งานประชุมสัมมนาเครือข่ายศูนย์การเรียนรู้วิถีพุทธเพื่อพัฒนาคุณธรรมน้อมนำชีวิต

คุณธรรม จริยธรรม คือคุณค่าที่ต้องสร้างขึ้นเอง ไม่สามารถหาได้จากการซื้อขาย

 

          ในวันศุกร์ที่ 26 พฤษภาคม 2549 ผ่านมา จ๊ะจ๋าได้รับมอบหมายเป็นผู้ช่วยวิทยากรกระบวนการการจัดการความรู้ให้กับเครือข่ายวิถีพุทธ ซึ่งเป็นกลุ่มคนในระดับผู้บริหารและครูในสถานศึกษา  9 โรงเรียน ซึ่งจัดขึ้นโดยศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาพลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม หรือเรียกสั้นๆ ว่า ศูนย์คุณธรรม สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน) ใน “งานประชุมสัมมนาเครือข่ายศูนย์การเรียนรู้วิถีพุทธเพื่อพัฒนาคุณธรรมน้อมนำชีวิต” ณ อาคารเจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ จังหวัดปทุมธานี
           ทีม สคส. มีเวลาวันเดียวในการดำเนินการ เมื่อทีม สคส. ไปถึง กำหนดการแรกคือ การกล่าวต้อนรับและแนะนำศูนย์คุณธรรม โดยนางสาวนราทิพย์ พุ่มทรัพย์ ผู้อำนวยการศูนย์คุณธรรม และต่อจากนั้นเป็น กิจกรรมสัมพันธ์ ใช้เวลา 15 นาที และกิจกรรมต่อมาทีม สคส. ก็เริ่มใช้เครื่องมือหนึ่งที่ทรงพลัง เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ คือกระบวนการที่ผู้เข้าร่วมทั้งหมดต้องเล่าเรื่องเล่าเร้าพลังของตน เรียกกันว่า Story telling ซึ่งเป็นกิจกรรมที่มีพลังอย่างมาก พลังสร้างสรรค์ พลังด้านดี โดยเราเชื่อว่าคนทุกคนมีความรู้ที่อยู่ในตัว บางครั้งเรายังไม่รู้ตัวว่ามีความรู้นั้นอยู่ จนเมื่อมีคนมาซักถามและอยู่ในบรรยากาศที่เปิดใจ เป็นอิสระ ไม่มีถูกหรือผิด จึงเป็นเรื่องง่ายที่ทุกคนจะเล่าเรื่องดีๆ ที่ตนได้ทำ ได้ปฏิบัติออกมาให้เราทราบ เช่นเดียวกันกับเวทีนี้มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับความสำเร็จของตนตามหัวปลา นั่นคือ การพัฒนาคุณธรรมในโรงเรียน พบว่ามีเรื่องเล่าดีๆ มากมายที่จ๊ะจ๋าได้รับและเรียนรู้จากกลุ่มนี้  และการเล่าจะทรงพลังมากกว่านี้คือการที่ผู้เล่าด้วยรอยยิ้ม ดวงตาเปล่งประกาย มีความสุขทุกครั้งที่ได้เล่าเรื่องนี้ ทำให้ผู้ฟังมีความรู้สึกสนใจ มองและฟัง อย่างตั้งใจ มีการซักถามตลอด จะทำให้ผู้เล่ามีความรู้สึกว่าอยากเล่ามากขึ้น.....ก็มีคนสนใจเราฟังนี่....ยิ่งทำให้ผู้เล่ามีพลังที่อยากจะเล่า  และในกิจกรรมนี้ จ๊ะจ๋าได้ทำหน้าที่เป็นคุณอำนวยในกลุ่ม 2 ซึ่งแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม และในกลุ่ม 2 นี้ มีทั้งผู้บริหารสถานศึกษา ครูอาจารย์ และศึกษานิเทศก์จากสำนักงานพื้นที่การศึกษาในเขตสถานศึกษาที่เข้าร่วมโครงการ 9 แห่ง จำนวน 12 คน  ซึ่งเราได้ฟังเรื่องเล่าต่างๆ ที่ออกจากปากผู้เล่าพลั่งพลูมามากมาย  เป็นเรื่องที่จ๊ะจ๋าฟังแล้วอยากให้ครูคนอื่นที่ไม่ได้เข้าร่วมเวทีนี้ได้นำไปใช้บ้างจัง  และเราก็ให้แต่ละกลุ่มนำเสนอ ซึ่งเรื่องที่นำเสนอมาจากการคัดเลือกภายในกลุ่ม และกิจกรรมสุดท้ายของวันนั้นคือ AAR (After Action Review)
          

        ความประทับใจที่จ๊ะจ๋าได้รับ เรื่องแรก คือ ตั้งแต่มาถึงห้องประชุมก็ได้รับเอกสารมากมายที่ทางศูนย์คุณธรรมแจกและมีประโยชน์ต่อผู้ได้รับมากคือ
  - นิทานคุณธรรม “สื่อรัก สื่อคุณธรรม” เรื่อง สัตว์ประหลาด...ของอารี, วันแห่งความรัก, เด็กชายขี้ตู่ 
  -  การประชุมสมัชชาคุณธรรมแห่งชาติ และตลาดนัดคุณธรรม ครั้งที่ 7
  -  รายงานการวิจัยสังเคราะห์สัจจะอธิฐานวันวิสาขบูชา เรื่อง สัจจะอธิฐาน : ปณิธานทำความดีร่วมกัน
  -  มนต์เพลงศาสนา
  -  ปาฐกถานำ เรื่องคุณธรรม-จริยธรรม  โดย ศ.นพ. ประเวศ  วะสี
  -  คู่มือ รักพ่อแม่
  -  วารสารคุณธรรม โดยศูนย์ส่งเสริมและพัฒนาพลังแผ่นดินเชิงคุณธรรม

      เรื่องที่สองคือการได้รับฟังเรื่องเล่าดีๆ จากกลุ่ม 2 ได้แก่
การนำกิจกรรมให้เด็กนักเรียนสร้างสมาธิ เช่น การเดินจงกลม การนั่งสมาธิก่อนเข้าเรียน
การปลูกฝังคุณธรรมให้เด็กโดยเริ่มจากเด็กอนุบาล โดยครูปฏิบัติตนเป็นตัวอย่างให้เด็กเห็น เช่น การเก็บขยะ  มารยาทในการไหว้
      -  มีการสอดแทรกกิจกรรมคุณธรรมทุกเวลา เช่น การเข้าแถวโดยให้เด็กโตประเมินตนและเด็กรุ่นน้องเอง การพิจารณาอาหารในช่วงพักรับประทานอาหารกลางวันเพื่อทำให้เด็กรู้ซึ้งถึงคุณค่าอาหาร ฝึกความอดทน เสียสละ แบ่งปัน มีน้ำใจ รู้จักการรอ การช่วยทำความสะอาดในโรงเรียน กิจกรรมสหกรณ์ โดยเด็กสามารถหยิบสิ่งของภายในสหกรณ์และจดบันทึกสิ่งของที่เอาไป เพื่อฝึกเด็กมีความซื่อสัตย์
      -  กิจกรรมต่างๆ ที่ส่งเสริมพุทธศาสนา เช่น การทำบุญในวันสำคัญของพุทธศาสนา  การบวรสามเณรภาคฤดูร้อน
      -   โครงการคีตพัฒนาจิต ร.ร. บ้านน้ำใส จ.ระยอง โดยนำเด็กชั้นประถม 4 จนถึงชั้นมัธยมชั้นปีที่ 3 จำนวน  111 คนเข้าค่ายที่วัดใกล้โรงเรียน 1 วัน ซึ่งมีกิจกรรมที่สอนคุณธรรม จริยธรรม เช่น การใช้เพลงนำบทเรียนคุณธรรม ฝึก  การพูด การยืน การเดิน การนั่ง การประนมมือ การไหว้ การกราบ การแสดงความเคารพ การเข้าพบผู้ใหญ่และรับของจากสงฆ์ ความสำเร็จของโครงการเหนือความคาดหมายนอกจากจะพัมนาคุณธรรมเด็กแล้ว นั่นคือการประสานใจระหว่างวัดและโรงเรียน
      -  โครงการยุวฑูตความดี เน้นมารยาทตามแนวพุทธ  ร.ร. บ้านคลองหลวง จ. สมุทรปราการ
      -    การเขียนความดีลงในสมุดประจำตัว ของเด็กอนุบาล ร.ร.วัดสามัคคีสุทธาวาส ซึ่งเด็กชั้นอนุบาลไม่สามารถเขียนได้ เมื่อตนได้ทำความดี ก็จะนำเรื่องความดีที่ตนได้ทำ แจ้งแก่ครูประจำชั้น เพื่อให้จดบันทึก  ครูจะชื่นชมยินดี ทำให้เกิดความภาคภูมิใจ
      -   การใช้ธรรมชาติบูรณาการเป็นแหล่งสอนวิชา เช่น วิชาพุทธศาสนา ให้เด็กได้เห็นการเกิด แก่ เจ็บ ตาย เปรียบเสมือน ต้นกล้า ต้นไม้ใหญ่ ต้นไม้เหี่ยว และต้นไม้ตาย ในสวนป่า
      -   การเข้าค่ายฤดูร้อน “ค่ายกิน อยู่ ดู ฟัง เป็น” เรื่องเล่าของคุณอรทัย ลิ้มศีรี สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา จ. จันทบุรี  (3 วัน 2 คืน) ได้จัด 2 รุ่นมาแล้ว โดยรุ่น 1 มีจำนวน 50 คน รุ่น 2 มีจำนวน 80 คน มีการจัดกิจกรรมที่น่าสนใจ เช่น
               - การนั่งสมาธิ
               - การเข้าฐาน (การฝึกกราบไหว้   ฝึกสวดมนต์  การวิเคราะห์ข่าว โดยได้คุณธรรมจริยธรรมจากข่าว  ตลาดนัดความดี เล่าเรื่องจากประโยค)
            ตลาดนัดความดี คือการให้นักเรียนเขียนความดีของตนลงในกระดาษและให้เด็กนำเสนอความดีนั้นให้ครูเป็นผู้ซื้อ และจัดกลุ่มความดี ได้แก่ การกตัญญู ความซื่อสัตย์ ความดีต่างๆ  จากฐานนี้เป็นการฝึกกระบวนการคิด
          เรื่องเล่าจากประโยค โดยให้นักเรียนกลุ่มแรกคิดและเขียนประโยคตามใจ  กลุ่มถัดไปให้เรียบเรียงประโยคเป็นเรื่อง กลุ่มต่อไปให้ขัดเกลาเรื่อง อาจมีการเพิ่มหรือเสริมเรื่องนั้น กลุ่มต่อไปให้วาดรูปประกอบเรื่อง กลุ่มถัดไปวิเคราะห์คุณธรรมและกำหนดสัญลักษณ์ของเรื่อง และกลุ่มสุดท้ายแสดงบทบาทสมมุติจากเรื่องที่เพื่อนทำไว้แล้ว  
          จากการเข้าค่ายนี้ พบว่าเด็กได้ฝึกกระบวนการคิด มีความเชื่อมั่นในความดีของตน มีภาวะผู้นำ ประพฤติตัวดีขึ้น
และจากเรื่องเล่าทั้งหมด ทีม สคส. สรุปประเด็นจากเรื่องเล่าได้ดังนี้
1. ผู้บริหารและบุคลากรในโรงเรียนมีความตระหนัก ตรึงใจ ร่วมมือและปฏิบัติตนให้เป็นตัวอย่างที่ดีแก่เด็ก
2. ผู้ปกครองและชุมชน ส่งเสริมให้ความร่วมมือกับกิจกรรมของโรงเรียนทั้งในเรื่องงบประมาณ เวลา บุคลากร
3. พระและวัด เข้ามามีส่วนร่วมในกิจกรรมหรือการดำเนินงาน การพัฒนาคุณธรรมในโรงเรียน
4.  เด็กนักเรียนมีการสร้างแกนนำเด็กในโรงเรียนที่เข้มแข้ง มีภาวะผู้นำ
5.  รูปแบบกิจกรรมที่หลากหลายและมีความต่อเนื่อง สม่ำเสมอ ภายใต้บรรยากาศเหมาะสมกับการเรียนรู้คุณธรรม
6.  การบูรณาการกับการเรียนการสอนในชั้นเรียน: แหล่งธรรมชาติ

       เรื่องที่สาม คือการได้ชม VCD หลายเรื่องที่ศูนย์คุณธรรมได้จัดทำขึ้น ไม่ได้จำหน่าย  แต่สามารถขอได้โดยการทำหนังสือส่งไปยังศูนย์คุณธรรม เรื่องที่จ๊ะจ๋าได้ชมได้แก่
       -   การ์ตูน “ การทำความดี”
       -   เรื่องค่ายยุวชนศาสนาสัมพันธ์ เป็นเรื่องราวของการนำเยาวชนทั้ง 3 ศาสนาได้แก่ พุทธ คริสต์ อิสลาม เข้าร่วมกิจกรรมในวันศุกร์ เสาร์ และอาทิตย์ โดยนำเยาวชนไปแลกเปลี่ยนเรียนรู้กิจกรรมของแต่ละศาสนา คือ วันศุกร์ไปที่มัสยิด วันเสาร์ไปวัด และวันอาทิตย์ไปโบสถ์ 
       -   มิวสิค เพลงโกธรไปทำไม ซึ่งพระวรพล จ. สตูล ได้จัดทำขึ้น เพื่อให้ทุกคนหันมารักการเรียนธรรมะ
       -   การปฏิบัติธรรมในทัณฑสถานหญิงกลาง ของผู้ต้องหาประหารชีวิต

        สรุปแล้วว่าวันนี้คุ้มค่ามั๊กมากทั้งผู้ให้และผู้รับ และจ๊ะจ๋าถือว่าวันนี้เป็นวันที่ได้ใช้เวลาคุ้มค่าจริงๆ ได้เรียนรู้และแลกเปลี่ยนประสบการณ์ต่างๆกับผู้เข้าร่วมสัมมนา เป็นความประทับใจที่หาอะไรเปรียบไม่ได้เลยคะ