ภูมิปัญญาท้องถิ่น ด้านช่างฝีมือพื้นบ้าน "การทำแคน"
ภูมิปัญญาท้องถิ่นหรือปราชญ์ชาวบ้าน หมายถึง บุคคลที่สามารถใช้สติปัญญาของคนสั่งสมความรู้ ประสบการณ์ เพื่อการดำรงชีพ และถ่ายทอดจากคนรุ่นหนึ่ง ไปสู่คนอีกรุ่นหนึ่ง ด้วยวิธีการต่าง ๆ ทั้งทางตรงและทางอ้อม โดยคงรากเหง้าแห่งคุณค่าดั่งเดิมไว้อย่างมีเอกลักษณ์ และมีศักดิ์ศรี แม้ปราชญ์ทุกคนมีหลักการ เดียวกันคือ การสืบทอดเชื่อมโยงอดีตมาใช้ในปัจจุบัน แต่วิธีการแตกต่างกัน ไม่มีรูปแบบหรือสูตรสำเร็จของการพัฒนาใด ๆ ที่ใช้เหมือนกันทุกหมู่บ้าน แต่ละท้องถิ่นมีการเชื่อมโยงหลากหลายแตกต่างกันไป ตามสภาพของหมู่บ้าน ก่อให้เกิดภูมิปัญญาท้องถิ่น เรียกว่า “ปราชญ์ชาวบ้าน” หากมีการสืบทอด และอนุรักษ์ ส่งเสริมอย่างเป็นระบบ ก็สามารถเพิ่มคุณค่าทางสังคม และเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจเพื่อเป็นการเพิ่มรายได้ให้แก่ประชาชนได้อีกทางหนึ่ง
ภูมิปัญญาท้องถิ่นอำเภอเมืองกำแพงเพชร นายลา ไพรสน เกิด เมื่อ ปี พ.ศ. ๒๔๖๗ อายุ ๘๒ ปี อยู่บ้านเลขที่ ๔๕ หมู่ที่ ๙ บ้านทุ่งเศรษฐี ตำบลนครชุม อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร
ชีวิตการทำงาน
ภูมิลำเนาเดิม เป็นคนนครสวรรค์ มามีครอบครัวอยู่ที่จังหวัดกำแพงเพชร นายลา ไพรสนได้เล่าให้ฟังว่า ตอนหนุ่ม ๆ ไปเที่ยวที่ร้อยเอ็ด เห็นเขาทำแคน ก็เลยซื้อมาขาย ปรากฎว่าขายดี จึงคิดทำเอง โดยไปหัดทำจากแหล่งผลิต(ที่ร้อยเอ็ด กับนายสนุ่น ศรีบุญเรือง และนายใส หนองโพธิ์) แล้วกลับมาทำเองนายลา ไพรสน ได้ยึดอาชีพเป็นช่างทำแคน ซึ่งเป็นหัตกรรมเครื่องไม้ หรือผลิตภัณฑ์เครื่องดนตรีพื้นบ้านเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีคุณค่าเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งเป็นกรรมวิธีในการผลิต ยังใช้วิธีการพื้นบ้าน ทำด้วยความปราณีตสวยงาม เสียงเพราะ มีให้เลือกหลายแบบ ผลิตขึ้นเองจนเป็นอาชีพหลัก จนถึงปัจจุบัน ตั้งแต่อายุ ๒๘ ปี ปัจจุบันอายุ ๘๒ ปี ประมาณ ๕๔ ปี
แคน เป็นผลิตภัณฑ์เครื่องดนตรีพื้นบ้าน วัสดุที่ใช้ในการผลิตเป็นวัสดุธรรมชาติ หาได้จากป่าใกล้บ้าน จากการปลูกในท้องถิ่น และจากการซื้อหาในท้องถิ่นที่ใกล้เคียง เช่นไม่เฮี้ะ, ไม้รวก ไม้ซาง, ซึ่งเป็นพืชตระกูลไม้ไผ่ ขี้สุตหรือชันโรง หลาบโลหะ ไม้เนื้อแข็ง(สำหรับทำปล้องแกนกลาง) ขื่อกลาง(ทำด้วยไม้ไผ่สีสุก), หินฟลอไรท์(สำหรับทำรอบลิ้น) แคนมีจำหน่ายที่บ้านลุงลา ไพรสน (ลุงลา พาเพลิน)
เลขที่ ๔๕ หมู่ที่ ๙ บ้านทุ่งเศรษฐี ตำบลนครชุม อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร การจำหน่าย
ในราคา ดังนี้ คือ แคนลูกทุ่ง(แคนเล็ก) อันละ ๑,๒๐๐.- บาท แคนลาว(แคนใหญ่) อันละ ๑,๕๐๐.- บาท
การทำจะทำได้อาทิตย์ละ ๑ อัน รายได้เฉลี่ยต่อปี ประมาณ ๓๐,๐๐๐.- บาท - ๔๐,๐๐๐- บาทต่อปี
ลักษณะการถ่ายทอด
๑. สอนบุตรหลานในครอบครัว
๒. เป็นวิทยากรภายนอก สอนด้านการทำแคน และการเป่าแคนให้กับนักเรียนโรงเรียนบ้าน
ทุ่งเศรษฐี และผู้ที่สนใจในตำบลนครชุม และตำบลใกล้เคียงในเขตอำเภอเมืองกำแพงเพชร
จังหวัดกำแพงเพชร
โดย...นางจงกลรัตน์ เกิดเทพ
นักวิชาการวัฒนธรรมชำนาญการ
ความเห็น (7)
สุดยอดมากเลยครับ จากวงแคนนำชัย มิวสิค
สวยงามมากครับ สุดยอดไปเลย
เอนก แก้วดวงดี
ขอเป็นกำลังใจคุณลุงลาพาเพลินนะครับ มรดกอันล่ำค่า อย่าให้ศูนย์สินแห่ภูมิปํญญาอีสานเด้อครับ ขอคุณลุงมีสุขภาพแข็งแรงทำไปเลื่อนนะครับเดี่ยวจะไปชื่อแคนคุณลุงครับ จากคนเมืองเลย มาอยู่สิงห์บุรีครับ
สุธีร์ สายฟ้า มิวสิค จ.ตาก
สนใจแคนของลุงลาครับ เคยสั่งแกทำมาแล้ว 1 ตัวนานแล้ว แต่จะสั่งอีกลืมว่าแกอยู่ที่ไหนครับ เพราะพี่ชายสั่งให้ อยากได้อีก ขอเบอร์โทรของลุงลาหน่อยได้ไหมครับ
ขอบคุณครับ...สายฟ้า มิวสิค จ.ตาก
หนูรู้จักลุงลาเพาะลุงลาอยู่หมู่บ้านเดียวกับหนู และ เวลามีงานแห่ที่ไหนลุงลาก็มาช่วย โดยครู ประเสริฐ พิมพา ก็เปนคนจัดการทุ๊ก....อย่างและลุงลาก็จะ คลอบครู ให้กับนักเรียนโรงเรียนบ้านทุ่งเศรษฐี ตั้งแต่ชั้น ป.๔ - ป.๖ และเวลามีงาน ก็จะมีเด็กโรงเรียนบ้านทุ่งเศรษฐีไปช่วย เช่น มือกลอง ฉิ่งฉาบ เบส เป็นต้น พร้อมพี่ๆที่จบไป และ หลานของลุงลา
หนูรู้จักลุงลาเพาะลุงลาอยู่หมู่บ้านเดียวกับหนู และ เวลามีงานแห่ที่ไหนลุงลาก็มาช่วย โดยครู ประเสริฐ พิมพา ก็เปนคนจัดการทุ๊ก....อย่างและลุงลาก็จะ คลอบครู ให้กับนักเรียนโรงเรียนบ้านทุ่งเศรษฐี ตั้งแต่ชั้น ป.๔ - ป.๖ และเวลามีงาน ก็จะมีเด็กโรงเรียนบ้านทุ่งเศรษฐีไปช่วย เช่น มือกลอง ฉิ่งฉาบ เบส เป็นต้น พร้อมพี่ๆที่จบไป และ หลานของลุงลา
แต่ตอนนี้ลุงลาแกเสียไปแล้ว ก็เหลือหลานชายของแกที่เก่งเรื่อง แคน มาก
ตอนนี้ลุงเสียไปแล้ว หลายชายที่บอกว่าเก่งเรื่องทำแคน มีเบอร์มัยครับ ผมกำลังรวบรวมข้อมูลครูช่างที่เป็นศิลปหัตถกรรมของไทยอยู่ครับ ไม่อยากให้หายไปครับ ถ้าใครมีรบกวนขอเบอร์ด้วยครับ