ธูปเทียนแพ และเครื่องทองน้อย
ในพิธีการลูกเสือ จำเป็นต้องใช้ธูปเทียนแพในโอกาสสำคัญ และมีข้อควรปฏิบัติดังนี้
ธูปเทียนแพ และ เครื่องทองน้อย มีลักษณะอย่างไร ใช้ในโอกาสใดบ้าง
ธูปเทียนแพ ในพจนานุกรม เรียกว่า ธูปแพเทียนแพ คือธูปไม้ระกำ ๕ ดอก วางเรียงกันบนเทียนและเทียน ๕ เล่ม วางนอนเรียงใต้ธูป มัดซ้อนกันและมีกรวยดอกไม้สด ๑ กรวยวางข้างบน เวลาใช้เปิดที่ครอบออก (ชุดเล็ก ธูป ๑ ชั้น เทียน ๑ ชั้นรวมอย่างละ ๕ ชุดใหญ่ ธูป ๒ ชั้น เทียน ๒ ชั้น รวมอย่างละ ๑๐)
โอกาสในการใช้
๑. พระสงฆ์ใช้สักการะ หรือทำวัตรอุปัชฌาย์อาจารย์
๒. พระสงฆ์ คฤหัสถ์ ใช้เป็นเครื่องสักการะพระเถระผู้ใหญ่ ในโอกาสพิเศษ
๓. ใช้ตั้งบูชาพระบรมฉายาลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว หรือสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถในโอกาสต่างๆ
๒. มีบางคนเข้าใจว่า ถ้าใช้กับพระสงฆ์ เทียนอยู่บนธูปจริงหรือไม่
ไม่จริง ธูปอยู่บนเทียนตลอด
๓. เครื่องทองน้อย คืออะไร
เครื่องทองน้อย เป็นเครื่องบูชาชนิดหนึ่ง ประกอบด้วยเชิงเทียน ๑ คู่สำหรับปักธูปไม้ระกำ ๑ ที่ ปักเทียน ๑ ที่ กรวยพุ่มดอกไม้ ๓ พุ่ม ตั้งรวมบนพานรอง
เครื่องทองน้อย
๔. โอกาสใดจึงใช้เครื่องทองน้อยบูชา
ใช้ในโอกาสดังต่อไปนี้
๑. ในการทรงธรรมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
๒. ในการบูชาพระธาตุ
๓. ในการบูชาพระอัฐิ พระบรมอัฐิ พระบรมรูป หรือพระบรมฉายาลักษณ์ ในรัชกาลก่อน
๔. ใช้บูชาศพ
๕. ใช้ตั้งให้ศพบูชาพระธรรม
๖. ใช้นำขบวนแห่ศพเวียนเมรุ
๕. เครื่องทองน้อย มีวิธีตั้งอย่างไร
ให้หันด้านที่เป็นธูปเทียนออกมาด้านนอก คือหันมาหาผู้จุดบูชา ยกเว้นตั้งให้ศพบูชาธรรม ให้หันธูปเทียนไปทางด้านศพ (เหมือนกับจะอำนวยความสะดวกให้ศพลุกขึ้นมาจุดธูปเทียนได้ง่าย)
๖. จะใช้เครื่องทองน้อยกับธูปเทียนแพ แทนกันได้หรือไม่
ห้ามใช้แทนกันเด็ดขาด โอกาสในการใช้เครื่องทองน้อยและธูปเทียนแพ ให้เป็นไปตามนี้ เคยเห็นหน่วยงานบางหน่วย ในตอนที่สมเด็จย่าสวรรคตใหม่ๆ ใช้ธูปเทียนแพถวายสักการะ ซึ่งที่จริงน่าจะต้องใช้เครื่องทองน้อย
บรรณานุกรม
ทองสุข มันตาทร, คลายสงสัย พิธีกร : พิธีการ, หน้า ๖๒ - ๖๔ บริษัท เพ็ญพรินติ้ง จำกัด. ๒๕๔๒
ความเห็น (15)
มารับความรู้ครับ ขอบคุณมากครับ
ขอบคุณ ท่านบวร ขอให้ท่านสำเร็จการศึกษาเร็ว ๆ จะได้มาช่วยกันพัฒนาเด็กไทยให้ก้าวหน้า
ในช่วงวันเฉลิมพระชนมพรรษา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวหลายปีมาแล้ว ฉันนั่งรถผ่านหน่วยงานราชการแห่งหนึ่ง มีการประดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์ในหลวง ไว้บนโต๊ะหมู่บูชา มีเครื่องราชสักการะพร้อมทุกอย่าง แต่ฉันเห็นสิ่งหนึ่งที่มัน แลจะผิดไป นั่นก็คือเห็นเครื่องทองน้อย ตั้งอยู่หน้าพระบรมฉายาลักษณ์ ฉันตกใจมากและคิดว่า นี่เขาไม่มีธูปเทียนแพ หรืออย่างไร จึงนำสิ่งนี้มาใช้แทน แต่ถ้าพูดกันตามความเป็นจริงแล้ว ไม่สมควรจะนำสิ่งนี้มาใช้ ถึงจะไม่มีก็ตามแต่ จะแลไม่เข้าท่าเอา
ฉันคิดว่าฉันคงเข้าใจถูกต้องใช่ไหม ที่ว่าธูปเทียนแพนั้น ใช้สำหรับบุคคลที่ยังดำรงชีวิตอยู่ แต่สำหรับเครื่องทองน้อย ใช้สำหรับบุคคลที่ถึงแก่ความตาย ใช่หรือไม่ใช่ ถูกหรือผิดเช่นไรผู้ที่มีความรู้ ขอจงอธิบายให้แจ้งกว่านี้จะดีมากทีเดียว (คนโบราณ)
ถูกต้องเลยครับ ดีที่ยังมีผู้รู้ที่คอยสังเกต ไว้เมื่อไรที่เรามีโอกาสใช้ก็ขอให้ได้ศึกษาข้อกำหนดเสียก่อน บางท้องถิ่น ยังใช้ตามเคย ไม่ได้ใช้ตามควร ขอบคุณครับ
ขอบคุณมากๆ เลย ครับ และเป็นไปตาม ท่านผู้พบเห็นให้วิธีคิดง่ายๆ แต่ชัดเจน
พงศธร สัจจชลพันธ์
ขอให้ข้อมูลด้วยความเคารพว่า ภาพตัวอย่างธูปเทียนแพข้างบนไม่ถูกต้องตามโบราณราชประเพณี ที่ถูกต้องธุปจะต้องอยู่ด้านบน เทียนอยู่ด้านล่าง (ตรวจสอบได้จากคู่มือการจัดรัฐพิธีของกระทรวงมหาดไทยซึ่งมีภาพวาดโยงไว้ชัดเจนว่าอะไรอยู่บน)
ปัจจุบันร้านค้าที่จำหน่ายเครื่องบูชา มักทำผิดๆ คนซื้อมาก็ไม่ทราบ
ถ้าผลิตเครื่องทองน้อย พานพุ่ม กรอบรูป เรซินไฟเบอร์กลาส์ชุดเล็กใหญ่จำหน่ายเพื่อไม่ให้ผุกร่อนดีไม่ครับ
ขอบคุณท่านอาจารย์ศักดิ์
แต่มีข้อคิดเห็นที่น่าสนใจจากอ.พงศธร แนะนำมา ต้องไปค้นคว้าจากคู่มือการจัดรัฐพิธีที่ว่า ขอบคุณจริง ๆ ด้วยความเคารพ
สำหรับท่าน นวพล ก่อนจะลงทุนก็ได้ศึกษาคู่มือที่ว่าข้างต้นก่อนน๊ะ
ในพิธีทบทวนคำปฏิญาณและสวนสนามลูกเสือในวันคล้ายวันสถาปนาคณะลูกเสือแห่งชาติ ต้องใช้เครื่องทองน้อย หรือธูปเทียนแพที่โต๊ะหมู่พระบรมฉายาสาทิศลักษณ์ในหลวง และใช้อย่างไร วางอย่างไร
ในการจัดวางเครื่องสักการะที่กระทำกันอยู่ในปัจจุบัน พบว่ามีการจัดวางสิ่งของที่ไม่ถูกต้อง ซึ่งอาจเกิดจากความไม่รู้จริงของผู้จัด รวมทั้งผู้ดูแลพิธีการก็เป็นได้ ในการจัดวางสิ่งของเครื่องสักการะผิดที่ผิดทางนั้น จึงกลับกลายเป็นการสื่อแทนความหมายที่ไม่เป็นมงคลแก่ผู้ปฏิบัติ ดังนั้น ทางสำนักพระราชวังจึงได้ออกเอกสารแนะนำเกี่ยวกับการจัดแท่นพิธีถวายสักการะพระบรมรูปสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า เมื่อเดือนเมษายน พุทธศักราช 2522 โดยระบุว่า เครื่องราชสักการะดอกไม้ ธูปเทียนแพที่ถูกต้องและเป็นสิริมงคล นั้นต้องเรียงลำดับ โดยเริ่มจากแพเทียนจะอยู่ล่างสุด วางธูปแพเหนือแพเทียน และวางกระทงดอกไม้บนสุดเหนือแพธูป แต่ที่มักจะทำกันผิดๆ คือ จัดวางแพเทียนอยู่เหนือแพธูป ซึ่งจะใช้ในงานอวมงคล คือ งานศพเท่านั้น
การจัดตั้งเครื่องสักการะเป็นส่วนหนึ่งในพิธีการต่างๆที่จัดขึ้นเสมอในบ้านเมืองของเรา ดังนั้นการได้ทราบถึงข้อปฏิบัติที่ถูกต้องในการจัดวางเครื่องสักการะ ย่อมสื่อความหมายที่ดีและเป็นมงคลแก่ผู้ปฏิบัติ
ในการจัดงานมงคลต่างๆ เช่น พิธีถวายพระพรชัยมงคลเนื่องในวโรกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา พิธีมอบเครื่องราชอิสริยาภรณ์ พิธีสมรสพระราชทาน การลาบวช การเข้าเฝ้าฯรับพระราชทานทุนการศึกษา เป็นต้น จะมีการจัดชุดเครื่องสักการะถวายเบื้องหน้าพระบรมฉายาลักษณ์ ซึ่งประกอบไปด้วย ธูปเทียนแพและกระทงดอกไม้ พานพุ่มทอง พานพุ่มเงิน พานดอกไม้ ทั้งนี้อาจจัดให้มีความครบถ้วนสมบูรณ์แบบต่างกันไปตามขอบเขตความยิ่งใหญ่ของพิธีการนั้นๆได้
การจัดธูปเทียนแพสักการะให้ถูกต้องในมงคลพิธี
เมตตา อาภัสสร
ด้วยความเคารพ ตามข้างต้นกล่าวว่าธูปแพเทียนแพ ใช้กับบุคคลที่ยังมีชีวิต และเครื่องทองน้อยใช้กับบุคคลที่ล่วงลับไปแล้ว แต่ตอนท้ายทำไมกล่าวว่า หากนำเทียนแพวางเหนือธูปแพจะใช้กับงานอวมงคลหรืองานศพ และหากมีบางหน่วยงานใช้ธูปแพเทียนแพบูชาพระรูป ร.5 และมีเครื่องทองน้อยด้วย (ใช้ทั้ง 2 อย่าง) จะถูกต้องไหมครับ ขอบคุณครับ
กฤษณา พิมสารี
เป็นความรู้ใหม่ ขอบคุณมากค่ะ
ถามครับเครื่องทองน้อยเวลาประกอบพิธีในหลวง ร.9ต้องจุดธูปเทียนหรือไม่ครับ
โค๊ะหมู่บูชาควรวางธูปเทียนแพหรือ แพเทียนธูปครับ