การประเมินอิงเกณฑ์และอิงสถานศึกษาในระบบ QA คือวัฒนธรรมคุณภาพ PDCA

        ไปติดตามตรวจสอบประเมินผลและนิเทศการศึกษาตามมาตรฐานการศึกษาของจังหวัดนนทบุรี ในฐานะประธานคณะอนุกรรมการชุดที่ 1 เที่ยวนี้ พบว่าหลายโรงเรียนพยายามใช้ระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาเป็นเครื่องมือขับเคลื่อนการบริหารของโรงเรียนให้เป็นองค์รวมมากขึ้น  แต่ก็ยังไม่เห็นภาพที่ชัดเจนนัก  ส่วนใหญ่ยังติดที่รูปแบบมากกว่าเนื้อหา  ยังขาดความตระหนักและความพยายามในการพัฒนาตามระบบ QA อย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง
         จึงมีข้อคิด  ข้อเสนอแนะในการพัฒนาตามระบบ QA ที่เขากำหนดรูปแบบการประเมินว่า ต้องอิงเกณฑ์และอิงสถานศึกษา ให้เป็นเครื่องมือขับเคลื่อนในการบริหารจัดการโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน(SBM)ให้เป็นระบบและต่อเนื่องพอสังเขป  ดังนี้

         1.โรงเรียนควรวิเคราะห์ผลการประเมินภายในสถานศึกษาและผลการประเมินภายนอกของ สมศ.แต่ละมาตรฐาน /ตัวชี้วัด ว่าตนเองยังอ่อนยังแก่ตรงไหน(จุดเด่น จุดด้อย)  โดยเฉพาะข้อเสนอแนะในทุกประเด็น เป็นสารสนเทศของสภาพปัจจุบันปัญหา หรือปัญหาความต้องการจำเป็น(NA) สำหรับการปรับปรุงพัฒนา(Act)ในโอกาสต่อไป

         2.จัดองค์กร โครงสร้าง และระบบบริหารภายในที่มุ่งพัฒนาคุณภาพการศึกษาตามมาตรฐานการศึกษาทุกมาตรฐานให้เป็นองค์รวม  กำหนดให้มีเจ้าภาพรับผิดชอบ  และมาตรฐานการปฏิบัติงานที่ครอบคลุมทุกมาตรฐานและตัวชี้วัดเป็นตัวขับเคลื่อนทั้งระบบโดยมีแผนกลยุทธ์เป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อน

         3.การวางแผนกลยุทธ์(หรือแผนพัฒนา/แผนปฏิบัติการตามรูปแบบที่โรงเรียนถนัด)นั้น  จะต้องนำผลจากการวิเคราะห์ปัญหาความต้องการจำเป็นในข้อที่ 1 มาเป็นฐานในการวิเคราะห์สาเหตุของปัญหา  ทางเลือกในการแก้ปัญหา/พัฒนา และเลือกทางเลือกที่ถือว่าเป็นกลวิธีที่ดีที่สุด(best practice) เป็นกิจกรรม/งาน/โครงการ ที่มีวัตถุประสงค์ เป้าหมาย และวิธีดำเนินการที่ชัดเจน  ซึ่งขั้นตอนทั้งหมดนี้ยังอยู่ในขั้น Plan(P) ซึ่งต้องแสดงความตระหนัก(awareness)ให้เห็น
        4.จากนั้นก็ลงมือดำเนินการ(Do) ซึ่งต้องมีระบบกำกับติดตาม  สนับสนุนส่งเสริม ตรวจสอบ นิเทศ และประเมินผล เป็นระยะๆ  ขั้นตอนนี้ต้องแสดงความพยายาม(attemp)ซึ่งโรงเรียนเรายังขาดระบบและข้อมูลตรงนี้ที่ชัดเจน ยังปล่อยให้ต่างคนต่างทำกันอย่างอิสระ  ซึ่งถือเป็นขั้นตอนที่สำคัญที่ผู้บริหารต้องแสดงบทบาทที่ชัดเจน เพื่อไม่ให้เกิด "แพลนแล้วก็นิ่ง" และไม่ให้สายเกินแก้  ถ้าการวางแผน/โครงการมีรายละเอียดครอบคลุมการกำกับติดตามฯก็จะทำให้การกำกับติดตามฯมีแนวดำเนินงานที่ชัดเจนด้วย
        5.ขั้นประเมินผลการดำเนินงาน(Check) ขั้นนี้ก็สำคัญอย่างยิ่ง ซึ่งที่พบหลายแห่งยังให้ความสำคัญเฉพาะการจัดทำเอกสารสรุปรายงานผลการดำเนินงานตามโครงการ  บางแห่งมีการสรุปตามแบบที่กำหนดไว้หนึ่งโครงการหนึ่งหน้า ซึ่งไม่ระบุว่าบรรลุวัตถุประสงค์และเป้าหมายทีเป็นรูปธรรมอย่างไร  แล้วนำมารวมเป็นเล่ม เป็นการประเมินสรุปรวม(Summative) ซึ่งไม่มีข้อมูลเพียงพอในการวิเคราะห์สู่การปรับปรุงพัฒนา(Act)แผนที่ต่อเนื่องได้  เพราะเรายังขาดความจริงจังในการดำเนินการตามขั้นตอนที่ 4 มาก่อน การตรวจสอบและการประเมินควรดำเนินการมาเป็นระยะๆ(formative) ไม่ใช่มาสรุปรวมครั้งเดียว  และแม้แต่การสรุปรวมก็ต้องสามารถตอบได้ว่าบรรลุวัตถุประสงค์และเป้าหมายหรือไม่ ซึ่งจะเป็นข้อมูลให้สามารถประเมินแบบอิงสถานศึกษาได้ว่า บรรลุหรือไม่บรรลุ รวมทั้งบอกเรื่องความตระหนัก  และความพยายามได้ด้วย 

         นี่คือวัฒนธรรมคุณภาพตามวงจร PDCA ที่เราต้องช่วยกันดูแลให้เป็นระบบและต่อเนื่อง ถือเป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการและวิจัยพัฒนาที่อยู่ในชีวิตจริง และควรค่าแก่การยกย่องอย่างยิ่ง...