หลักการเล่นหมากรุกไทย จากตำราหมากรุกไทย โดยนายกีฬา พิมพ์เมื่อ พ.ศ.2526

1.เมื่อท่านลงมือเล่นหมากรุกไทยแล้ว ข้อแรกที่ต้องศึกษาก่อนก็คือ ต้องทราบเสียก่อนว่าหมากแต่ละตัวมีวิถีการเดิน

เป็นอย่างไร อย่าได้เดินผิดเดินถูกเป็นอันขาด เพราะการเดินของหมากแต่ละตัวไม่เหมือนกันเลยแม้แต่น้อยจึงต้องเรียน

ให้ทราบเสียก่อนจนแจ่มแจ้งแล้วจึงลงมือเล่นและเดินให้ถูกต้องทุกอย่าง

2.เมื่อท่านเล่นหมากรุก ต้องดูหมากของท่านให้ทั่วทุกตัวว่าการเดินของท่านรัดกุมดีหรือไม่ มีตัวอะไรขาดบ้างพยายาม

เดินหมากให้ทุกตัวติดพันกันในแบบของลูกโซ่ เพื่อมิให้ฝ่ายตรงข้ามทำลายได้ง่าย ไม่จำเป็นต้องดูว่าฝ่ายตรงข้ามจะกระทำ

อย่างไร เมื่อแน่ใจว่าฝ่ายของตนรัดกุม ไม่มีตัวขาดระหว่างการติดต่อกันแล้ว จึงค่อยพินิจดูหลักการฝ่ายตรงข้ามต่อไปว่าเขา

ดำเนินการรุกหรือรับในแนวใด จะกระทำการรบในแนวใดจึงจะได้ชัยชนะ แล้วจึงดำเนินการตามแผนที่คิดไว้ในใจของตน

3.ดูช่องโหว่ของฝ่ายตรงข้ามที่เราสามารถจะบุกทลวงเข้าไปในดินแดนของเขาได้ เพราะการเล่นของทุกคนย่อมมีจุด

โหว่ด้วยกันทั้งสิ้น หากมองเห็นว่าฝ่ายตรงข้ามมีจุดอ่อนหรือจุดโหว่ที่ใดแล้วให้รีบฉวยโอกาสกระทำทันทีไม่ควรให้เสีย

เวลาแม้แต่เพียงครั้งเดียว

4.เมื่อฝ่ายตรงข้ามเดินหมากตัวใด และมองเห็นว่าฝ่ายของเราได้เปรียบแล้วอย่าได้แสดงท่าทีผิดสังเกตุให้เขาจับผิดได้

เพราะจะทำให้เขาเกิดความรู้สึกตัวและเราจะกระทำการเอาชนะได้ไม่ถนัด เมื่อถึงคราวควรกระทำแล้วให้รีบกระทำการทันที

5.ระวังการเดินหลวมตัวของฝ่ายเราเพราะจะเป็นช่องว่างหรือจุดโหว่ให้ฝ่ายตรงข้ามทำการบุกรุกได้อย่างเต็มที่ เมื่อนั้น

เราจะตกเป็นฝ่ายตั้งรับ ยากแก่การที่จะกู้สถานการณ์ ฝ่ายของตนได้ มีแต่ทางแพ้ฝ่ายเดียว การเล่นหมากรุกไทยจึงต้องถือ

หลักการที่ สำคัญ คือ เมื่อมีการรับแล้วต้องมีการรุกประกอบไปอีกด้วย ซึ่งก็เหมือนกับการรบที่ใช้กำลังพลเป็นเกณฑ์นั่นเหละ

จะผิดกันก็แต่เพียงว่าในกระดานหมากรุกประกอบด้วยตัวหมาก แต่ในการยุทธ์หรือสงครามนั้น ต้องวางแผนโดยเอาชีวิตของ

คนจริงๆ เข้ากระทำการเท่านั้น

6.ดูวิธีการตั้งทัพของฝ่ายตรงข้าม และแนวทางที่จะเจาะทลวง เข้าไปในแดนของอีกฝ่ายหนึ่ง ทั้งนี้เราจะทราบผลเมื่อการเล่นดำ

เนินไปไม่นานเท่าใดนัก

ที่กล้ากล่าวเช่นนี้ เพราะผู้เล่นทุกคนย่อมมีช่องโหว่ให้แก่ฝ่ายตรงข้ามกระทำการเอาจนได้ถ้าหากพิจารณากันโดยละเอียดแล้ว

จึงจะทราบเรื่องเช่นนี้ได้ดี

7.การฝึกหัดมากและการจดจำกระบวนการเดินหมากของนักหมากรุกต่างๆ เป็นประโยชน์มากในการที่จะยึดเอาไว้ เป็นแบบอย่าง

เพื่อการฝึกหัดครั้งต่อไป ผู้เล่นควรจะจำกระบวนการของหมากที่ผู้มีความชำนาญได้กระทำเอาไว้ และเมื่อเข้าแบบหรือรูปดังกล่าว

ก็จะสามารถพลิกแพลงนำเอามาใช้ได้เป็นอย่างดี

8.ผู้เล่นต้องรู้คุณค่าของหมาก ในกระดานของตนเพราะหมากรุกทุกตัวย่อมมีคุณค่าและจะต้องใช้ให้เป็นประโยชน์จริงๆ

การเดินหมากโดยผิดพลาดเพียงส่วนน้อย อาจจะทำให้เกิดความผิดหวัง และพ่ายแพ้แก่คู่ต่อสู้ได้อย่างง่ายดายที่สุด

9.การนำเอาตัวหมากไปแลกโดย การเสียเปรียบฝ่ายตรงข้ามนั้น ไม่สมควรกระทำอย่างยิ่งเพราะจะทำให้ตัวหมากของตนน้อย

ไปกว่า เดิม และเมื่อนั้นแนวทางการป้องกันของฝ่ายเราก็จะมีความลดน้อยลงไป กลายเป็นช่องโหว่ให้ฝ่ายตรงข้ามกระทำการได้

อย่างถนัด และเมื่อนั้นก็จะตกเป็นฝ่ายตั้งรับแต่ประการเดียว ยากที่จะกู้สถานการณ์กลับคืนมาได้

10.การเริ่มต้นย่อมนำมาซึ่งความได้เปรียบ หรือเสียเปรียบ เรื่องเช่นนี้พึงสังวรไว้เสมอว่าการเดินหมากในตอนแรกของกระดาน

นั้นเป็นหลักการสำคัญอย่างมาก การขึ้นต้นดี ย่อมมีแนวทางที่จะนำชัยชนะมาสู่ได้มากกว่า

หลัก 10 ประการของนักเล่นหมากรุกดังกล่าวมาข้างต้นนี้เป็นเพียงส่วนน้อยที่นำมากล่าวถึงเท่านั้น เป็นข้อเตือนใจ

สำหรับบรรดานักหมากรุกสมัครเล่นและหมากรุกที่ที่ต้องฝึกฝนตนเองให้มีความเก่งกล้า ต้องคำนึงถึงอยู่เสมอและควรแก่การ

ยึดหลักดังกล่าวนี้เอาไว้ด้วย