ภาษามนุษย์นั้นต่างจาก "ภาษา" ของสัตว์ชนิดอื่นอย่างไร (กรณีกอริล่า Koko)

กรณีที่ 2 Penny Patterson และ Koko กอริล่าที่มีเว็บไซต์เป็นของตนเอง

คราวนี้เรามาคุยกับญาติที่ใกล้เคียงกับมนุษย์มากขึ้นนั่นคือ กลุ่มลิง และผมรู้สึกยินดีเป็นอย่างยิ่งที่จะแจ้ง
ให้ทราบว่า ครั้งนี้เราได้รับเกียรติให้สัมภาษณ์ลิงที่มีชื่อเสียงในด้านการใช้ภาษา ถึงขนาดมีเว็บไซต์เป็นของตนเอง
นั่นคือ www.koko.org ใช่แล้วครับ ขอต้อนรับ Julia Robert แห่งวงการลิงชั้นสูง (เว้นจังหวะไว้ช่วงหนึ่ง)
กอริล่า Koko และผู้ดูแล Koko Penny Patterson ครับ (ตามด้วยเสียงปรบมือสองสามที)

Iamion "สวัสดีครับ Koko"

(Koko สะบัดมือสองสามที แล้วไม่พูดอะไร ผมเลยหันมาถาม Penny)

Iamion "อ่าว ทำไมไม่เห็น Koko พูดเลยครับ"

Penny "อ๋อ ลิงมันจะออกเสียงแบบคนไม่ได้คะ เพราะลิงมีช่วงคอและกล่องเสียงไม่เหมือนคน เราต้องคุยกันด้วย
ภาษามือ เดี๋ยวดิฉันช่วยเป็นล่ามให้ค่ะ"

Iamion "อ๋อ ดีครับ งั้นช่วยแนะนำผมให้ Koko หน่อย"

(Penny พูดสิ่งที่เธอกำลังใช้ภาษามือแปลให้ Koko ฟังไปด้วย)

Penny "นี่คือ Iamion เขาจะมาถามเธอ"

(Koko หยิบกระเป๋าสีดำที่ผมสะพายขึ้นมา และส่งภาษามือมา)

Penny "เธอบอกว่า สีดำ ค่ะ " (เธอทำภาษามือให้ Koko ดูพร้อมทั้งพูดให้ผมฟังว่า)

"ใช่ๆ มันเป็นสีดำ และเขาคนนี้จะพูดกับเธอ"

(Koko เขี่ยมือที่เท้าสักครู่)

Penny "อ๋อ มันพูดถึง foot คะ foot จะแทนผู้ชาย ส่วน lips จะแทนผู้หญิง"

Iamion "โอ้โห ม้นใช้สัญลักษณ์แทนด้วยเหรอ เนี๊ย อ่าวแล้วทำไม foot ถึงแทนผู้ชายล่ะครับ"

Penny "เป็นพฤติกรรมอย่างหนึ่งคะ เหมือนเด็กๆ ที่พอรู้จักหมาใหม่ๆ ก็จะชี้อะไรที่ใกล้เคียงกับหมา เช่น วัว
ก็จะชี้ว่า นั่น หมาๆๆ อย่างนั่นแหละคะ แต่ว่าเป็นสิ่งดีต่อการเรียนรู้ศัพท์นะคะ เช่นคำว่า เปิด ถึงแม้ว่า เราอาจจะ
เรียนรู้คำว่า เปิด มาจากเปิดประตู แต่เราก็ต่อยอดไปใช้ในสถานการณ์อื่นๆ เช่น เปิดฝาตู้ หรือ เปิดฝากระป๋อง
อย่างนี้แหละคะ"

Iamion "อ๋อ อย่างนี้นี่เอง" (พลางสงสัยว่าแล้วผู้ชายมันใกล้เคียงกับเท้าตรงไหน?) "เริ่มถามคำถามแรกเอาง่ายๆ
เลยครับ Koko ชอบสัตว์อะไรที่สุดครับ"

(Penny ส่งภาษามือไปให้ Koko) "เธอชอบสัตว์อะไร"

(Koko ส่งสัญญาณมือตอบกลับมา Penny จึงแปลสัญญาณ)

Penny "เธอพูดว่า smoke คะ smoky เป็นชื่อแมวของเธอคะ"

Iamion "โห เธอเลี้ยงแมวด้วยเหรอครับ"

Penny "ใช่คะ ยังเลี้ยงกอริล่า กับหมาด้วยนะคะ Koko แกจัดการเองเป็นส่วนใหญ่เลยคะ"

(Koko ส่งเสียงร้องมาทีนึง แล้วก็ส่งสัญญาณมือมายัง Penny)

Penny "เธอบอกว่า Hurry Good น่ะคะ"

Iamion "บอกให้ผมรีบๆ เหรอครับ ได้ครับ เอาไงดีล่ะ ผมเคยดูในเว็บไซต์ Koko แล้ว เธอทำอะไรหลายอย่างมาก
ทั้งวาดรูป ดูแลสัตว์ อ่านแมกาซีน รวมทั้งสามารถใช้คีย์บอร์ดคอมพิวเตอร์ได้ด้วย
แล้วเธอวางแผนที่จะทำอะไรต่อครับ เห็นเธอมีแฟนเป็นกอริล่าเพศผู้ ชื่อ Ndume แล้ว
เอาเป็นว่าแล้วจะมีลูกกันเมื่อไหร่ครับ"

(Penny ส่งภาษามือถาม Koko) "เธอจะมีลูกไหม"

(Koko ไม่ตอบ Penny เลยตอบแทน) "ปกติมันจะไม่พูดคุยเรื่องอนาคตคะ มันมักจะพูดแต่เรื่องที่มันเห็น และ
ปัจจุบัน (Here and Now) แต่ดิฉันบอกได้เลยคะว่า มันยังไม่ค่อยสนใจด้านนี้เท่าไหร่ "

Iamion "อ๋อ อย่างนี้นี่เอง เห็นอ่านในแผ่นข้อมูลที่ได้มา บอกว่าชื่อจริงของเธอ คือ Hanabi-Ko ซึ่งแปลว่า
บุตรอันเกิดพร้อมดอกไม้ไฟ เพราะเธอเกิดในวันที่ 4 กรกฎาคม ค.ศ. 1971 ซึ่งเป็นวันฉลองวันชาติสหรัฐ
และมีการจุดดอกไม้ไฟ เธอรู้จักดอกไม้ไฟไหมครับ ชอบมันหรือเปล่า"

(Koko ส่งภาษามือตอบกลับมาทันทีโดย Penny ไม่ต้องเป็นล่ามให้ Penny จึงแค่แปลให้ผมฟัง)

Penny "ถึงแม้ว่า Koko จะพูดภาษาคนไม่ได้ แต่มันฟังรู้เรื่องน่ะคะ (หมายถึงฟังภาษาอังกฤษรู้เรื่องนะครับ ความจริง
แล้วบทสนทนาทั้งหมดนี้เป็นภาษาอังกฤษครับ --Iamion) อย่างเมื่อสักครู่นี้มันพูดว่า flower-color like  
ซึ่ง flower-color แปลว่า ดอกไม้ไฟคะ จะเห็นว่ามันผสมคำเพื่อเรียกสิ่งใหม่ๆ จำนวนมากที่มันไม่รู้
เช่น finger-bracelet แทน แหวน water-bird แทน หงส์ drink-fruit แทน เมลอน อย่างนี้แหละค่ะ เมื่อกี้มันบอกว่า
มันชอบดอกไม้ไฟคะ"

(หลังจากนั้น Koko ก็ส่งภาษามืออย่างรัวเร็ว Penny ก็หยิบขนมให้มันกินพร้อมทั้งอธิบายผม)

Penny "อย่างเมื่อสักครู่นี้ Koko พูดว่า Lips fake candy give me มันใช้ประโยคใหม่ๆ ที่ไม่ได้สอนได้คะ เมื่อสักครู่
นี่บอกว่าหยิบขนมให้หน่อย fake candy คือขนมค่ะ"

Iamion "มันมีไวยกรณ์ในการพูดไหมครับ เช่น I am You are อะไรทำนองนี้ หรือว่าพูดอย่างไรครับ"

Penny "ไม่ถึงขนาดนั้นหรอกคะ มันออกจากพูดคำเป็นกลุ่มๆ มากกว่า อ่าว นาฬิกาปลุกแล้ว ดิฉันว่าคุณตื่นจาก
ความฝันนี่ก่อนนะคะ สวัสดีคะ"

Iamion "ขอบคุณคุณ Penny มากครับ อย่างนั้นวันนี้พอแค่นี้ก่อนนะครับ แล้ววันหน้าผมจะหลับมาสนทนา
ต่อนะครับ ขอตื่นไปเอาบทสนทนาลง Gotoknow ก่อนครับ"

บทสนทนาสองบทสุดท้ายอาจจะดูงงๆ เพราะแน่นอนว่าบทสนทนานี้เป็นบทสนทนาสมมติครับผม
ซึ่งดัดแปลงมาจาก บทสนทนา AOL ปี 1998 (เป็น msn ในสมัยก่อน สามารถดูบทสนทนาฉบับจริงได้ใน
http://www.koko.org/world/talk_aol.html) แต่อย่างน้อยก็เห็นลักษณะเด่นต่างๆบทสนทนาของ Koko
ในตอนหน้าเราจะได้ดูการพยายามสอนภาษาให้แก่ญาติใกล้ชิดที่สุดที่ยังดำรงเผ่าพันธุ์อยู่ ลิงชิมแปนซี ครับ

แก้ข่าว
1. Koko ไม่ได้ผสมคำว่า flower-color แทนดอกไม้ไฟ แต่ผู้เขียนสร้างขึ้นมาเพื่อให้ผู้อ่านเห็นการผสมคำและ
สามารถดำเนินบทสนทนาต่อไปได้อย่างราบรื่น แต่คำประสมอื่นๆ เป็นตัวอย่างคำผสมจริงๆ ที่ได้จาก Koko ครับ