จากตอนก่อน (คณิตศาสตร์การเงิน: การเก็บออมสำหรับคนวัยทำงาน) เราได้เห็นการพิสูจน์แล้วว่า

โดยความมือเติบ วัดจากว่า ในช่วงเวลาเดียวกันกับที่ได้รายรับประจำนั้น ใช้ส่วนที่เก็บออมไปอย่างไม่คิดหน้าคิดหลังไปร้อยละเท่าไหร่  

คือรายรับเท่ากัน มือเติบต่างกันกี่เท่า ท้ายสุด ก็จะรวยจนต่างกันเท่านั้นเท่าเหมือนกัน 

สูตรตรงนี้แหละครับ ที่จะเป็นตัวอธิบายว่า ทำไม การพนันจึงเป็น negative-sum game ในตอนท้าย

ก่อนอื่นมาดูความหมายของคำกันก่อน

เรามักคุ้นหู zero-sum game ว่าเหมือนเกมชักกะเย่อ คือท้ายสุด ถ้ามีใครชนะ อีกฝ่ายต้องเสียเท่า ๆ กัน คือ ไม่เกิดอะไรใหม่งอกเงย ไม่มีอะไรสูญเสีย

ดูเผิน ๆ การพนันน่าจะเป็น zero-sum game เพราะก็น่าจะเข้าข่าย เพราะมีฝ่ายที่ได้ และฝ่ายที่เสีย ฝ่ายเสีย จ่ายให้ฝ่ายได้ ฝ่ายได้ รับจากฝ่ายเสีย ผลรวมคงที่ คือหักกลบกันแล้วเป็นศูนย์

ดูเผิน ๆ ใช่ครับ ขณะที่กำลังพนัน น่าจะเข้าข่าย zero-sum game

แต่เป็น zero-sum ที่มี fluctuation แบบอันตราย คือผิดคาดนิดเดียว ก็ถึงฆาต

และยังมีเรื่องการเสียค่านายหน้าให้เจ้ามืออีก

ก็จะทำให้ประสิทธิภาพเชิงอุณหพลศาสตร์ ไม่เต็มร้อย (ซึ่งจะอนุโลมว่า เป็น negative-sum game ก็คงได้)

แต่จะเกิดอะไรขึ้นตามมา หลังการพนัน นั่นสิครับ ที่จะเห็นชัดกว่ามาก 

ลองดูฟาก "ผู้แพ้" ก่อน

• หมดเปลือง พร่องไป

• หมดเกลี้ยง
• เป็นหนี้
• ถูกทวงหนี้พนัน
• ถูกอุ้ม
• ถูก ฯลฯ ฯลฯ ฯลฯ
  

ฟากนี้ จึงติดลบแน่ ๆ

มาดูอีกฟากบ้าง ฟาก "ผู้ชนะ" ซึ่งตามปรกติ มักจะหมายถึง เจ้ามือ (แต่ไม่เสมอไป) มาดูว่า เกิดอะไรขึ้นกับฟากนี้

• มือเติบ
• ถูกเก็บ

คนที่เข้าวงจรพนัน ถอนตัวยาก เพราะคนกำลังชนะ ก็เพลินกับการรับเงินที่กำลังไหลมาเทมา ก็จะไม่รู้จักคำว่าหยุด ส่วนฝ่ายที่กำลังแพ้ ก็จะฮึดสู้ ขอถอนทุน หากชนะ ก็จะกลับไปอยู่ฟากผู้ชนะคือไม่ยอมหยุด หากแพ้ ก็สู้ถอนทุนไปเรื่อย ๆ 

ในคอมพิวเตอร์ เขียนโปรแกรมให้ทำแบบนี้ เราเรียกว่า โปรแกรมแฮงค์ครับ (เช่น ให้มี do loop 2 วง เมื่อหลุดจากวงหนึ่ง กระโดดไปวงสอง เมื่อหลุดจากวงสอง กระโดดกลับไปวงหนึ่ง ไม่รู้จบ ไม่มีทางออก โปรแกรมแบบนี้ รันกันจนตายไปข้างก็ยังไม่หลุด)

มือเติบนี่ เกิดขึ้นง่าย แต่หายไปยาก 

มือเติบ เป็นภาวะจิตที่เกิดขึ้นของคนที่ได้แบบ "เงินร้อน"

คือจะรู้สึกว่่า เป็นเงินคนอื่น เป็นเงินฟรี ไม่ใช่เงินของตัวเอง

ผลคือ ถ้าเล่นต่อ อาจย้ายไปฟากผู้แพ้ หรือถ้ายังไม่แพ้ ก็จะมือเติบ

ผลคือ ท้ายสุด ความมือเติบนี้ จะกลืนกินทรัพย์สมบัติและชีวิตในทุกมิติ

ผลคือ การพนัน สามารถทำลายทั้งฟากผู้แพ้และผู้ชนะไปพร้อม ๆ กัน 

นี่คือที่มาของการเรียกการพนันว่า เป็น negative-sum game เพราะผลรวมของการได้และการเสีย คือการสูญเสีย

ยกตัวอย่างง่าย ๆ คนที่ถูกหวยรางวัลที่หนึ่ง มักมีข่าวเชิงสารคดีออกมาบ่อย ๆ ตามไปดูชีวิตคนที่เคยรวยแบบได้ "เงินง่าย" พบว่า ในระยะยาว กลายสภาพเป็นขอทานมากในสัดส่วนที่น่าตกใจ ทั้งที่เคยมีชีวิตธรรมดา ๆ ไม่น่าจะตกต่ำแบบนั้น

รางวัลที่หนึ่ง กลับกลายเป็น "พรนรก" ของคนจำนวนหนึ่งไป

เป็นจริงกับคนส่วนใหญ่ด้วยครับ อย่าเพิ่งหัวเราะไป

ทำไมผมจึงกล่าวหาเช่นนั้น

จากสถิติหนี้ของคนกรุงเทพไงครับ คงเป็นตัวอย่างสะท้อนสู่ความอ่อนแอในตัวเราด้วย

กรุงเทพธุรกิจ พุธที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2546 ลงข่าวว่า
"ผลวิจัย เอสบิค ระบุชัดคนกรุงใช้เงินเกินตัว
คนกรุงเทพฯ 35.6% เป็นหนี้ คิดเป็นมูลค่าหนี้สิน 426,203 บาทต่อคน"

โดยกลุ่มรายได้ไม่ถึงหมื่นบาท  มีหนี้/คน 140,000 บาท 

(พูดง่าย ๆ คือ ถ้าเอาเงินเดือนมาใช้หนี้ ต้องใช้เวลาสะสาง 1 ปี)

กลุ่มที่รายได้สูงขึ้นมาหน่อย ระหว่างเดือนละหมื่นถึงสองหมื่น กลุ่มนี้มีหนี้/คน 330,167 บาท

(พูดง่าย ๆ คือ ถ้าเอาเงินเดือนมาใช้หนี้ ต้องใช้เวลาสะสางราวปีครึ่ง ถึงสามปี)

กลุ่มที่รายได้สูงขึ้นไปอีก ระหว่างสองหมื่นถึงสามหมื่นบาท หนี้/คน 710,825 บาท

(พูดง่าย ๆ คือ ถ้าเอาเงินเดือนมาใช้หนี้ ต้องใช้เวลาสะสางราวสองปีถึงสามปีครึ่ง) 

กลายเป็นว่า คนยิ่งมีรายได้สูง ยิ่งมองอนาคตสวยหรู ยิ่งกล้ายืมอนาคตมาใช้ล่วงหน้านานขึ้น

ยิ่งมองอนาคตสวยหรู ก็ยิ่งมือเติบ

ยิ่งเคยได้เงินง่าย ยิ่งกล้าใช้จ่ายแบบมือเติบ ใช้ไม่พอก็ไปกู้ยืมมาใช้แก้เหงา

แต่ความมือเติบเมื่อเกิดขึ้นแล้ว มันจะติดตัวอยู่ยาวนาน

สำหรับหลาย ๆ คน หมายถึงนิสัยติดตัวไปตลอดชีวิต

ลองย้อนกลับไปดูสมการข้างบนอีกทีนะครับ ว่าเกิดอะไรขึ้นเมื่อมือเติบเพิ่มขึ้นหลายเท่า