เป็นบทความที่เรียบเรียงจากชั้นเรียนวิชาสัมนา สมัยศึกษาในระดับ ปริญญาศิลปศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาสื่อศิลปะและการออกแบบสื่อ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ช่วงปี 2546 ครับ
Visual Culture
คือศาสตร์ใหม่ที่ถือกำเนิดขึ้นมาในโลก เป็นการเรียนรู้ มองเห็นสิ่งต่าง ๆ รอบตัวไม่เฉพาะแค่ศิลปะเท่านั้น (ถือเป็นการเปิดโลกทัศน์ให้กับตัวเอง รับรู้ในศาสตร์และศิลป์ใหม่ๆ - ผู้เรียบเรียง) คำว่า Visual แทนค่าของศิลป์ ( Art) และ Culture แทนค่าของประวัติศาสตร์ (History)
ประวัติศาสตร์ศิลป์มีอายุประมาณ 100 ปี ที่มาของประวัติศาสตร์ศิลป์ มาจาก Hegal ชาวเยอรมัน ได้เขียนตำราชื่อ สุนทรียศาสตร์ ซึ่งเป็นต้นตำรับของศิลป์ ทฤษฎีของการแยกระหว่าง Fine Art กับ Apply art มาจากสุนทรีย์ศาสตร์
HEGAL แสดงทรรศนะว่าประวัติศาสตร์ศิลป์มีพัฒนาการมาอย่างต่อเนื่อง ศึกษาประวัติศาสตร์และส่วนที่เกี่ยวกับการเมือง มุมมองนักวิชาการและนักประวัติศาสตร์ มีการแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับเรื่องที่มีความขัดแย้งกันในตัวศิลปะแต่ละอย่าง และไม่สบายใจที่ประวัติศาสตร์ศิลป์มีความต่อเนื่องไปในทิศทางที่ดีขึ้นเรื่อยๆ Hegal พยามยามแยกศิลปะของแต่ละชนชาติ เพราะศิลปะแต่ละชนชาติมีความขัดแย้ง การนำเอาศิลปะมาแยกคุณภาพของคน HEGAL ให้ความเห็นว่ายุโรปมีศิลปะที่ดีที่สุด (ผลความขัดแย้งน่าจะมาจากการผสมผสานกันทางวัฒนธรรมในประเทศที่มีพรมแดนติดกัน มีเชื้อชาติมีมีบรรพบุรุษมาจากที่เดียวกัน ส่วนความเห็นในเรื่องการแยกคุณภาพของคน สื่อให้เห็นการมองแบบมุมมองของชนชาวตะวันตก - ผู้เรียบเรียง)
ปัจจุบันมีการวิจารณ์เกี่ยวกับแบบอย่างการสอนประวัติศาสตร์ศิลป์ว่า Visual Culture เป็นการมองทุกสิ่งทุกอย่างที่เป็นศิลปะไม่เฉพาะวิจิตรศิลป์ (Fine Art) แต่ยังมองรวมไปถึง Digital Media,จิตรกรรม, สถาปัตยกรรม ศิลปกรรมด้วย ซึ่งในปัจจุบันต้องศึกษาศิลปะจากสื่อต่าง ๆ ด้วย (ในอดีตการศึกษาเราเน้นแต่การสอนแบบวิชาการบริสุทธิ์ ไม่เน้นการสอนให้มองในวิชาการประยุกต์ - ผู้เรียบเรียง)
คนบางกลุ่มให้ความเห็นว่า Visual Culture กำลังจะมาแทนที่ Art History เฉพาะคำว่า visual เน้นไปที่การมองเห็นอย่างเดียว ไม่ได้พูดถึงการสัมผัสกับอย่างอื่น ในขณะที่ Art History พูดถึงเสียงที่สัมพันธ์กับภาพ การเคลื่อนไหวของปะติมากรรมต่าง ๆ ดังนั้น จึงมีคนเป็นห่วงว่า Visual Culture ไม่สามารถแยกแยะออกได้ว่าอะไรมีคุณค่ามากกว่ากัน Visual Culture อาจประนีประนอมยอมรับมากเกินไป (ควรมีการศึกษาในเรื่องนี้ให้รอบคอบ เพราะเป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อน ในมุมมองของผู้รวบรวม มองว่า เป็นไปได้ทั้งสองฝ่าย ขึ้นอยู่กับว่าในสถานะการณ์นั้น Case ที่เรายกขึ้นมาเป็นหัวข้ออภิปรายคืออะไร - ผู้รวบรวม)
การวิจารณ์สังคมในรูปแบบ Post modern ที่ทุกสิ่งทุกอย่างถูกเปลี่ยนเป็นสภาพไม่มีสิ่งที่สามารถสัมผัสได้จริง การประเมินคุณค่าของวัตถุต่าง ๆ ว่าอะไรดีกว่ากัน Visual Culture อาจยากในการหลักการประเมินคุณค่า อาจถึงกับสูญเสียเอกราชในเชิงประเพณี (เหมือนกับกรณีที่ กลุ่มคนบางกลุ่มออกมาแสดงความเป็นห่วงเกี่ยวกับการรับเอาธรรมเนียมปฏิบัติทั้งที่ดีและไม่ดีของต่างชาติเข้ามามากจนเกินไป จนทุกวันนี้สังคมเมืองไทยเริ่มเปลี่ยนไปในทิศทางที่เลวร้ายลง ไม่ใช่เป็นเรื่องของใคร แต่เป็นเรื่องทุกๆคน ควรหันมาให้ความสนใจให้มากกว่าที่เป็นอยู่ - ผู้เรียบเรียง)
MEDIUM – MEDIA (เครื่องมือและสื่อ)
เครื่องมือ ใช้ใน Art History ส่วน สื่อใช้ใน Visible culture ในทางศิลปะเครื่องมือ หมายถึง สิ่งที่พยายามจะถ่ายทอดออกมาให้คนอื่นรับรู้ เช่น การวาดภาพ 1 ภาพ สีหมายถึงเครื่องมือ เพราะเป็นสิ่งที่ใช้สื่อภาพออกมาให้ผู้อื่นได้รับรู้ความคิดสามารถเป็นเครื่องมือได้ ทุกสิ่งทุกอย่างที่ใช้สำหรับสื่อสิ่งที่เราประดิษฐ์ขึ้นมาถือว่าเป็นเครื่องมือ
ความเหมาะสมของสื่อต่าง ๆ ในการสื่อสารเนื้อหาสู่ผู้รับ เช่น ใน Web site ซึ่งเป็นสื่ออย่างหนึ่ง เนื้อหาของ web site บาง web site อาจเหมาะสมหรือไม่เหมาะสม ขึ้นอยู่กับการนำเสนอนั้น ๆ การจะนำเสนอในแต่ละผลงานต้องเลือกการนำเสนอหรือวิธีการที่จะนำเสนอให้เหมาะสมกับผลงานนั้น (เป็นเรื่องละเอียดอ่อนเพราะในบางประเทศ web ลามกอนาจาร ไม่ถือว่าเป็นสิ่งผิดกฏหมาย ตัว web เป็นเพียงตัวกลางเท่านั้น ผู้ที่เข้ามาใช้บริการ หรือผู้ให้บริการที่มีเจตนาแอบแฝงต่างหากที่เป็นผู้ตัดสิน - ผู้เรียบเรียง)
Visual Culture ไม่จำเป็นต้องเป็น High – Tech Media อย่างเดียว (คนยุคปัจจุบันมักคิดถึงhardware มากกว่าจะมองที่เรียก skillful - ผู้เรียบเรียง) สามารถเป็นได้ในสื่อทุกชนิด Visual Culture กับ Visible Culture เป็นวัฒนธรรมรวมที่เข้ามาแทนวัฒนธรรมตัวหนังสือ คือการใช้ภาพในการสื่อสารแทนการใช้ตัวหนังสือ ภาพของ Visual Culture คือการรวมทุกสิ่งทุกอย่างเป็นภาพ สื่อออกมาด้วยภาพ ซึ่งอาจเริ่มจะมีจุดเริ่มต้นจากภาพวาดในอดีต แต่พึ่งจะมามีบทบาทจริงๆ เอาเมื่อใน ค.ศ.ที่ 20
สื่อมีความหมายที่แตกต่างออกไป เนื่องจากการสื่อหมายถึง Digital Media ในยุคปัจจุบันนี้ เป็นการใช้วัสดุสมัยใหม่ในการสื่อ เช่น Internet ใช้เงินในการลงทุนน้อย แต่มีประสิทธิภาพสูงในการนำเสนอ อีกทั้งเป็นสื่อที่นำเสนอไอเดียของคนได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถสื่อให้ผู้คนทั่วโลกได้เห็นไอเดียของเรา และสามารถสื่อได้เร็วมากขึ้น แต่การสื่อสารทาง Internet ก็มีข้อเสียคือ ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลอาจลดน้อยลง (บางคนอาจไม่รู้จักหน้าตาที่แท้จริงกันเลยก็ได้ ทำให้มีปัญหาอาชญากรรมแทรกตามมา - ผู้รวบรวม)
New Media กับ Digital Media
New Media เป็นการปฏิวัติในการที่จะสื่อสิ่งต่าง ๆ ให้ผู้คนได้รับรู้ สื่อในปัจจุบันเป็น Digital Media แต่ในอดีตการค้นพบสื่อใหม่ ๆ ก็ถือเป็น new media ได้เช่นกัน สำหรับ Art History กับ New Media เกิดขึ้นเพื่อจะสร้างสิ่งใหม่ ๆ ขึ้นมา แต่ก็มีแง่คิดให้เราต้องพิจารณ์กัน
ทฤษฎีต่าง ๆ ที่เชื่อมกับ New Media
New Media ที่เกิดขึ้นมีสองด้านคือ ด้านที่มองไม่เห็นอะไรเลย กับด้านที่เห็นสิ่งที่เกิดขึ้นอย่างชัดเจน การนำ e-business มาเป็นสื่อกลางในการทำการค้าบน Internet เพื่อสามารถเปิดร้านค้าได้โดยที่เราและลูกค้าไม่ต้องเดินทางมาดูสินค้า ลูกค้าสามารถเห็นสินค้าได้ทาง Internet ซึ่งสื่อทาง Internet นี้อาจเรียกได้ว่าเป็น New Media ได้เช่นกัน (ลดต้นทุนเรื่องการจัดทำหน้าร้านและการเดินทาง ที่สำคัญที่สุด ลดเวลาลงได้มาก - ผู้รวบรวม)
เราสามารถกล่าวโดยรวมในภาพของสื่อได้ทั้งหมด แต่เราไม่ได้บอกว่าศิลปะแขนงไหนมีความโดดเด่นกว่ากัน ดังนั้นเราควรสรุปเป็นกลางว่า ศิลปะกับสื่อต่าง ๆ มีความเกี่ยวข้องกัน
ศาสตร์ต่างๆ ที่มีใน Media study สามารถแบ่งออกเป็นหัวข้อย่อยได้ดังต่อไปนี้
Plato เป็นนักปรัชญาเมธีชาวกรีก มีอายุอยู่ในช่วง 2,500 ปีก่อน เขาเป็นบุคคลที่มีความสำคัญในด้านสื่อหรือ Media เป็นอย่างมากในประวัติศาสตร์ของโลกตะวันตก หลักปรัชญาของ Plato ที่คนรู้จักมากก็คือ การแยกกันระหว่างร่างกาย กับจิตใจ คือการแยกกันระหว่างโลกที่เราสัมผัสได้ และโลกที่เราสัมผัสไม่ได้
มีนักนักปรัชญาฝรั่งเศสอีกคนซึ่งเกิดหลังยุคของ Plato คือเมื่อประมาณ 1,600 ปีก่อน ได้ให้ความคิดเห็นว่าควรแยกร่างกายกับจิตใจ (รูปธรรม-นามธรรม, ทฤษฏี-ปฏิบัติ) นั่นก็คือ การมองเห็นความแตกต่าง (Descries)
IMMATERIAL IDEAS MIND THEORY ABSTRACT
PHYSICAL WORLD BODY PRACTICE CONCRETE
ตาม chart ข้างบนนี้ Plato เชื่อว่า idea(ความคิด) อยู่เหนือ physical world (ธรรมชาติของโลก)ดังนั้น Mind(จิตใจ) อยู่เหนือ Body (ร่างกาย) Theory (ทฤษฏีหรืสมมุติฐาน)อยู่เหนือ Practice (การปฏิบัติ) และ Abstract (ความไม่มีตัวตน )อยู่เหนือ Concrete (ความไม่มีตัวตน) โลกของความคิดอยู่เหนือโลกของสิ่งที่สัมผัสได้ นี่คือสิ่งที่ Plato เชื่อว่าอย่างนั้น (หลักการบางอย่างใกล้เคียงกับแนวคิดทางพุทธศาสนา - ผู้เรียบเรียง)
สิ่งที่สำคัญอีกอย่างใน Visual culture และ Media study คือ ทัศนะในการมีสัมผัสในการมองเห็น เพราะมันเป็นสัมผัสที่อยู่ใกล้กับสัมผัสของจิตใจ นักปรัชญายังพยายามจะแยกประเภทของสื่อให้ได้ เพื่อที่จะพิสูจน์ให้เห็นว่าสื่อประเภทไหนดีที่สุด ที่จะสามารถสื่อให้คนเข้าใจง่ายที่สุด นักวิทยาศาสตร์ได้ศึกษาเกี่ยวกับการสื่อสารในรูปของคลื่นที่ผ่านเข้ามาในสมองของคนเรา ซึ่งสามารถเทียบได้กับสื่อเช่นกัน ถือได้ว่าพัฒนาการของเทคโนโลยี ทำให้การสื่อสารมีความรวดเร็วมากขึ้น
สามแนวความคิดระหว่างสื่อและความคิด
ความคิดแบบ Post modern (Medium is message and Message is medium)
เครื่องมือต้องแยกกับ ความคิด (เพราะความคิดถูกจัดให้อยู่สูงกว่า) ไม่ได้เป็นสิ่งที่มาคู่กันโดยตลอดเป็นอะไรที่ถูกสื่อออกมาทางเครื่องมือ ผู้รับความคิดจะเป็นผู้บันทึกความคิดจากผู้ส่ง(ไว้ในสมอง) แต่ผู้รับอาจเกิดความคิดใหม่ได้ จากสิ่งผู้ส่งส่งมาให้
โซเครติส อุปมาอุปมัยเปรียบเทียบการใช้สื่อโดยผ่านทางภาษาเขียนว่าเป็นเสมือนยา คือ ถ้าสื่อออกไปในทางดีก็เป็นยาวิเศษ หากสื่อออกไปไม่ดี ก็เทียบได้กับยาพิษ (สุภาษิตไทยที่ว่า พูดดีเป็นศรีแก่ตัว - ผู้เรียบเรียง)
ยาวิเศษ คือ ทำให้เราสามารถบันทึกสิ่งต่างๆ ที่เราพบเจอ หรือบันทึกสิ่งต่างๆที่เป็นประวัติศาสตร์
ยาพิษ คือ ทำให้เราไม่ได้ฝึกฝนความทรงจำ ทุกอย่างที่ทำเราต้องจดบันทึก ถ้าไม่ได้บันก็จะลืม
ภาษาเขียนเป็นการสื่อที่มีมานานแล้ว แต่สำหรับ Plato ถือว่าเป็นสื่อใหม่สำหรับเขา (ต้องทำความเข้าใจว่าเพราะยุคของ Plato ห่างจากปัจจุบันนับสองพันห้าร้อยปี - ผู้เรียบเรียง) ความทรงจำเป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งที่ใช้ในการถ่ายทอดสิ่งต่างๆ ที่บรรพบุรุษได้พบเจอมา ไปสู่รุ่นหลังๆ (ความคิด) แต่ความทรงจำที่ถูกถ่ายทอดผ่านทางเครื่องมือเช่น การเขียน ไม่ได้บ่งบอกว่ามันมาจากความคิด อาจมาจากรากฐานก็เป็นได้
ข้อแตกต่าง คือ การถ่ายทอดสิ่งต่างๆ จากความทรงจำถือว่าเป็นการถ่ายทอดจากความคิดเป็นสิ่งที่มีคุณค่ามาก ส่วนการถ่ายทอดจากการเขียน หรือสื่อต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นอะไรก็ตาม ไม่ถือว่าเป็นความคิด แต่เป็น เพียงเครื่องมือ คุณค่าของมันจะเทียบไม่ได้กับความคิด ซึ่งจะมาจากความทรงจำ
การพูดที่ดี คือ ต้องมีทั้งผู้พูด และผู้รับ เพราะจะมีการถ่ายทอดความรู้จากคนหนึ่งสู่อีกคนหนึ่ง และจะมีคำถาม เพื่อให้มีการโต้ตอบอีกด้วย การพูด ดีกว่า การเขียน เพราะการเขียนเหมือนเป็นการเอาการพูดมาเขียน แต่ไม่สมบูรณ์แบบเพราะไม่สามารถเค้นเอาสิ่งที่อยู่ในสมองของเราออกมาได้จนหมดสิ้น การพูดใกล้เคียงกับความคิดของผู้พูดมากกว่าการเขียน ในความคิดของโซเครติส (สมองจะพูดได้เร็วกว่าเขียน เพราะไม่ต้องใช้เครื่องมือหรือตัวกลางใดๆ - ผู้เรียบเรียง) ทั้ง Plato และ โซเครติส จะมีความคิดก่อนแล้วค่อยพูดหลังจากนั้นจึงถ่ายทอดออกมาเป็นการเขียน
Theory of sign มี 2 แนวความคิดจาก
- Icon อาจหมายถึง รูป ที่แสดงให้เห็นว่าสิ่งๆ นั้น เครื่องหมายนั้นกล่าวถึงอะไรอยู่
- Index ต้นเหตุของสิ่งที่มาแทนคำ (ต้นเหตุของสัญลักษณ์ที่เกิดขึ้น) เช่น ควัน เป็น index ของไฟ
- Symbol ความสัมพันธ์ระหว่างสัญลักษณ์ที่มาแทนค่า กับความหมายของสิ่งๆ นั้น สัญลักษณ์ที่จะมาแทนค่าต้องมีความหมายด้วย
ไม่มีความเห็น