การสอนเพื่อพัฒนาการคิด

วันนี้ได้อ่านหนังสือเพื่อเตรียมสอบ ประมวลความรู้ ในวันที่ 24 สิงหาคม มีทฤษฎีที่หลากหลายให้นำมาเพื่อเป็นแนวทางในการทำข้อสอบ แต่พออ่านไปก็ไปเจอหนังสือเล่มหนึ่ง ชื่อโครงการพัฒนาการเรียนการสอน ของสำนักคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติที่จะหยิบยกมาเป็นตัวอย่างในวันนี้ คือ เรื่อง  การสอนเพื่อพัฒนาการคิด  งั้นก็เข้าเนื้อหาสาระเลยนะครับ

 

                                                การสอนเพื่อพัฒนาการคิด       

เนื่องจากการพัฒนาการคิดเป็นสิ่งสำคัญ จึงได้มีการค้นหาวิธีการต่าง ๆ เพื่อนำมาใช้ในการพัฒนาความสามารถดังกล่าว  แนวทางที่นักการศึกษาใช้ในการดำเนินการวิจัยและทดลองเพื่อพัฒนาการคิดนั้น สามารถสรุปได้ 3 แนว คือ

๑.การสอนเพื่อให้คิด (teaching for thinking ) เป็นการสอนที่เน้นในด้านเนื้อหาวิชาโดยมีการปรับเปลี่ยนเพื่อเพิ่มความสามารถในการคิดของเด็ก

๒.การสอนการคิด (teaching of thinking ) เป็นการสอนที่เน้นเกี่ยวกับกระบวนการทางสมองที่นำมาใช้ในการคิด โดยเฉพาะเป็นการปลูกฝังทักษะการคิดโดยตรง ลักษณะของงานที่นำมาสอนจะไม่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาวิชาในที่เรียนในโรงเรียน แนวทางการสอนจะแตกต่างกันออกไปตามทฤษฏี และความเชิ่อพื้นฐานของแต่ละคนที่นำมาพัฒนาเป็นโปรมแกรมการสอน

๓.การสอนเกี่ยวกับการคิด (teaching about  thinking )  เป็นการสอนที่เน้นทักษะการคิดเป็นเนื้อหาสาระของการสอน โดยการช่อยเหลือให้ผู้เรียนได้รู้และเข้าใจกระบวนการคิดของตนเองเพื่อให้เกิดทักษะการคิดที่เรียกว่า  metacognition  คือรู้ว่าตนเองรู้อะไร ต้องการรู้อะไร และยังไม่รู้อะไร ตลอดจนสามารถสรุปควบคุมและตรวจสอบการคิดของตนเองได้

สำหรับโปรแกรมการสอนเพื่อพัฒนาความสามารถในการคิดที่จัดสอนในโรงเรียน เท่าที่ปรากฏอยู่ในปัจจุบันสามารถจำแนกออกเป็น 2 ลักษณะใหญ่ ๆ คือ โปรแกรมที่มีลักษณะเฉพาะ ซึ่งเป็นโปรมแกรมพิเศษนอกเหนือจากการเรียนการสอนปกติ เป็นโปรมแกรมที่สร้างขึ้นเพื่อเสริมสร้างการคิดวิจารณญาณโดยเฉพาะ โปรมแกรมที่มีลักษณะทั่วไป  ซึ่งเป็นโปรมแกรมที่ใช้เนื้อหาวิชาในหลักสูตรปกติเป็นสื่อในการพัฒนาทักษะการคิด เป็นการสอนทักษะการคิดในฐานะที่เป็นตัวเสริมวัตถุประสงค์ของหลักสูตรที่มีอยู่ โดยเชื่อมโยงกับวัตถุประสงค์ของเนื้อหา

เนื่องจากความพร้อมและสถานการณ์ในการจัดการเรียนการสอนในประเทศไทย มีลักษณะที่หลากหลาย ในที่นี้ จึงขอแนะนำเสนอแนวทางในการสอนเพื่อพัฒนากระบวนการคิดหลายๆแนว เพื่อเป็นตัวเลือกให้แก่ครูและโรงเรียนในการนำไปใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสมกับสถานการณ์

แนวที่ ๑.การสอนเพื่อพัฒนาการคิดโดยตรงโดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูปหรือบทเรียนสำเร็จรูป สำหรับครูและโรงเรียนที่สนใจจะพัฒนาความสามารถทางการคิดของเด็กนักเรียนและสามารถที่จะจัดหาเวลาและบุคคลรวมทั้งมีงบประมาณที่จะดำเนินการได้ มีผู้จัดทำโปรแกรมและสื่อสำเร็จรูป รวมทั้งบทเรียน กิจกรรมสำเร็จรูป

แนวที่ ๒  การสอนเนื้อหาสาระต่าง ๆ โดยใช้รูปแบบ หรือกระบวนการสอนที่เน้นการพัฒนาการคิดที่ได้มีผู้พัฒนาขึ้น

การสอนเพื่อพัฒนาการคิดในลักษณะนี้เป็นการสอนที่มุ่งเน้นเนื้อหาสาระต่างๆ ตามวัตถุประสงค์ของหลักสูตร แต่เพื่อให้การสอนนั้นเป็นการช่วยเหลือพัฒนาความสามารถทางการคิดของผู้เรียนไปในตัวครูสามารถนำรูปแบบการสอนต่างๆ ที่เน้นกระบวนการคิดมาใช้เป็นกระบวนการสอน ซึ่งช่วนให้ครูสามารถพัฒนาผู้เรียนได้ทั้งทางด้านเนื้อหาสาระและการคิดไปพร้อมๆกัน

แนวที่ ๓   การสอนเนื้อหาสาระต่างๆโดยพยายามส่งเสริมให้ผู้เรียนพัฒนาลักษณะการคิดแบบต่างๆรวมทั้งทักษะการคิดทั้งทักษะย่อยและทักษะผสมผสานในกิจกรรมการเรียนการสอน

แนวทางที่ สามนี้ น่าจะเป็นแนวทางที่ครูสามารถทำได้มากที่สุดและสะดวกที่สุดเนื่องจากครูสอนเนื้อหาสาระอยู่แล้ว และมีกิจกรรมการเรียนการสอนอยู่แล้ว เมื่อครูมีความเข้าใจเกี่ยวกับการคิดตามกรอบความคิดที่ได้เสนอมาข้างต้นครูสามารถนำความเข้าใจมาใช้ในการปรับกิจกรรมการสอนที่มีอยู่แล้วให้มีลักษณะที่ให้โอกาสผู้เรียนได้พัฒนาทักษะการคิด ลักษณะการคิด และกระบวนการคิดที่หลากหลาย