ผมได้บอกเล่าเรื่องราวที่เกี่ยวกับหมอทำขวัญนาคและในบางส่วนที่มีความเกี่ยวข้องมา 12 ตอน ในตอนนี้ เป็นตอนที่ 13 ผมขอนำเอาสิ่งที่ผมพบเห็น ใน 3 สถานที่มาบอกท่านผู้ที่อ่านบทความในตอนนี้ สิ่งนั้นคือ ความงามของบายศรี
บายศรีต้น หรือบายศรีหลัก ที่ใช้ในพิธีทำขวัญนาคมีหลายรูปแบบ แต่แบ่งออกเป็นรูปแบบใหญ่ ๆ ได้ 2 รูปแบบคือ บายศรีแห้ง กับบายศรีสด ในบายศรีสดยังมีรูปแบบที่ปลีกย่อยออกไปอีก ได้แก่
- บายศรีสดที่ทำต้นบายศรี แบบนี้ต้นบายศรีทำดั่งกับว่าเป็นต้นไม้ มีขนาดลำต้นใหญ่ ฐานล่างมีความมั่นคง และค่อย ๆ ลดหลั่นไปเป็นลำต้นและแตกแขนงออกไปเป็นกลีบบัวบัวหงาย มีเส้นสายหรือรูปสัตว์พันรอบต้นบายศรีสวยงามมาก
- บายศรีสดที่ทำบัวคว่ำบังหงายจัดเป็นชั้น ๆ 5-7 ชั้น โดยมีแกนกลางขนาด 2-3 นิ้วยึดฐานบัวเอาไว้อีกส่วนหนึ่ง แบบนี้ผู้ทำจะเน้นที่บายศรีแต่ละชั้นตกแต่งด้วยดอกไม้สดจนมีความสวยงามมาก
- บายศรีที่จัดพานดอกไม้และกลีบบัวคว่ำบัวหงายเอาไว้บนพานขนาดใหญ่ เรียกว่าพานโตก พานที่ตั้งบายศรีชั้นล้างสุดจะมีขนาดใหญ่แล้วค่อย ๆ ลดขนาดเล็กลงจนถึงชั้นสุดท้าย ชั้นที่ 5 หรือ ชั้นที่ 7 ที่ยอดบายศรีจะมีไข่ต้มเสียบไว้ ภายในกรวยมีข้าวขวัญ
บายศรีบางต้นนอกจากจะมีดอกไม้หลากสีที่สวยงามแล้วยังมีรูปสัตว์ เช่น พญานาคพันรอบหลักบายศรี จากชั้นล่างไปจนถึงชั้นบน บายศรีบางต้นนอกจากจัดเป็นกลีบบัวคว่ำบัวหงาย ยังแซมด้วยดอกไม้จัดให้ดูคล้ายกับนกยูงลำแพน ผู้ชมงงไปกับความงามของบายศรีที่วิจิตรบรรจงทำอย่างน่าพิศวงศ์
ความจริงที่ยอดสุดบายศรี ควรที่จะเป็นที่ปักเทียนชัย ซึ่งเป็นเทียนที่สำคัญของพิธี หมอขวัญจะจุดเทียนชัยเมื่อตอนเริ่มเบิกบายศรี และทำพิธีเวียนเทียน แต่บางครั้งสิ่งยึดเกาะไม่มั่นคง เทียนร่วงลงมาก็มี หมอขวัญบางท่านจึงปักเทียนชัยเอาไว้ในพานใส่ข้าวสาร และจุดเทียนเมื่อตอนเริ่มเบิกบายศรี และเทียนเล่มนี้จะเป็นเทียนที่ใช้สำหรับเจิมหน้านาค
มีหลายท่านถามผมว่า รับทำบายศรีด้วยไหม ราคาเท่าไหร่ อันนี้ตอบยากเรื่องของราคา เพราะงานศิลปะอยู่ที่ความพึงพอใจของผู้ต้องและฝีมือของผู้จัดทำ ดังภาพบายศรีที่ผมนำเอามาฝาก
ชำเลือง มณีวงษ์ ผู้มีผลงานดีเด่น รางวัลราชมงคลสรรเสริญ ปี 2547
ไม่มีความเห็น