหนุนอย่างจริงใจ ด้วยมีธรรมชาติที่เห็นใจเข้าใจผู้อื่น คนกลุ่มนี้จึงสามารถให้ ในสิ่งที่อีกฝ่ายต้องการจริงๆ เพื่อความสำเร็จและความผาสุก
พฤติกรรมที่แสดงออก : โน้มตัวไปข้างหน้าขณะพูด รู้สึกมีพลังออกจากตัว มีพลังมากเพื่อจะช่วยเหลือคนอื่น ประสานตากับคู่สนทนา ไม่ค่อยมีช่วงเงียบมากนัก ชวนคุย พูดเร็ว ออกท่าออกทาง ยิ้ม ท่าทางสุภาพ เตรียมพร้อม
ข้อเด่น: น่ารัก อบอุ่น ปรับตัวเก่ง ใจกว้าง กระตือรือร้น กตัญญูรู้คุณ เข้าใจความรู้สึกคนอื่น แสดงความรู้สึกได้ดี เป็นมิตร เอาใจใส่ผู้อื่น
ข้อด้อย: ชอบอ้อมค้อม เอาใจคนอื่นจนเกินไป แสดงความรู้สึกมากเกินไป ชอบควบคุม หวงแหนหรือแสดงความเป็นเจ้าของ ไม่จริงใจ เล่นบทผู้เสียสละจนตัวเองลำบาก เล่นเล่ห์เพทุบาย
ลักษณ์ ๓ นักแสดง ผู้ใฝ่สำเร็จ ผู้สร้างความสำเร็จ ผู้ริเริ่ม
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำที่ไร้ข้อจำกัด "ทำได้ทุกกระบวนท่า"
มีความกระตือรือร้นอย่างมากกับงานและเป้าหมายต่างๆในอนาคต เมื่อประกอบกับความสามารถพิเศษในการทำงานหนัก เป็นแบบอย่างที่ดี จึงสามารถปลุกเร้าคนอื่นให้มุ่งสู่ความเป็นเลิศได้
กลยุทธ์ประจำตัว : แสวงหาทุกวิถีทาง ทำได้ทุกอย่างเพื่อให้งานสำเร็จ ดังนั้นคนกลุ่มนี้จึงมักไม่เคยสร้างกรอบให้ตัวเองว่า ฉันจะไม่ทำนั่น ไม่ทำนี่ แต่จะเป็นการสร้างศักยภาพให้ตัวเอง ด้วยการสะกดจิตตัวเองว่า "ฉันทำได้" (ทุกอย่าง) ไม่เหมือนคนกลุ่มอื่น ที่จะมีกรอบของตัวเองที่มักจะไม่ทำบางอย่าง หรือทำเรื่องหนึ่งเรื่องใดยากมากๆ ดังนั้นทักษะที่คนกลุ่มนี้พัฒนามาตลอดชีวิต คือ ทักษะการปรับตัวได้อย่างยอดเยี่ยมที่จะเป็น และทำในสิ่งที่ได้ตั้งเป้าหมายไว้ให้บรรลุทุกวิถีทาง จนเป็นที่มาของการเรียกขานคนกลุ่มนี้ ว่า "นักแสดง" เพราะจะเป็นนักกลยุทธ์ที่ไร้ข้อจำกัดนั่นเอง
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้ เป็นพวกบ้างานที่พลังเปี่ยมล้น เขาต่อสู้สุดชีวิตเพื่อความสำเร็จเพื่อให้ได้มาซึ่งสถานภาพและการยอมรับ มีนิสัยแข่งขันสูงแต่เป็นเพราะรักการท้าทายความสามารถของตนมากกว่าจะคิดเอาชนะคนอื่น เขามุ่งสัมฤทธิ์ผลในทุกสถานะ เช่น เป็นบิดามารดาที่ประสบความสำเร็จ เป็นคู่ครองที่เชิดหน้าชูตา นักธุรกิจทะลุเป้า คู่เล่นที่เก่ง แพทย์ผู้ประสบความสำเร็จหรือแม้แต่เป็นฮิปปี้ คนลักษณ์นี้สามารถเปลี่ยนโฉมได้ทุกรูปแบบตามกลุ่มที่ตนร่วมเสวนา แม้ไม่อาจสัมผัสความรู้สึกแท้จริงของตน เพราะกลัวว่าจะขัดขวางความสำเร็จ แต่ถ้าจำเป็นก็สามารถแสดงอารมณ์ได้อย่างเหมาะสมดีเยี่ยม คนกลุ่มนี้จะไม่มีวันหน่าย จดจ่อมุ่งมั่นสู่เป้าหมายจนตลอดรอดฝั่ง สามารถเป็นผู้นำที่วิเศษ ปลุกพลังพรรคพวกให้เชื่อว่า ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นไปได้
พฤติกรรมที่แสดงออก : เต็มเปี่ยมด้วยพลังงาน ท่าทางแบบผู้ชนะ รวดเร็ว ไม่ค่อยหยุดนิ่ง พูดชัด เร็ว ตรง ตื่นตัว ประสานตา ตามีประกาย ยิ้ม
ข้อเด่น: มีพลัง มีประสิทธิภาพ มองโลกในแง่ดี ขยันหมั่นเพียร ผลักดันตัวเอง เป็นนักปฏิบัติ มีความรับผิดชอบ ไม่หวงอำนาจ มีความสามารถ
ข้อด้อย: เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง อวดอ้างตนเอง หลงลำพอง ฉาบฉวย ผูกพยาบาท ชอบช่วงชิงแข่งขันเกินไป หลอกลวง ปกป้องตัวเอง เป็นนักฉวยโอกาส
ลักษณ์ ๔ คนโศกซึ้ง ศิลปิน ผู้ใฝ่ความงาม ปัจเจกชน
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบสร้างสรรค์ แปลกใหม่ ไม่เหมือนใคร
สร้างบรรยากาศในองค์กรได้ดี เหมาะเป็นพิเศษที่จะทำงานกับคนที่ประสบวิกฤติ หรือความเศร้าโศกมีความอดทนเป็นพิเศษที่จะช่วยเหลือ คนอื่นให้ผ่านพ้นสภาวะวิกฤติทางอารมณ์
กลยุทธ์ประจำตัว : แสวงหาความพิเศษ ความแตกต่าง ความไม่ธรรมดาอยู่ตลอดเวลา ตลอดชีวิต สิ่งที่จะเป็นจุดขายได้อย่างดีเยี่ยมเวลาคนกลุ่มนี้ ทำงาน คือ งานที่แตกต่าง ไม่ธรรมดา ไม่เหมือนกับชาวบ้านเขานั่นเอง นอกจากนั้นก็ยังมีลักษณะพิเศษคือ "กินใจ" อีกด้วย แต่อาจจะยากสักหน่อยในการมอบหมายงานเชิงกลยุทธ์ให้คนกลุ่มนี้ทำ ถ้าเขา หรือเธอไม่เห็นว่ามันเป็นงานที่ ท้าทาย หรือพิเศษพอ ในทางตรงกันข้าม หากคุณต้องการคอนเซ็ปต์ของงานแบบประเภท "หลุดโลก" ให้เลือกใช้คนกลุ่มนี้เถอะ รับประกันคุณภาพ หรืองานประเภท "ลึกซึ้ง กินใจ" ซึ่งคุณจะต้องเปิดใจให้กว้างด้วยในการมอบหมายงานทำนองนี้ให้คนกลุ่มนี้
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้ มีอารมณ์ศิลปิน หมกมุ่นในอารมณ์ แสวงหาคู่อุดมคติหรืองานอันเป็นแก่นแท้ ความหมายแห่งชีวิตเขามีชีวิตอยู่ ท่ามกลางความรู้สึกว่า บางสิ่งที่จำเป็นในชีวิตขาดหายไป รู้สึกว่าตนเองจะสมบูรณ์พร้อม ถ้าค้นพบคู่ที่แท้จริง ทำให้มีแนวโน้มที่จะยึดถือ สิ่งที่ห่างไกลเป็นอุดมคติและตำหนิสิ่งที่มีอยู่ว่าเป็นของธรรมดาๆ เขาจะถูกดูดดึงสู่สุดยอดและก้นบึ้งแห่งอารมณ์ความรู้สึกและแสดงความพิเศษ หนึ่งเดียวให้ปรากฏ พูดง่ายๆ ว่าสุดขั้วตกขอบ ไม่มีใครเหมือนและไม่เหมือนใคร ไม่ว่าจะเป็นด้านไหนของชีวิตคนกลุ่มนี้จะสะท้อนถึงการค้นหาคุณค่าและนัยแห่งชีวิตแม้ว่า ตนเองจะตกหลุมอารมณ์ปางตายเพียงใดแต่เขาก็สามารถเข้าใจ และเกื้อหนุนผู้อื่น ที่กำลังระทมทุกข์ทางอารมณ์ ได้อย่างดีเยี่ยม
พฤติกรรมที่แสดงออก : เลือกแต่งตัวอย่างใช้ความคิดพิจารณา พูดเข้าใจยาก จับจุดไม่ถูก แสดงออกเหมือนตัวละครที่มีความพิเศษ แสดงออกถึงพลังในแบบผลัก ๆ ดึง ๆ
ข้อเด่น: เป็นตัวของตัวเอง รับรู้สิ่งต่างๆได้ดี แสดงออกได้ดี มีความคิดสร้างสรรค์ เป็นคนอบอุ่น คอยช่วยเหลือผู้อื่น ประณีต เห็นอกเห็นใจคนอื่น อ่อนโยน มีไหวพริบ
ข้อด้อย: อารมณ์ไม่แน่นอน เก็บตัว หมกมุ่นกับตัวเอง ขี้อิจฉา เรียกร้องความต้องการทางอารมณ์ รู้สึกเจ็บปวดได้ง่าย วางท่ายโส ซึมเศร้า ชอบวิพากษ์วิจารณ์ ชอบตามใจตัวเอง
ลักษณ์ ๕ ผู้สังเกตการณ์ ฤาษี นักคิด นักค้นคว้าสำรวจ
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบสุขุมนุ่มลึก บริหารด้วยข้อมูล
บริหารด้วยความรู้ ให้ความสำคัญกับข้อมูลและเหตุผล ความสามารถในการลดความข้องเกี่ยวกับอารมณ์ทำให้สามารถช่วยเหลือคนอื่นที่กำลังเครียดได้ การไม่ยึดติดกับอารมณ์นี้ยังทำให้ตัดสินใจได้ดี เพราะสามารถคิดได้อย่างชัดเจนแม้อยู่ภายใต้ภาวะกดดัน
กลยุทธ์ประจำตัว : ทักษะในการแสวงหาข้อมูล ความรู้ ไว้เต็มแน่น ทักษะที่พัฒนาขึ้นจนเป็นเรื่องง่ายของคนกลุ่มนี้่ คือ การทำตัวออกมาเป็นคนสังเกตการณ์ มากกว่าที่จะเอาตัวเข้าไปคลุกวงใน เมื่อสังเกตแล้วก็วิเคราะห์ข้อมูลออกมาเป็นส่วนๆ อย่างเป็นกลางๆ ดังนั้น จึงเหมาะที่จะมอบหมายให้วิเคราะห์ หรือมองหากลยุทธ์ให้องค์กร คนกลุ่มนี้ สามารถตอบโจทย์ให้คุณได้มากมาย แถมวิเคราะห์ทางหนีทีไล่ให้เสร็จสรรพ แต่หากจะมอบหมายให้คนกลุ่มนี้ ลงมือทำ (Implement) คงต้องพิจารณาเป็นรายๆ ไป เพราะคนกลุ่มนี้ บางคนที่ยังไม่สามารถข้ามพ้นกับดักบุคลิกภาพของตนเองได้ ก็จะไม่ชอบที่จะทำงานแบบลงไม้ลงมือปฏิบัติเท่าใด ไม่ชอบยุ่งกับผู้คน รวมถึงไม่ชอบให้ผู้คนมายุ่งกับตนเองนัก ชอบที่จะนั่งคิด วิเคราะห์ หรือทำตัวเป็นเสนาธิการให้เท่านั้น
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้จะหลบเลี่ยงภาวะที่ต้องเกี่ยวข้องกับอารมณ์ทุกชนิด ดำเนินชีวิตโดยวางตัวอยู่ห่างๆ เฝ้าจับตาสังเกตการณ์ มากกว่านำตนเข้าข้องแวะเป็นคนที่ชอบความเป็นส่วนตัวมากจะรู้สึกหมดกำลังและ กระสับกระส่ายหากไม่มีเวลาพอ สำหรับตัวเอง เพื่อใช้ทบทวนเหตุการณ์ที่เพิ่งผ่านมาและสัมผัสกับอารมณ์เหล่านั้นอย่าง ปลอดภัย ซึ่งเขาไม่สามารถรู้สึกได้ เมื่อถูกห้อมล้อมจากสิ่งรอบข้าง ชีวิตแห่งการคิดเป็นสิ่งสำคัญ เขาโปรดปรานการหาข้อมูลโดยมากมักเป็นเรื่องเชี่ยวชาญชำนาญ เฉพาะด้าน คนกลุ่มนี้แบ่งแยกชีวิตออกเป็นส่วนๆ ถึงจะไม่ชอบตารางระเบียบที่ตายตัว แต่ก็ชอบรู้เรื่องล่วงหน้าว่า ใครคาดหวังอะไรจากเขา ทั้งเรื่องงานและการพักผ่อน เขาสามารถเป็นผู้ตัดสินใจและนักคิดสร้างสรรค์ ได้อย่างวิเศษ
พฤติกรรมที่แสดงออก : ควบคุมตัวเอง เกร็ง ดูสงบ ราบเรียบ พูดแล้วหยุดเป็นช่วง ๆ ทำมือทำไม้เข้าสู่ตัวเอง เอนตัวไปข้างหลัง เลิกคิ้ว นุ่มนวล ไม่รุก ล้ำ ทอดสายตาต่ำ พูดน้อย ใช้คำพูดเชิงความคิด คอยสังเกตการณ์ ครุ่นคิด
ข้อเด่น: มีความเป็นปรนัยไม่ใช้ความรู้สึก จดจ่อแน่วแน่ ฉลาด มีเมตตา เปิดกว้าง เข้าใจได้เร็ว ไว้วางใจได้ สงบ สนใจใฝ่รู้ เข้าใจอะไรได้ลึกซึ้ง
ข้อด้อย: ชอบโต้เถียง หยิ่งยโส ตระหนี่ ช่างติ คิดในแง่ลบ ชอบเก็บตัว ดื้อ ตัดสินหรือตำหนิคนอื่น เก็บเรื่องต่างๆไว้ไม่ให้คนอื่นรู้ แปลกแยกจากคนอื่น
ลักษณ์ ๖ นักปุจฉา ผู้จงรักภักดี นักตั้งคำถาม คนช่างสงสัย
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำที่เป็นวีรบุรุษ รอบคอบ ข้าพเจ้ารับผิดชอบแต่เพียงผู้เดียว
บริหารด้วยความรอบคอบ ป้องกันไว้ก่อน ถือเป็นภาระหน้าที่ ในการทำเพื่อคนเสียเปรียบ สามารถเสียสละตนเองเพื่อหน้าที่และความรับผิดชอบ ที่มีต่อผู้อื่น สามารถทำงานที่ไม่ต้องมีการยอมรับจาก สังคม เพราะไม่ค่อยยึดติดกับความต้องการความสำเร็จที่เห็นผลทันที
กลยุทธ์ประจำตัว : ทักษะของการสงสัยต่อสิ่งต่างๆ รอบตัวว่าจะอันตรายหรือไม่ อย่างไร และมองหาทางหนีทีไล่ ในทำนองป้องกันไว้ก่อนในทุกเรื่องที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต คนกลุ่มนี้ เหมาะเป็นอย่างยิ่งในการช่วยทำ Risk Management ในองค์กร เพราะจะมีความรอบคอบเสมอสำหรับสิ่งที่จะเป็นความเลวร้ายในอนาคต
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้จะไม่รู้ตัวด้วยซ้ำว่ามีความหวาดกลัวเป็นทุนแต่คนกลุ่มนี้ ก็มองโลกว่าช่างคุกคามเสียนี่กระไร เขาจึงต้องกราดหาแหล่งต้นตอแห่งการคุกคามและจินตนาการไปถึงผลร้ายสุด ๆ เพื่อจะได้ป้องกันได้ทันท่วงที กรอบความคิดที่พกพาแต่ความสงสัย อาจทำให้ผัดผ่อน (ลังเลที่จะดำเนินการตามความใฝ่ฝัน) หรือสนเท่ห์เจตนาของคนอื่น คนกลุ่มนี้เกลียดหรือกลัว ผู้ที่มีอำนาจ เขาจะเข้าข้างฝ่าย หรือเรื่องที่เสียเปรียบ และเขาไม่สะดวกใจ ในการแสดงอำนาจหรือมีความสำเร็จอย่างต่อเนื่อง (ที่ทำให้ตนเองโดดเด่น) คนกลุ่มนี้บางคน ชอบเก็บตัว และปกป้องตนเองจากภาวะคุกคามต่างๆ แต่บางส่วนก็ปกป้องตนเองโดยพุ่งพรวดออกไปเผชิญเสียเลย เลยกลายเป็นเรื่องก้าวร้าวไปโดยไม่เจตนา แต่ถ้าทำให้เขาไว้วางใจได้เมื่อใด เขาจะเป็นมิตรที่สัตย์ซื่อ และผูกพันกับกลุ่มที่เชื่อได้เลยว่าร่วมเป็นร่วมตาย
พฤติกรรมที่แสดงออก : เก็บความรู้สึกตัวเอง ตื่นตัว ระมัดระวังเหมือนพลังงานอยู่ที่หัว ไหล่ตก (พวกหวาดกลัว) สอดส่ายสายตาตรวจสอบ เห็นร่องรอยความเครียดที่กราม อาจดูก้าวร้าว กระวนกระวาย
ข้อเด่น: ซื่อตรง ระมัดระวัง สนใจใฝ่รู้ เอาใจใส่ผู้อื่น เห็นอกเห็นใจคนอื่น มีไหวพริบ เป็นนักปฏิบัติ มีความรับผิดชอบ ชอบช่วยเหลือสนับสนุน ซื่อสัตย์ เชื่อถือได้
ข้อด้อย: วิตกจริต ชอบควบคุมคนอื่น เอาแน่ไม่ได้ หวาดระแวง ชอบต่อต้าน ไม่ยืดหยุ่น โกรธง่ายอารมณ์ร้าย ช่างสงสัย ชอบเยาะเย้ยเหน็บแนมเสียดสี ระแวดระวังจนเกินไป โหดร้าย
ลักษณ์ ๗ ผู้เสพย์สุข ผู้รู้รอบด้าน ผู้มีวิสัยทัศน์ ผู้ชื่นชมสิ่งดีๆในชีวิต
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำที่ ลื่นเป็นปลาไหล ไอเดียบรรเจิด ตลอดเวลา
สร้างสรรค์ ยึดหยุ่น เต็มไปด้วยทางเลือก สามารถเข้าหาผู้คนเพื่อดึงแนวคิดใหม่ออกมา เป็นนักสร้างเครือข่ายและนักระดมสมองชั้นเลิศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงริเริ่มโครงการ ชอบทดลองและเชื่อมโยงหลักการส่วนตัวเข้ากับแนวคิดใหม่
กลยุทธ์ประจำตัว : มีความว่องไวเป็นพิเศษกับทักษะเรื่องการวางแผน และการสร้างทางเลือก เพื่อหลบหนีไปให้พ้นเสียจากสภาพที่ตนเองถูกจำกัด ถ้าหากคุณต้องการคนคิดกลยุทธ์ทีมีความหลากหลาย ยึดหยุ่น และสามารถเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา อาจจะต้องพึ่งพาคนกลุ่มนี้ได้ดี แต่ในขณะเดียวกัน ถ้าหากจะให้ปฏิบัติหรือลงมือทำงานคงต้องพิจารณาเป็นรายๆ ไป เพราะในระหว่างการทำงานถ้าคนกลุ่มนี้จะ เบื่อ หรือรู้สึกถูกจำกัด .... คุณคงนึกออกว่าเขาหรือเธอจะทำอย่างไร... แล้วงานของคุณจะเป็นอย่างไร
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้ เป็นคนมองโลกในแง่ดี กระฉับกระเฉง มีเสน่ห์และหลบหลีกเก่ง มีคุณสมบัติเหมือน Peter Pan (เด็กที่ไม่ยอมโต ยังรักการผจญภัย) เขาเกลียดชังการติดกับหรือถูกบังคับและสำรองทางเลือกแห่งความสำราญสนุกสนาน ไว้มากที่สุดที่จะคิดได้ในยามไม่สบายใจ จิตจะหลีกหนีไปตามความฝัน คนกลุ่มนี้เป็นพวกมุ่งอนาคตและมีแผนในใจซึ่งรวมทุก ๆ อย่างที่เขาต้องการจะทำให้สำเร็จในฝันและมักจะปรับแผนให้ทันปัจจุบัน เมื่อมีทางเลือกใหม่ ๆ ผ่านเข้ามา ความปรารถนาที่จะรักษาคงไว้ซึ่งชีวิตที่สนุกสนานทำให้เขาปรับเปลี่ยนความเป็นจริงรอบ ๆ ตัวเพื่อขจัดอารมณ์ที่ไม่ชอบใจและสิ่งที่จะรบกวนภาพลักษณ์ของตนเอง เขาจะชื่นบานอยู่กับประสบการณ์ใหม่ๆ คนใหม่ๆ ความคิดใหม่ๆ และสามารถเป็นนักสร้างเครือข่าย นักสังเคราะห์และนักทฤษฎีที่สร้างสรรค์
พฤติกรรมที่แสดงออก : มีพลังงานเยอะ รวดเร็ว ชอบขัดจังหวะ ไม่ค่อยอดทน ไม่รู้สึกเจ็บปวด เคร่งเครียดหรือกลัวในขณะที่คนอื่นรู้สึก มีท่าที เตรียมพร้อม พูดเร็ว ตอบคำถามที่ต้องการตอบ ยิ้ม มีเสน่ห์
ข้อเด่น: กระตือรือร้น มีพลัง มีชีวิตชีวา รักสนุก แสดงออกอย่างเป็นธรรมชาติ มีจินตนาการ มีเสน่ห์ สนใจใฝ่รู้ ร่าเริง โอบอ้อมอารี
ข้อด้อย: เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง หุนหันพลันแล่น ชอบต่อต้าน เพ้อเจ้อ ร้อนใจอยู่นิ่งไม่ได้ ถือความคิดเห็นตนเองเป็นใหญ่ ปกป้องตนเอง วอกแวก เชื่อถือไม่ได้ ทำสิ่งที่เป็นผลเสียต่อตัวเอง
ลักษณ์ ๘ เจ้านาย ผู้นำ ผู้ท้าทาย ผู้ปกป้อง
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบเจ้านายที่กล้าได้กล้าเสีย ชอบทำงานใหญ่ ลุยลูกเดียว
มีพรสวรรค์ที่จะผลักดันงานใหญ่ๆ ให้เดินหน้าได้อย่างเหมาะสม เป็นแบบอย่างของผู้นำที่อุทิศตนในการต่อสู้กับอุปสรรค และกล้าทำสิ่งต่างๆ อย่างรวดเร็ว
กลยุทธ์ประจำตัว : แสดงออกมาในทางปกป้องคุ้มครองคนที่อ่อนแอ หรือไม่ได้รับความเป็นธรรม คนกลุ่มนี้ มีพลังเหลือเฟือในการทำงาน พร้อมเป็นตัวชนให้กับองค์กรเสมอ แต่อาจจะมีความตรงไปตรงมาสูง ชนก็ชนกันตรงๆ ไม่มีการอ้อมค้อมใดๆ แต่คนกลุ่มนี้ บางคนที่มีสติรู้ทันตนเองรู้จุดอ่อนตนเองตรงนี้แล้ว จะสามารถทำงานให้มีสไตล์ที่นุ่มลง มีกลยุทธ์ในการจัดการกับเรื่องราวต่างๆ และผู้คนได้อย่างอ่อนโยนขึ้น
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้เป็นคนกล้าแสดงสิทธิ์จนถึงก้าวร้าวเป็นครั้งคราวดำเนินชีวิตแบบต้องได้ทั้งหมด หรือไม่เช่นนั้นจะไม่เอาเลย เขามักเป็นผู้นำหรือไม่ก็เป็นตัวของตัวเองอย่างดุเดือดกล้าแข็ง สามารถปกป้องเพื่อนหรือคนในปกครองอย่างเข้มแข็ง รู้ว่าตัวเองคิดอะไร มุ่งรักษา ความยุติธรรม เที่ยงธรรมเที่ยงตรงและมุ่งมั่นต่อสู้เพื่อผดุงไว้ คนกลุ่มนี้สามารถที่จะถูกชักชวนให้สำเริงสำราญได้สุดเหวี่ยง นับตั้งแต่ดื่มเมามายกับเพื่อนฝูงหรือร่วมกลุ่มถกเถียงทางความคิด เขาตระหนักว่าอำนาจอยู่ ณ หนใด จึงไม่ปล่อยตนเองถูกควบคุม แต่อาจครอบงำผู้อื่น คนกลุ่มนี้สามารถใช้พลังอำนาจของตน เพื่อสนับสนุนสิ่งที่เขาเห็นว่ามีคุณค่าอย่างจงรักภักดีและไม่รู้จักเหน็ด เหนื่อย
พฤติกรรมที่แสดงออก : เหมือนมีพลังงานเยอะพุ่งไปที่คู่สนทนา เสียงดัง ชัดเจน ห้วน ครอบครองพื้นที่ ประกาศตัวเองออกไป
ข้อเด่น: มั่นใจในตนเอง มีพลัง พูดความจริง ตัดสินใจเฉียบขาด ตรงไปตรงมา ซื่อตรง ปกป้องคนอื่น ใจกว้าง ให้กำลังใจ กล้าหาญ
ข้อด้อย: ขาดความละเอียดอ่อน ชอบครอบงำคนอื่น เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง ก้าวร้าวจนเกินไป เรียกร้องความต้องการ หยิ่งยโส ชอบต่อสู้ถกเถียง หวงแหนครอบครอง ไม่ประนีประนอม ชอบจับผิด
ลักษณ์ ๙ นักไกล่เกลี่ย ผู้ประสานไมตรี ตัวเชื่อม กาวใจ
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบนักการเมือง มือประสานรอบทิศ
สนับสนุนคนอื่นได้อย่างแน่วแน่ และเต็มที่ เพราะไม่มี ผลประโยชน์ส่วนตัวให้ต้องพะวงหรือรู้สึกขัดแย้ง ต้องการไกล่เกลี่ยความขัดแย้งต่างๆ เพื่อรักษาความสงบสุขมากกว่าที่จะต้องการให้อะไรเป็นไปตามที่ตัวเองคิด
กลยุทธ์ประจำตัว : การเอาอกเอาใจ ช่วยเหลือ มีน้ำใจต่อคนทุกคน ยกเว้นตัวเอง และมีศักยภาพในการทำความเข้าใจมุมมองของคนอื่นๆ ได้อย่างง่ายดาย จนบางครั้งคนอื่นจะมองว่าคนกลุ่มนี้ เล่นการเมือง ไม่มีจุดยืนที่ชัดเจนเป็นของตัวเอง
ลักษณะทั่วไป : คนกลุ่มนี้เป็นคนใฝ่สันติ เข้าอกเข้าใจมุมมองของคนทั้งหลายได้อย่างยอดเยี่ยมแต่ไม่เข้าใจความคิด ความต้องการของตัวเองดีนัก คนกลุ่มนี้ ชอบชีวิตที่ราบรื่นกลมกลืน สะดวกสบายจึงมีความเห็นคล้อยตามไปกับแผนการของทุกๆ คน เพื่อไม่ให้เกิดความขัดแย้ง อย่างไรก็ตามในภาวะที่ถูกกดดัน คนกลุ่มนี้ ก็อาจจะดื้อดึงดันทุรัง แถมโกรธเกรี้ยวขึ้นมาได้ ปกติแล้วคนลักษณ์นี้จะกระฉับกระเฉง มากด้วยความสนใจใคร่รู้ แต่ก็แปลกที่จะชอบผัดผ่อนสิ่งที่จำเป็นต้องทำจนนาทีสุดท้าย เขามักจะทำให้ตัวเองง่วงเหงา ด้วยการทำกิจกรรมที่ไม่อยู่ในอันดับสำคัญ เช่น อ่านหนังสือเล่นๆ ล่องลอยเฮฮาไปมาในวงเพื่อน ๆ หรือดูวิดีโอ คนกลุ่มนี้ เป็นผู้ไกล่เกลี่ย และนักเจรจาต่อรองที่ดีและสามารถทำให้การทำงานเป็นทีมมีจุดร่วม
พฤติกรรมที่แสดงออก : มองคู่สนทนาตรง ๆ ประสานกลมกลืน นิ่ง ความรู้สึกอยู่ที่ตัว ผ่อนคลาย พูดช้า หยุดพูดบ่อย ใช้คำพูดมาก ประเด็นกระจัดกระจาย
ข้อเด่น: ยอมรับคนอื่น อดทน ฉลาด เข้าอกเข้าใจคนอื่น มีความกรุณา อ่อนโยน ชอบช่วยเหลือ ไม่ตัดสินคนอื่น เปิดกว้าง
ข้อด้อย: ก้าวร้าวแบบดื้อเงียบ ดื้อดึง เฉยเมย นิ่งเฉย ไม่มั่นใจในตนเอง ปกป้องตนเอง ใจลอย ขี้ลืม หมกมุ่นย้ำคิด ยอมตามคนอื่นมากไป
ที่มา : เพื่อการศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติม และทำแบบทดสอบเพื่อเข้าใจอย่างลึกซึ้ง
หนังสือแก่นนพลักษณ์ The Essential Enneagram คู่มือค้นหาและพัฒนาตนเอง
เดวิด แดเนียลส์และเวอร์จิเนีย ไพรซ์ : เขียน ชัยยศ จิรพฤกษ์ภิญโญ : แปล
ร.จันเสน บรรณาธิการ
หนังสือนพลักษณ์ แผนที่เข้าถึงคนเข้าถึงตน
เขียนโดย : คาร์เรน เวยบ์ แปลและเรียบเรียง : สันติกโรภิกขุ, สุมนา พิศลยบุตร, จันทร์เพ็ญ ชูประภาวรรณ, ถวัลย์ เนียมทรัพย์
