ผลกระทบจากภาวะโลกร้อน
ระดับน้ำทะเลขึ้นสูง หากอุณหภูมิเฉลี่ยของโลกเพิ่มสูงขึ้นอีก 1.4-5.8 องศาเซลเซียส จะส่งผลให้น้ำแข็งที่ขั้วโลกละลาย และระดับน้ำทะเลเฉลี่ยสูงขึ้นอีก 14 - 90 เซนติเมตร ซึ่งจะส่งผลกระทบ ได้แก่ การสูญเสียที่ดินการกัดเซาะและการพังทลายของชายฝั่ง ในส่วนของพื้นที่ที่จะได้รับความเสียหายมากที่สุด คือหมู่เกาะเล็กๆ เช่น หมู่เกาะในมหาสมุทรอินเดีย และทะเลแคริเบียน รวมถึงสามเหลี่ยมปากแม่น้ำในพื้นที่ราบลุ่ม เช่น สามเหลี่ยมปากแม่น้ำไนล์ในประเทศอียิปต์
หากระดับน้ำทะเลเพิ่มขึ้น 50 ซม.จะมีผลกระทบต่อประชากรโลกประมาณ 92 ล้านคน ตัวอย่างเช่น ระดับน้ำทะเลที่สูงขึ้น 1 เมตรจะทำให้ประเทศอียิปต์เสียพื้นที่ดินเพิ่มขึ้น 1 เปอร์เซ็นต์ เนเธอร์แลนด์ 6 เปอร์เซ็นต์ บังคลาเทศ 17.5 เปอร์เซ็นต์ และ หมู่เกาะมาฮูโรในเกาะมาร์แชล 80 เปอร์เซ็นต์
นอกจากนี้ ระดับน้ำทะเลที่ขึ้นสูงยังก่อให้เกิดความเสียหายต่อระบบนิเวศน์ชายฝั่ง เช่น การสูญเสียพื้นที่ป่าชายเลน ซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำนานาชนิด การรุกล้ำของน้ำเค็มเข้าสู่แหล่งน้ำจืดที่จะส่งผลเสียต่อการเกษตร และจากการที่น้ำทะเลหนุนจะยังทำให้เกิดน้ำล้นตลิ่งและท่วมบ้านเรือนอีกด้วย
สภาพอากาศรุนแรง เมื่ออุณหภูมิเฉลี่ยของโลกเพิ่มสูงขึ้น ภัยธรรมชาติต่างๆมีแนวโน้มว่าจะเกิดบ่อยครั้ง และรุนแรงมากยิ่งขึ้น เช่น ภัยแล้ง ไฟป่า พายุไต้ฝุ่นโซนร้อน น้ำท่วม และการพังทลายของชั้นดิน เป็นต้น ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดของปรากฎการณ์เหล่านี้ ได้แก่ พายุไซโคลนที่เข้าถล่มรัฐโอริสสา ในประเทศอินเดีย และคร่าชีวิตผู้คนนับหมื่นในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ.2542 สภาวะคลื่นความร้อน (Heat Wave) ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2542 ที่ทำลายพืชผลการเกษตรในแถบตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศสหรัฐอเมริกา และทำให้มีผู้เสียชีวิต 140 คน รวมทั้งปรากฎการณ์น้ำท่วมใหญ่ในจีน ความแห้งแล้งรุนแรงในซูดาน และเอธิโอเปีย ตลอดช่วงปี พ.ศ. 2542-43 เป็นต้น
ปะการังฟอกสี สีสันที่สวยงามของปะการังนั้นมาจากสาหร่ายเซลล์เดียวขนาดเล็กที่พึ่งพาอาศัยอยู่ในเนื้อเยื่อชั้นในของปะการัง หากอุณหภูมิของน้ำทะเลเพิ่มสูงขึ้น อันเนื่องมาจากภาวะโลกร้อน เพียง 2-3 องศาเซลเซียส สาหร่ายนั้นจะตายไป เมื่อปะการังไม่มีอาหาร ปะการังก็จะตายและกลายเป็นสีขาว ปรากฎการณ์นี้เรียกว่า ปะการังฟอกสี หรือการเปลี่ยนสีของปะการัง การศึกษาวิจัยที่สถาบันสมุทรศาสตร์แห่งฟลอริด้า (Florida Institute of Oceanography) ระบุว่าเกิดการฟอกสีของปะการังสูงสุดในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมาในออสเตรเลีย จีน ญี่ปุ่น ปานามา ไทย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ อินเดีย อินโดนีเซีย เคนยา ประเทศในบริเวณทะเลแดง เปอโตริโก จาไมก้า โดยเฉพาะ แนวปะการัง Great Barrier Reef นอกชายฝั่งออสเตรเลีย ซึ่งเป็นแหล่งอาศัยของปะการังพันธุ์หายากที่ใกล้สูญพันธุ์
ผลกระทบต่อสุขภาพของมนุษย์ ภัยธรรมชาติที่เกิดขึ้นอย่างรุนแรง เช่น ภาวะน้ำท่วม และคลื่นร้อน ล้วนส่งผลกระทบต่อสุขภาพของมนุษย์ทั้งทางตรงและทางอ้อม เช่น อุณหภูมิที่สูงขึ้นจะทำให้ยุงลาย ซึ่งเป็นพาหะนำไข้มาลาเรียและไข้เลือดออกขยายตัวเพิ่มขึ้น ส่งผลให้มีผู้ป่วยด้วยโรคมาลาเรียเพิ่มขึ้นประมาณ 50-80 ล้านคนต่อปี โดยเฉพาะในเขตศูนย์สูตรและเขตร้อน เช่นเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
โครงการสิ่งแวดล้อมของสหประชาชาติ ระบุว่าการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศจะกระทบกระบวนการผลิตอาหาร สุขอนามัยและก่อให้เกิดปัญหาด้านสังคมและเศรษฐกิจตามมา สิ่งเหล่านี้ก็จะยิ่งก่อให้เกิดปัญหาด้านสุขภาพที่เกิดขึ้นในประเทศเขตร้อนชื้น เช่น โรคท้องร่วง โรคขาดอาหาร โรคหอบหืดและโรคภูมิแพ้อื่นๆ ยิ่งไปกว่านั้นอุณหภูมิที่สูงขึ้น จะลดปริมาณน้ำสำรอง และเพิ่มปริมาณจุลชีพเล็กๆ ในอาหารและน้ำ ก่อให้เกิดโรค เช่น โรคอาหารเป็นพิษ
ผลกระทบของภาวะโลกร้อนดังกล่าว ก่อให้เกิดความเสียหายที่รุนแรง โดยจะเกิดกับกลุ่มประเทศกำลังพัฒนาที่ยากจนรุนแรงมากที่สุด เนื่องจากประเทศกำลังพัฒนาโดยเฉพาะเป็นประเทศเกษตรกรรม ผลผลิตทางการเกษตรที่ลดลงจากสภาพอากาศแปรปรวน และจะส่งผลกระทบที่รุนแรงต่อปริมาณอาหารสำรอง และเศรษฐกิจโดยรวมของประเทศที่ต้องพึ่งพาการส่งออกสินค้าทางการเกษตรเป็นหลัก ประเทศไทยเองก็เป็นหนึ่งในประเทศกำลังพัฒนาที่จะได้รับผลกระทบที่รุนแรงจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลกเช่นเดียวกัน
ผลกระทบต่อการเกษตรและแหล่งน้ำ การศึกษาของสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย ระบุว่า ผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่มีต่อภาคการเกษตรในประเทศไทยสัมพันธ์กับปริมาณน้ำ ในประเทศไทยมีแนวโน้มว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะทำให้ปริมาณน้ำที่ใช้งานได้ลดลง (ประมาณ 5 - 10 เปอร์เซ็นต์) ซึ่งจะมีผลต่อผลผลิตด้านการเกษตร โดยเฉพาะข้าว ซึ่งเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญ และต้องอาศัยปริมาณน้ำฝนและแสงแดดที่แน่นอน รวมถึงความชื้นของดินและอุณหภูมิเฉลี่ยที่พอเหมาะด้วย
สำหรับประเทศไทย ผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่มีต่อภาคการเกษตรจะไม่รุนแรงมาก เพราะพื้นที่ชลประทานจะได้รับการป้องกัน แต่ผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมอาจจะรุนแรงในบริเวณที่ขาดน้ำอยู่แล้ว
นอกจากนี้ ผลกระทบยังอาจเกิดขึ้นกับการทำประมง เนื่องจาก แหล่งน้ำที่เคยอุดมสมบูรณ์ตลอดทั้งปี เช่น แม่น้ำสายเล็กๆ ทะเลสาบ และห้วยหนองคลองบึง อาจแห้งขอดลงในบางฤดูกาล ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อการขยายพันธุ์และการเจริญเติบโตของสัตว์น้ำ ซึ่งจะทำให้จำนวนและความหลากหลายของชนิดของสัตว์น้ำลดจำนวนลงอย่างมาก ตัวอย่างเช่น ความหลากหลายทางชีวภาพ และความอุดมสมบูรณ์ในแหล่งน้ำแถบลุ่มแม่น้ำโขงในภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะลดลงอย่างต่อเนื่อง หากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศยังคงดำเนินต่อไป
ความเห็น (1)
ปัญหาสภาพโลกร้อน ภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง เกิดภาวะก๊าซเรือนกระจก สาเหตุจากปริมาณคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ซึ่งมาจากเชื้อเพลิงฟอสซิล อาทิ ถ่านหิน น้ำมัน และก๊าซมีเทน ตลอดจนการตัดไม้ทำลายป่าโดยการเผา และการทับถมกันของขยะ ของซากพืช ล้วนก่อให้เกิดก๊าซ ซึ่งในระยะ 20 ปีที่ผ่านมา ก๊าซ CO2 เพิ่มขึ้นร้อยละ 30 และปัจจุบัน ปี 2548 มี CO2 สูงกว่าปี 2533 ถึง 12 เท่า และวิกฤติสิ่งแวดล้อมโลกได้เปลี่ยนกระบวนทัศน์มนุษย์ให้เข้าใจอยู่อย่างหนึ่งร่วมกัน นั่นคือ โลกนี้เป็นโลกใบเดียวกัน ดังนั้นจึงกระทบทั่วถึงกัน
พลังงาน คือสาเหตุสำคัญ ที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ในขณะที่สัดส่วนของการใช้พลังงานกลับไม่เท่าเทียม นั่นคือประเทศที่พัฒนาแล้วไม่กี่ประเทศ ใช้รวมกันมากถึง 68% อาทิ สหรัฐ 25% ยุโรป 21% ออสเตรเลีย 15% โซเวียต 12% และ เอเชีย 19%
สนธิสัญญาเกียวโตจึงพยายามแบ่งสัดส่วนความรับผิดชอบเพื่อให้เกิดความรับผิดชอบและเกิดความเป็นธรรม ตามปริมาณการผลิตก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2)
นอกจากนั้น ยังพยายามค้นหาแนวทางใหม่ๆ เช่น การใช้พลังงานทางเลือก ในกรณีที่ปรับเปลี่ยนได้ และกรณีประกำลังพัฒนา ที่ยังไม่ลงทุนด้านพลังงาน ก็กระตุ้นให้หันมาใช้พลังงานสะอาด หรือพลังงานสีเขียว หรือพลังงานที่ให้กำเนิดก๊าซคาร์บอนน้อยที่สุด อาทิ ก๊าซธรรมชาติ ปริมาณ 25 ล้านตัน ผลิตก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เพียง 3 ล้านตัน แต่ถ้าใช้พลังงานหมุนเวียนสะอาด จะผลิตคาร์บอนหรือ CO2 เพียง 0.8 ล้านตันเท่านั้น
เมื่อเปรียบเทียบกับอุณหภูมิของโลกที่ผ่านมา ในรอบ 1000 ปี จะพบว่า โลกเรามีอุณหภูมิสูงขึ้นหลายเท่าตัว และมีการคาดทำนายว่า อีก 100 ปี ข้างหน้า ถ้าไม่มีการควบคุมปริมาณ CO2 จะทำให้เกิดผลกระทบอย่างรุนแรงต่อโลก และ “ต้องใช้เวลาเยียวยาอีกหลายร้อยปี” ซึ่งถ้าอุณหภูมิสูงขึ้นเช่นนี้ทุกปีๆ เชื่อว่า อีกไม่นานจะไม่มีสิ่งมีชีวิตใดๆ สามารถอยู่รอดได้บนโลก อีกทั้งจะเกิด พายุ ร้อนจัด แล้งจัด น้ำท่วม สภาพภูมิอากาศ แปรปรวน พืช สัตว์ตายและสูญพันธุ์ จนหมด
หากต้องการฟอกอากาศ ฟื้นฟูบรรยากาศโลกให้สะอาด โดยการปลูกป่า เชื่อว่าต้องใช้เวลาถึง 21 ปีเพื่อที่จะย่อยสลายก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ และมากถึง 70 ปี สำหรับก๊าซมีเทน จึงจะฟอกหรือฟื้นฟูอากาศ ให้ก๊าซพิษเหล่านี้หมดไปจากโลก
ปรากฏการณ์ในปัจจุบัน สิ่งที่พบคือ เริ่มกระทบกับภาคการเกษตร กระทบกับความหลากหลายทางชีวภาพ อาทิ ในเขตทุนดร้า กระทบกับทรัพยากรน้ำ (น้ำท่วม แล้งจัด) กระทบกับป่าไม้ (ไฟป่า) กระทบกับระบบสุขภาพของมนุษย์ เชื้อโรคแข็งแรงมากขึ้น มีโรคระบาดใหม่ๆ มากขึ้น และกระทบกับโครงสร้างพื้นฐานในการดำรงอยู่ การตั้งถิ่นฐานและการจัดการทางสังคมของมนุษย์ด้วย กรณีประเทศไทย สิ่งที่ชี้ชัดที่สุดคือ ระดับน้ำทะเลได้สูงขึ้นกว่าเดิมถึง 50 ซม. แถวบางขุนเทียน ทำให้เสาไฟฟ้าไปยืนอยู่กลางน้ำ มีผลทำให้กรุงเทพฯ เมืองที่รับน้ำหนักอาคาร อยู่กว่ากว่าระดับน้ำทะเลไม่กี่ซม.
ปัญหาวิกฤติสิ่งแวดล้อมนี้ ในเวทีประชาคมโลก ในนามสหประชาชาติ ได้พยายามสร้างกลไกขึ้นมาหาทางแก้ไขร่วมกัน อาทิ พิธีสารเกียวโต (Kyoto Protocol) และ UNFCC ที่ว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ลดปริมาณก๊าซ (CDM : Clean Development Mechanism ) บทบังคับทางกฎหมาย สร้างกลไกลดก๊าซ อาทิ ถ่านหิน และสร้างพันธกิจรับผิดชอบร่วมกัน
แนวทางแก้ไขอื่นๆ ก็มีหลายข้อ อาทิ ลดขนาดเศรษฐกิจ อาทิ จำกัดปริมาณการค้า จำกัดเส้นทางการค้า เส้นทางมนุษย์ นอกจากนั้น ก็ลดขนาดอุตสาหกรรม เพื่อลดขนาดพลังงาน ซึ่งด้านหนึ่งก็คือ เพิ่มขนาดออกซิเจน และตามด้วยพัฒนาเทคโนโลยีขนาดเล็ก เทคโนโลยีสีเขียว สร้างวัฒนธรรมทางสังคมแบบใหม่ ลดการบริโภค การเสพที่ฟุ่มเฟือยล้างผลาญ เป็นต้น
ส่วนบทบาท กลุ่ม G 77 กับ ประเทศด้อยพัฒนา ประมาณ133 ประเทศ เปรียบเทียบแล้ว แทบไม่ได้อะไรเลยเกี่ยวกับสำนึกความผิดชอบ จากประเทศร่ำรวยเหล่านี้ ในขณะที่ พิธีสารเกียวโต ทำได้แค่ก่อให้เกิดสินค้าตัวใหม่ขึ้น นั่นคือ “ออกซิเจน” เพื่อมาชดเชย “คอร์บอนไดออกไซด์” ที่ประเทศอุตสาหกรรม ไม่กี่ประเทศ เลือกที่จะจ่ายเงินชดเชย แทน “ปริมาณออกซิเจน” เพื่อแลกกับการ “ไม่ลดปริมาณการใช้พลังงาน” หรือ สิทธิพิเศษในการปล่อยก๊าซสู่ชั้นบรรยากาศ โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกา
นับว่าเป็นกลไกบังคับ ที่ดูแล้วมีหน้าตาอัปลักษณ์มากที่สุด ที่ประเทศเจริญแล้วเขาคิดกันได้ ทำให้ปัจจุบันประเทศผู้ผลิตควันพิษ ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์สู่ชั้นบรรยากาศ ยังมากอยู่ แต่ก็มีหลายประเทศเริ่มหันมาลงทุน เช่น ญี่ปุ่น ซึ่งกำลังเจรจาหาทางซื้อออกซิเจนจากประเทศด้อยพัฒนา อาทิ อินโดนีเซีย พม่า ลาว และไทย โดยจ้างให้ปลูกป่าถาวร ซึ่งถือว่าเป็นสัญญาร่วมกันของ 2 ประเทศ ในการซื้อขายก๊าซออกซิเจน (CDM : Clean Development Mechanism )
ข้อดีคือการที่ประเทศพัฒนาแล้ว ได้เข้ามาช่วยประเทศกำลังพัฒนา ลงทุนและรักษาทรัพยากร พร้อมทั้งสร้างเทคโนโลยีด้านพลังงานที่สะอาดขึ้นมาใช้ด้วย เพื่อให้บรรลุถึงศักยภาพการพัฒนาที่ยั่งยืน
เพียงแต่ หากประเทศกำลังพัฒนาพุ่งเป้าหมายที่จะสร้างป่าเพื่อที่ขายออกซิเจนฟอกปอดให้มนุษย์โลก (ที่ร่ำรวย) และหันไปใช้พลังงานเล็กๆ แต่สะอาดต่อสิ่งแวดล้อมแทน แล้วประเทศพัฒนาแล้วหล่ะ ทำอะไร ? ที่มากกว่าจ่ายเงินซื้อออกซิเจนราคาถูกๆ
นั่นคือต้องจ่าย ค่าเสียโอกาสในการพัฒนา และสร้างความเข้มแข็ง ในด้านความร่วมมืออื่นๆ เพื่อให้โลกก้าวไปสู่ความยั่งยืนและให้มนุษยชาติได้ไกล่เกลี่ยทรัพยากร เพื่อยกระดับสังคมไปสู่สังคมที่มีความเป็นธรรมด้วย
แนวคิดการเพิ่มพื้นที่ป่า เพื่อดูดซับ CO2 นั้น จำแนกพื้นที่ ได้ 2 ประเภท คือ พื้นที่ที่ไม่ใช่ป่า คือพื้นที่ว่างเปล่า และพื้นที่ที่เป็นป่าถูกทำลาย เมื่อหาพื้นที่ได้ตามต้องการแล้ว ก็จะคำนวณปริมาณออกซิเจนจากชนิดของป่าหรือพันธุ์ไม้ ที่สามารถผลิตอากาศ หรืออกซิเจนได้ แล้วคำนวณออกมาเป็นราคา
ประเด็นสำคัญคือ ประเทศไทยมีความสนใจที่จะให้เช่าพื้นที่ปลูกป่าเพื่อกักเก็บอากาศ ซึ่งเชื่อว่า “ถ้ามีแผนการจัดการที่ดี และเปิดให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมเสนอแนะรับฟัง” ก็นับว่า การปลูกป่าขายอากาศอาจจะเป็นแนวทางหนึ่ง ที่น่าสนใจ แต่โครงการนี้
หนึ่ง ต้องไม่บุกรุป่าสมบูรณ์ และ สอง ประชาชนต้องมีสิทธิทำกินใช้สอยประโยชน์จากป่าปลูกได้ด้วย อย่าให้คนจนที่อยู่กับป่า ทำหน้าที่ ทำภารกิจ ผลิตอากาศให้คนเมือง คนรวยและคนชั้นกลาง ได้รับผลประโยชน์ฝ่ายเดียว
การที่เมืองสร้างปริมาณคาร์บอนทำลายอากาศมาก แล้วให้ชนบทผลิตอากาศทดแทน กำลังเป็นวงจรพันธกิจ แบบพึ่งพาเสมือนประเทศกำลังพัฒนาในปัจจุบันซึ่งไม่เป็นธรรม เพราะเงื่อนไขพิธีสารนี้ เช่น ถ้าญี่ปุ่นผลิต CDM หรือออกซิเจนได้มาก ก็จะสามารถผลิตคาร์บอนไดออกไซด์ ทำลายชั้นบรรยากาศได้มาก ซึ่งก็คือปล่อยก๊าซพิษได้มากนั่นเอง เงื่อนไขนี้ประเทศกำลังพัฒนาหรือประเทศยากจน มีหน้าที่เพียงทำความสะอาดโลก ขายอากาศราคาถูกๆ แล้วก็ซื้อของแพงๆ จากประเทศพัฒนาแล้ว
ส่วน CDM ปลูกจะที่ไหนก็ได้ เพียงแค่ผ่านภาครัฐในประเทศนั้นๆ รับรู้ เพียงแต่ต้องปลูกในพื้นที่ใหม่ เอาผืนป่าเดิมไม่ได้
แม้แต่ราคาอากาศที่คาดว่าจะมีการลงทุนซื้อ คือ 30 เหรียญ / 1 ตันคาร์บอน เท่านั้น โดยที่ผู้ผลิตอากาศ คือประเทศที่มีพื้นที่ปลูกป่า เช่น ประเทศไทย ในส่วนประชาชนยังไม่ได้รับรู้และมีส่วนร่วมกำหนดเงื่อนไขตลอดจนราคาแต่อย่างใด
ดังนั้น พิธีสารนี้ จะดีหรือไม่ก็แล้วแต่ ด้านหนึ่งก็นับว่ายังเห็น ประเทศที่รวยแล้ว พยายามจะแสดงสำนึก มีส่วนร่วมความรับผิดชอบปัญหาสิ่งแวดล้อม แต่คำถามถึงด้านอื่นๆ คือ ประเทศที่ผลิตคาร์บอนออกไซด์มากเป็นอันดับหนึ่งของโลก เช่น สหรัฐอเมริกา ทำไมไม่ยอมลงนามพิธีสารเกียวโต และไม่ปฏิบัติตามสนธิสัญญานี้ และ ประเทศกำลังพัฒนาซึ่งเสียสละโอกาสตัวเอง เก็บพื้นที่ปลูกป่าโดยคิดแค่ค่าอากาศ ได้รับสิทธิประโยชน์อะไรบ้าง และ ประเทศพัฒนาแล้วจะจำกัดหรือลดปริมาณการใช้พลังงานของตนเองได้อย่างไร
งานนี้รัฐบาลไทยนั้น “แอบ” สนใจที่จะผลิตอากาศขายให้ญี่ปุ่น โดยอาจจะเลือกพื้นที่ที่จังหวัดยะลาและนครราชสีมา ซึ่งที่นครราชสีมามีการคาดว่า รัฐบาลอาจจะกันพื้นที่มากถึง 400,000 ไร่ เพื่อปลูกป่าขายอากาศ ซึ่งคาดว่าหากเป็นป่ายูคาร์ลิปตัส 550 ไร่ จะได้ออกซิเจน 8,000 ตัน / ปี
กรณีไทย คำถามที่รัฐบาลต้องตอบ คือ ลักษณะของพื้นที่ที่จะนำไปปลูก ลักษณะของที่ดิน ลักษณะของพันธุ์พืช และเงื่อนไขที่ตกลง ตลอดจนระบบกรรมสิทธิ์เหนือที่ดินทำกิน ที่ประชาชนใช้ทำมาหากินอยู่ รัฐบาลจะจัดการอย่างไร และทั้งหมดมีการศึกษาถึงความเหมาะสมหรือยัง
ที่สำคัญ “ถามประชาชนเจ้าของประเทศด้วย ?” . . .
อัฎธิชัย ศิริเทศ
ทีมงาน ThaiNGO รายงาน
26 กันยายน 2548