คอง ๑๔ ...วิถีการปกครองของชาวอีสานในอดีตสู่ปัจจุบัน
คอง ๑๔ ...วิถีการปกครองของชาวอีสานในอดีตสู่ปัจจุบัน
โดย ศุภฤกษ์ ภมรรัตนปัญญา
คำที่เราได้ยินจนชินหูในหลักคำสอนพื้นเมืองของชาวอีสานนั้นคือคำว่า ฮีต ๑๒ คอง ๑๔ เป็นคำที่นิยมใช้ในคนหมูมากเมื่อเปรียบเปยถึงประเพณีท้องถิ่น ฮีต ๑๒ คือ ประเพณีปฎิบัติที่ยึดถือปฎิบัติกันมาจากบรรพบุรุษ ตั่งแต่เดือน ๑ จนกระทั่งถึงเดือน ๑๒ ของปีจะมีประเพณีประจำของแต่ละเดือนอย่างต่อเนื่อง ส่วนคอง ๑๔ นั้น คือ ชั้นหัวหน้าผู้ใหญ่ผู้ได้รับตำแหน่งเป็นผู้รักษาเพื่อให้ประชาชน อยู่ดีกินดี คนสมัยก่อนปฎิบัติตามฮีดคอง ถ้าทำผิดธรรมเนียมถือว่า ทำผิดฮีดครอง อันว่าคอง ๑๔ มีดังต่อไปนี้
๑. หูเมือง อันได้แก่ ราชทูตผู้ฉลาด
๒. ตาเมือง อันได้แก่ นักปราชญ์ผู้สอนอักษรบาลี
๓. แก่นเมือง อันได้แก่ พระสงฆ์เถระทรงธรรมวินัย
๔. ประตูเมือง อันได้แก่ ศาสตราวุธสั่งสมไว้ป้องกันเมือง
๕. รากเมือง อันได้แก่ หมอโหรศาสตร์ ดาราศาสตร์
๖. เหง้าเมือง อันได้แก่ โคตรวงค์ เฒ่าแก่ผู้กล้าหาญมั่นคง
๗. ขื่อเมือง อันได้แก่ กวานบ้านและตาแสงราษฎร์ผู้ซื่อสัตย์ ( กำนัน ผู้ใหญ่บ้านในปัจจุบัน )
๘. ฝาเมือง อันได้แก่ ทหารผ็แกล้วกล้าชำนาญการศึก
๙. แปเมือง อันได้แก่ ท้าวพระยาผู้มีศิลธรรม
๑๐. เขตเมือง อันได้เก่ เสนาอำมาตย์ผู้รู้แดนเมือง
๑๑. สติเมือง อันได้แก่ เศรษฐี พ่อค้า คหบดีมั่งมี
๑๒. ใจเมือง อันได้เก่ พระราชกุมารี หมอรักษาโรค
๑๓.ค่าเมือง อันได้แก่ บ่เงิน บ่ทอง ต้นไม้มีค่า และพลเมือง
๑๔.หมอกเมฆเมือง อันได้แก่ เทพารักษ์ มเหศักดิ์ หลักเมือง
คอง ๑๔ เป็นครองชั่นพระ เจ้าพระยา มหาอำมาตย์ ผู้ปกครองประเทศ ให้อยู๋เย็นเป็นสุข จึงมีคติธรรมโบราณว่า อย่าเห็นแก่เงินเสนไถ่ อย่าเห็นแก่ไพร่แสนเมือง หลักธรรมปกครองชาวบ้าน ซึ่งเป็นการปกครองตามฮีดประเพณีนั้นเอง และมีการยึดถือ)ฎิบัติกันมาตลอดจนเท่าปัจจุบัน
ความเห็น (6)
มีคำว่า เมือง หลายเมืองเลยน่ะค่ะ
ยังไม่เข้าใจนะครับ
หมายความว่า ผู้นำในระดับพระ เจ้าพระยา มหาอำมาตย์ จะต้องทำอะไรกับคอง ๑๔ หรือ คอง ๑๔ คือกลุ่มผู้นำ แต่บางอย่างเป็นสิ่งของ จะต้องทำอะไรครับ จึงจะทำให้บ้านเมืองอยู่เย็นเป็นสุข
รบกวนอธิบายเพิ่มเติมด้วยนะครับ
ตามท่านอาจารย์หมอเต็ม มาเติมความรู้เกี่ยวกับวิถีอิสานค่ะ เคยได้ยินฮีต ๑๒ แต่คอง ๑๔ นี่ก็งงๆ เช่นกันค่ะ ไว้จะมาอ่านรายละเอียดอีกครั้งนะคะ ... มีความสุขกับการทำงานที่น่าท้าทายและน่าสนใจมากๆ ขอบคุณค่ะ ;)
ความหมายของ คอง ๑๔ ตามที่เเกะมาจากหนังสือใบลานโดย สรุปเเล้วคือ องค์ประกอบของบ้านเมือง หรือสิ่งที่มำความสำคัญต่อการสรางบ้านเเปลงเมืองครับ โดยบ้านเมืองใดก็ตามจะต้องมีครบทั่ง ๑๔ คอง พื่อให้นำไปสู๋การปฎิบัติตามฮีดที่วางไว้ครับ
ใครมีคำอธิบายอื่นๆเชิญนำมาเเลกเปลียนกันได้นะครับ
จะได้มีความหลากหลายทางวัฒธรรม