ดึกค้อนกลายหมากม่วง หมายถึง เวลาจะกินมะม่วงก็ขว้างค้อนขึ้นไปแต่เลยไปทางอื่น เป็นสำนวน หมายถึง มีของดีอยู่ใกล้ไม่เห็นกลับไปชื่นชมของอยู่ไกล...."
ผมขอร่วมด้วย ขอเล่าถึงอีกความหมาย ของ ดึก(ก.) ที่ไม่ใช่การขว้างปานะครับ ชาวอีสานทั่วไปจะใช้เป็นคำพูดแทนความหมายว่า ทำ/ กระทำ / เฮ็ด/การลงมือทำอะไรสักอย่าง คล้ายเป็นศัพท์สแลง กึ่งชวนขันให้คลี่คลายบรรยากาศ เช่น
- เมื่อวานข้อยไปหาหมู่ ไปพ้อเขาหาพาข้าวพอดี ข้อยกำลังหิว เลยดึกเอาจนอิ่ม (เมื่อวานนี้ผมไปหาเพื่อน ไปเจอเขาจัดอาหารพอดี ผมกำลังหิว เลยกินจนอิ่ม) ในที่นี้ ดึก หมายถึง กิน (ใช้คำว่า ดึก เพื่อให้ดูสบาย ไม่แสดงว่าหิวมากจนดูไม่ดี)
ลักษณะการใช้ที่พบมาก
1. ใช้ในการสั่งคนที่กันเอง ๆ เช่น สั่งให้เด็ก ๆ หรือเพื่อนสนิททำงาน อาจพูดว่า "อ้าว.....ดึก เลย" ก็รู้กันครับ จะใช้กับผู้ใหญ่หรือคนไม่คุ้นเคย ไม่เหมาะ
2. ผู้หญิงอีสานรู้ความหมาย แต่ไม่ค่อยพูดครับ เพราะส่วนมากพวกผู้ชายที่ "จังไฮไฟไหม้" (พวกที่ชอบฟังและชอบพูดสองแง่สองมุม../จะเหลือคนไม่จังไฮตามความหมายนี้กี่คนนะ) จะหมายถึงเรื่องอย่างนั้นไปเสียหมด ดังนั้นคำว่า "ดึก" ของ ชายหญิง ผัวเมีย นายกับลูกน้องต่างเพศ คนพูดต้องระวังให้ดีครับ จะมีความผิดเป็นความกันง่าย ๆ...
3. คำอื่น ๆ ที่ หมายความเหมือน ข้อ 1. ข้อ 2. ซึ่งพวก "จังไฮไฟไหม้" จะหัวร่อคิก ๆ เวลาพูดถึงอีก เช่น คำว่า เต็ก / สาง / หน่ำ /ล่ำ พวกที่ชอบพูดกันเบา ๆ แต่ฮากันแรง ๆ จะต้องมีศัพท์คำว่า ดึก เต็ก สาง หน่ำ ล่ำ อยู่ด้วยไม่มากก็น้อยอย่างแน่นอน คำพูดตามข้อ 3. นี้รู้สึกว่าจะแรงกว่า คำว่า ดึก นิดหนึ่งครับ
ดึก เต็ก สาง หน่ำ ล่ำ จึงเป็นคำที่ ปู่ ตา พ่อ ลุง ผู้ใหญ่ของชาวอีสานบอกให้ลูก ๆ ให้ทำนั่นทำนี่ธรรมดา ๆ เป็นคำพูดเบา ๆ ไม่ให้เหมือนใช้อำนาจออกคำสั่งให้ลูก ๆ ลำบากใจ
ทั้งนี้คนไม่รู้คำว่า ดึก และคำว่า สาง อาจคิดว่าเป็นการบอกช่วงเวลา เช่นคำพูดที่ว่า สามีกลับบ้านมาดึกเมียไม่ชอบ น่าจะกลับมาเช้าสางกันเลยให้รู้แล้วรู้รอด อย่างนี้เข้าทางพวก"จังไฮไฟไหม้" แน่นอนครับ
