โรงเรียนชาวนาระดับอุดมศึกษา (8) นาทีทอง ดอกข้าว เมล็ดข้าว

๘ นาทีทอง : ดอกข้าว เมล็ดข้าว

     ในเมื่อ...ขึ้นต้นและออกมาเป็นใบ...แล้ว เป็นอันว่า เราๆท่านๆจะก้าวไปสู่นาทีทองที่น่าสนใจและมีความสำคัญมากๆ สำหรับนักเรียนชาวนา ทราบข่าวว่าเล่นนอนรอกันเลยแต่รุ่งเช้า ช่างเป็นคุณกิจนักเรียนรู้จริงๆ นาทีทองที่กล่าวนี้ก็คือ ช่วงที่ดอกข้าวบาน ซึ่งจากดอกข้าวจะกลายเป็นเมล็ดข้าวในที่สุด

     ดอกข้าวจะบานหลังจากรวงโผล่พ้นกาบใบธงพียงระยะวันสองวันเท่านั้นเอง และดอกจะบานในเฉพาะช่วงเช้าราวๆ ๘ นาฬิกา จนกระทั่งเที่ยงๆ (๐๘.๐๐ – ๑๒.๐๐ น.) การบานของดอกข้าวจะบานจากปลายรวงมายังโคนรวง ในขณะที่ดอกบานนั้น เปลือกดอกใหญ่กับเปลือกดอกเล็กจะเปิดอ้าออก ซึ่งดอกข้าวจะบานสักเพียงครึ่งชั่วโมงถึงราวชั่วโมง (๓๐ – ๖๐ นาที) ดอกข้าวที่บานก็จะบานเพียงครั้งเดียวเท่านั้น แล้วก็บานไปเลยและจะไม่บานอีก ดอกข้าวทั้งรวงใช้เวลาบานประมาณสัปดาห์จึงบานครบทุกดอก

     แล้วช่วงใดกันแน่ที่จะเรียกได้ว่าเป็นนาทีทองจริงๆ ถ้าเช่นนั้นก็ต้องมาติดตามกันต่อ...การผสมเกสรจะเกิดขึ้นก็ตอนนี้แหละ เกิดขึ้นหลังดอกเริ่มบานไปสักเล็กน้อย โดยที่อับเกสรตัวผู้จะแตกตัวออก แล้วปล่อยละอองเกสรตัวผู้ ซึ่งอยู่บนก้านเกสรทั้ง ๖ ละอองเกสรตัวผู้จะตกลงบนพู่รับละอองเกสรของตัวเมีย และแล้วหลังจากนั้นละอองเกสรตัวผู้จะงอกส่งเชื้อเพศผู้ไปผสมกับเชื้อเพศเมียในรังไข่ จนเจริญเติบโตพัฒนามาเป็นเมล็ดข้าว

     จากดอกข้าว พัฒนาและเจริญเติบโตมาเป็น เมล็ดข้าว คราวนี้มาทำความรู้จักกับเมล็ดข้าวกันต่อ ในช่วงระยะแรกๆ เรียกว่า ระยะข้าวเป็นน้ำนม ซึ่งใช้เวลาประมาณสัปดาห์หรือ ๗ วัน ภายหลังจากการผสมเกสร ภายในเปลือกข้าว ข้าวจะยังเป็นของเหลวสีขาวคล้ายน้ำนม เพราะว่าขาวคล้ายน้ำนมนี่เองกระมัง จึงเรียกการสร้างเมล็ดข้าวในระยะแรกนี้ว่าเป็นน้ำนม แต่ส่วนเปลือกของข้าวจะมีสีเขียว

     ต่อมาเป็นระยะข้าวเม่า เมล็ดข้าวมีอายุได้ ๒ – ๓ สัปดาห์ หรือ ๑๔ – ๒๑ วัน หลังจากการผสมเกสรแล้ว เนื้อเมล็ดเริ่มมีน้ำน้อยลง และเริ่มมีความแข็งตัวขึ้น เปลือกใหญ่และเปลือกเล็กเริ่มแข็งเช่นกัน จนเปลือกจะมีสีเขียวอมน้ำตาล

     และระยะสุดท้ายเป็นระยะที่เมล็ดข้าวแก่เต็มที่หรือเป็นระยะเก็บเกี่ยว เมล็ดข้าวมีอายุประมาณ ๓๐ วัน เนื้อเมล็ดมีสีขาว ความแข็งของเนื้อเมล็ดขึ้นอยู่กับพันธุ์ข้าว...ว่าจะแข็งมากหรือแข็งน้อย ส่วนเปลือกข้าวจะแข็ง สีของเปลือกจะกลายเป็นสีน้ำตาล หรือน้ำตาลเข้ม หรือน้ำตาลม่วง หรือน้ำตาลดำ ทั้งนี้ก็แล้วแต่พันธุ์ของข้าวเช่นกัน

 ภาพที่ ๔๒ ช่อดอกข้าว

 

[คงคา ดวากระโทก]

เป็นงานที่มีประโยชน์มาก เพราะพวกเราผมถึงมีงานให้ค้นคว้า ขอ ขอบคุณท่านที่จัดทำแล้ะน้องๆที่ตั้งใจถ่ายท่อดนะครับ ผมชื่อน้ำนะครับ เรียนที่มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน สาขา วิศวกรรมเครื่องจักรกลเกษตร ถ้ามีเรื่องไหนที่ผมสามารถช่วยท่านได้ขอให้ส่ง อีเมล์มาเลยถ้าทำได้ผมจะทำอย่างสุดความสามารถ

[อ้อม สคส.]

ขอบคุณมากค่ะ

แท้จริงแล้ว สคส. แทบไม่ได้ลงแรงอะไรเลยกับงานเรื่องข้าวนี้ คนที่ทำจริงๆ คือ มูลนิธิข้าวขวัญ โทร 035 597193 (คุณอนัญญา)

อ้อมจะแจ้งพี่จิ๋ม (อนัญญา) ให้ว่าคุณน้ำ ยินดีมาร่วมเรียนรู้และช่วยเหลือสุดความสามารถ

 อ้อม สคส.