นักเรียนนักศึกษากับอาจารย์ที่ปรึกษาย่อมเป็นของคู่กัน แต่ละมหาวิทยาลัยมีระบบของอาจารย์ที่ปรึกษาแตกต่างกัน หรือแม้แต่ในมหาวิทยาลัยเดียวกันแต่ต่างคณะ ก็ยังมีระบบที่ต่างกันออกไปอีก
สำหรับคณะที่เรากำลังเรียน นักศึกษาปริญญาเอกแต่ละคนจะมีอาจารย์ที่ปรึกษา (supervisor) ได้ 1 ท่าน ซึ่งถือว่าเป็นอาจารย์ที่ปรึกษาหลัก รับผิดชอบเรื่องงานวิจัยของนักศึกษา เป็นคนที่นักศึกษาต้องพูดคุยและปรึกษาเรื่องงานมากที่สุด งานวิจัยจะดำเนินไปทางไหนก็ขึ้นอยู่กับการวางแผนกันระหว่างนักศึกษาและ supervisor ถ้า supervisor มีการทำวิจัยในเรื่องนั้นร่วมกับอาจารย์ท่านอื่น (collaboration) นักศึกษาคนนั้นอาจจะมี co-supervisor เพิ่มมาอีกท่าน ซื่ง co-supervisor จะอยู่ในคณะเดียวกันหรือต่างคณะกันก็ได้ บางรายก็อาจจะต่างมหาวิทยาลัย
นอกจาก supervisor แล้ว นักศึกษาจะต้องมี advisor อีก 1 ท่าน ส่วนใหญ่แล้ว advisor จะเป็นอาจารย์ที่อยู่คณะเดียวกันกับนักศึกษา ถ้าว่ากันตามหลักเกณฑ์แล้ว advisor มีหน้าที่ให้คำปรึกษานักศึกษาในเรื่องทั่ว ๆ ไป ที่อาจจะเกี่ยวหรือไม่เกี่ยวกับงานวิจัย เช่น นักศึกษาคับอกคับใจกับ supervisor ก็สามารถมาปรึกษา advisor ได้ หรือนักศึกษาอาจจะเครียดจากงานวิจัย advisor อาจจะช่วยให้คำปรึกษาได้เช่นเดียวกัน
แต่ advisor บางท่านก็ล้ำเส้นจากที่ให้คำปรึกษาทั่วไป มาเป็นคอยตามเรื่องงานวิจัยแทน เช่น นักศึกษาต้องรายงานความก้าวหน้าจากงานวิจัยให้ advisor ทราบเป็นระยะ ๆ ถ้านักศึกษามีปัญหาเรื่องงานวิจัยและต้องการแนวทางใหม่ หรือความคิดเห็นที่แตกต่างไปจาก supervisor การพูดคุยกับ advisor เป็นอีกวิธีหนึ่งที่ได้ประโยชน์มากทีเดียว
สุดท้ายคือ tutor ซึ่งมีหน้าที่แตกต่างไปจาก supervisor & advisor เกือบสิ้นเชิง นักศึกษาทุกคนต้องมี tutor ประจำตัว 1 ท่าน หน้าที่หลักของ tutor คือให้คำปรึกษาเรื่องทั่ว ๆ ไปจริง ๆ ที่ไม่เกี่ยวกับการเรียนเลย เช่น มีปัญหาเรื่องที่พัก ค่าใช้จ่าย ความเครียดจากการเรียน กิจกรรม เพื่อน คนรอบข้าง supervisor advisor สุขภาพ นอกจากนี้ tutor ยังค่อยช่วยส่งข้อมูลเมื่อมีหลักสูตรนอกเหนืองานวิจัย เช่น presentation skill, thesis writing แต่ถ้าไม่สบายใจหรือท้อแท้กับงานวิจัยก็มาหา tutor ได้เช่นกัน tutor จะไม่รู้เกี่ยวกับงานวิจัยของเราโดยตรง เพราะมาจากต่างคณะ แต่ tutor จะรับฟังและช่วยหาวิธีแก้ไขได้เช่นกัน
สำหรับระบบการเรียนปริญญาเอกที่นี่ เช่น วิธีการประเมินผลว่านักศึกษาจะผ่านแต่ละขั้นไปได้หรือไม่นั้น ไว้โอกาสหน้าจะมาเล่าค่ะ
